• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احتکار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: احتکار، کم‌فروشی ، محتکر.
پرسش: معنای احتکار چیست؟ و آیا در روایات معصومان نکوهش شده است؟ لطفاً چند مورد از احکام مربوط به آن‌ را بنویسید.
پاسخ:



احتکار از مادۀ «حکر» است و حکر به معنای ذخیره کردن طعام به امید و انتظار چیزی است.


به کسی که این عمل (ذخیره کردن طعام ) را انجام می‌دهد، « محتکر » گفته می‌شود.


به نظر برخی از لغت‌شناسان، احتکار به معنای جمع‌آوری و نگهداری طعام و آنچه که خورده می‌شود (ارزاق)، به امید گران شدنش است.


دربارۀ احتکار روایات متعددی رسیده است که در چند بخش به برخی آنها اشاره می‌شود.
[۲] نک:حکیمی، برادران، الحیاة، ج ۵، ص ۶۲۳، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۰ش.


۴.۱ - أ. روایت اول

احتکار موجب سقوط خصلت‌های انسانی است: امام علی ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند:«احتکار رذیلت (پستی) است».
[۳] تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
[۴] نک:حکیمی، برادران، الحیاة، ج ۵، ص ۶۲۷، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۰ش.

«احتکار خصلت فاجران است».
[۵] تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
و «رنج رساندن به مردم از راه احتکار، از خصلت‌های مردم جاهل است».
[۶] تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.


۴.۲ - ب. روایت دوم

محتکر گنهکار است؛ امام علی علیه‌السلام:«محتکر اهل معصیت و گناه‌ کار است ».
[۷] ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق و مصحح:فیضی، آصف،‌ ج ۲، ص ۳۵، مؤسسة آل البیت (ع)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق.


۴.۳ - ج. روایت سوم

محتکر ملعون است؛ پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در این باره می‌فرماید:«محتکر ملعون است».
امام موسی کاظم ـ علیه‌السلام ـ از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ روایت می‌کند:«... اگر بنده‌ ای به‌عنوان دزد، به نزد خدا رود، در نظر من بهتر است تا به‌عنوان «محتکر» که چهل روز ارزاق را احتکار کرده باشد...».

۴.۴ - د. روایت چهارم

د. عذاب محتکر در آخرت:پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید:«نگاهی به دوزخ افکندم، دره‌ای دیدم که می‌جوشید، (به مالک دوزخ) گفتم:ای مالک! این دره جای کیست؟ گفت:جای سه گروه:محتکران، اشخاص دایم الخمر، و دلالان زنا ».


به طور مسلم، احتکار در شرع مقدس نهی شده است. عدۀ زیادی از فقها نیز حکم به تحریم آن داده‌اند، اگرچه برخی دیگر، دلایل حرمت را کافی ندانسته و حکم به کراهت داده‌اند.
[۱۲] صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج ‌۲، ص ۳۲، دارالهادی، چاپ اول، بیروت، ۱۴۲۰ق.
اما در هر صورت برخی از مجازات‌ های محتکر (مانند به فروش گذاشتن اموال احتکار شده) مورد اجماع علما است.
[۱۳] صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج ‌۲، ص ۳۲، دارالهادی، چاپ اول، بیروت، ۱۴۲۰ق.



اگرچه حرمتِ احتکار براساس آنچه در روایات آمده و نظر مشهور هم همان است، فقط در غلاتِ چهارگانه و در روغن حیوانی و روغن نباتی است که طبقات مختلف جامعه به آن نیاز دارند؛ ولی حکومت اسلامی هنگامی‌که مصلحت عمومی اقتضا کند، حق دارد از احتکار سایر احتیاجات مردم هم جلوگیری کند و اجرای تعزیر مالی بر محتکر در صورتی که حاکم صلاح بداند، اشکال ندارد.
[۱۴] امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج ‌۲، ص ۱۰۲۷، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ ق.



۱. ابن منظور، لسان العرب، ج ۴، ص ۲۰۸، دار صادر، چاپ سوم، بیروت، ۱۴۱۴ق.    
۲. نک:حکیمی، برادران، الحیاة، ج ۵، ص ۶۲۳، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۰ش.
۳. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
۴. نک:حکیمی، برادران، الحیاة، ج ۵، ص ۶۲۷، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۰ش.
۵. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
۶. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
۷. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق و مصحح:فیضی، آصف،‌ ج ۲، ص ۳۵، مؤسسة آل البیت (ع)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق.
۸. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الحدیث، ج ۱۰، ص ۶۰، قم، چاپ اول، ‌۱۴۲۹ق.    
۹. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، ج ۳، ص ۱۵۹، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.    
۱۰. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج ۱۷، ص ۴۲۶، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
۱۱. امام خمینی، کتاب البیع، ج ‌۳، ص ۶۱۱، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۴۲۱ق؛ امام خمینی در کتاب بیع خود می‌نویسد:«اقتضای اکثر روایات؛ حرمت احتکار است».    
۱۲. صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج ‌۲، ص ۳۲، دارالهادی، چاپ اول، بیروت، ۱۴۲۰ق.
۱۳. صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج ‌۲، ص ۳۲، دارالهادی، چاپ اول، بیروت، ۱۴۲۰ق.
۱۴. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج ‌۲، ص ۱۰۲۷، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ ق.



پایگاه اسلام کوئست.    


رده‌های این صفحه : احکام معاملات | فقه




جعبه ابزار