ابراهیم بن هاشم قمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ابراهیم بن هاشم قمی، وثاقت، کوفه، قم، علی بن ابراهیم قمی.
پرسش: آیا ابراهیم بن هاشم قمی (پدر علی بن ابراهیم)، از جهت حدیث‌شناسی موثق و قابل اطمینان است؟ (وضعیت ابراهیم بن هاشم قمی، از حیث اعتبار رجالی چگونه است؟ آیا در این‌باره اختلاف نظر است؟ و این
اختلاف تا چه حد قابل توجه است؟).
پاسخ:
ابراهیم بن هاشم، پدر علی بن ابراهیم قمی، اولین کسی است که دو مدرسه بزرگ حدیثی
شیعه، یعنی
کوفه و
قم را به هم مرتبط کرد و میراث کوفه را به عنوان غنی‌ترین میراث شیعی به مدرسه قم رساند.
وی از شاگردان یونس بن عبدالرحمن از اصحاب
امام رضا (علیه‌السلام) است
و برخی گفته‌اند که
امام رضا (علیه‌السلام) را نیز ملاقات کرده است.
در بین اصحاب امامیه در نقل
احادیث و حضور در طرق
روایات، کسی به رتبه ابراهیم بن هاشم نمی‌رسد. و جالب است که این خصوصیت برجسته و تمام
شخصیت حدیثی مرحوم ابراهیم بن هاشم در روایات ما، در اثر همین مسافرت او به قم در راستای حفظ میراث
اهل بیت (علیهم‌السلام) بوده است.
همان‌طور که از شیوخ و شاگردان او پیداست، وی میراث کوفه را از مشایخش که در حدود یکصد و شصت نفر بودند،
گرفته و در قم انتشار داد و بدین صورت شاگردانی در این شهر پروراند.
بیشتر میراث ابن ابی‌عمیر که امروز به دست ما رسیده است، از طریق ابراهیم بن هاشم است؛ همان‌طور که اغلب میراث حماد بن عیسی و حسین بن یزید نوفلی و عبدالله بن مغیره در
کتب اربعه، نیز از طریق همین سفر مبارک ابراهیم بن هاشم است؛ لذا سند روایات زیادی در میراث حدیثی ما: «علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی‌عمیر» می‌باشد.
سند صدها
روایت از کتاب شریف کافی منتهی به ابراهیم بن هاشم می‌شود؛ به گونه‌ای که تدوین این
کتاب مرهون روایاتی است که ابراهیم بن هاشم آنها را انتقال داده است.
اگرچه تصریحی بر
وثاقت و یا عدم وثاقت وی از رجال‌شناسان قدیم به ما نرسیده است،
اما عده‌ای تصریح کرده‌اند که وی از حد وثاقت بالاتر و رتبه بلندی در میان راویان
احادیث اهل بیت (علیهم‌السلام) دارد. (مرحوم سید محسن امین بحث مفصلی درباره وثاقت ایشان انجام داده است).
اندیشمندان رجالی معاصر، قرائن متعددی در وثاقت ایشان
ذکر می‌کنند که با توجه به جایگاه ابراهیم بن هاشم و اثری که اثبات وثاقت ایشان بر میراث حدیثی دارد، به آنها اشاره می‌شود:
علی بن ابراهیم، فرزند وی در
تفسیر خویش از پدرش نقل روایت کرده و این در حالی است که در ابتدای آن کتاب به وثاقت تمام راویانش
شهادت داده است.
سید بن طاووس ادعای اجماع بر وثاقت ابراهیم بن هاشم کرده است.
با توجه به این‌که مسلک قمی‌ها در اخذ
حدیث سخت‌گیرانه است، اما روایاتی را که او با خود به
قم آورده بود، قبول کردند.
ابراهیم بن هاشم در سند روایات «کامل الزیارات» هم قرار دارد و صاحب کتاب، یعنی ابن قولویه شهادت به وثاقت
راویان احادیث در کتابش داده است.
بنابراین وثاقت ابراهیم بن هاشم، بلکه بالاتر از وثاقت وی، قابل اثبات است و کسی هم ایشان را مورد جرح و تضعیف قرار نداده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ابراهیم بن هاشم قمی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
