أئِمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ائمه ، امامت،
امام ، پیشوا،
حضرت ابراهیم علیه‌السلام،
رهبر ، هدایت.
پرسش: لطفاً دربارۀ جملۀ «
أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » که در آیات
۲۴ سوره سجده (۳۲) و
۷۳ سوره انبیاء (۲۱) آمده است، توضیح دهید و ارتباط آن را با مسئلۀ امامت بیان کنید.
پاسخ: این جمله، دو بار در
قرآن کریم آمده و به معنای «پیشوایانی که به فرمان ما (مردم را)
هدایت می‌کردند»، است.
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در ذیل آیاتی از جمله آیۀ شریفۀ «
أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا »، می‌فرماید: خداوند متعال، وقتی حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ را پس از مقام
نبوت به مقام
امامت رفعت بخشید، این رتبۀ والا پس از وی، نسل به نسل در ذریۀ ایشان تا زمان
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ادامه یافت و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیز طبق دستور خداوند این مقام با عظمت را به
امام علی ـ علیه‌السلام ـ و فرزندان آن حضرت اختصاص داد.
جملۀ «أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا»،
در قرآن کریم دوبار آمده است؛ یک بار آن در
سورۀ انبیاء ،
و دیگر بار در
سورۀ سجده .
این آیه دربارۀ فضل و عنایت خداوند به حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ و فرزندانش و مقام امامت نازل شده است.
این آیه دربارۀ عده‌ای از قوم
بنی‌إسرائیل نازل شده است.
«أئمّة» جمع، و مفرد آن «إمام» است و «امام» در لغت به معنای «قائد و
پیشوا » است.
«امامت» به معنای پیشوایی و
رهبری است.
اما در اصطلاح
علم کلام ، متکلمان برای امامت تعاریف مختلفی ذکر کرده‌اند و اکثراً آن را به معنای ریاست و رهبری عمومی
جامعه در زمینۀ امور دینی و دنیوی دانسته‌اند.
بنابراین
امام یعنی پیشوا و رهبری که گفتار و رفتار او الگوی دیگران باشد و مسئولیت رهبری جامعه را بر عهده بگیرد، خواه رهبری او به‌عنوان جانشینی از جانب
پیامبر باشد یا اصالتاً دارای این مقام گردد.
در تفسیر این جمله و رابطۀ آن با مسئلۀ امامت، باید گفت: درست است که «إمام» در لغت به معنای پیشوا آمده است، ولی بعضی از مفسران به این ترجمه اشکال وارد کرده و گفته‌اند این ترجمه «کامل» نیست؛ بدین بیان: اگر بخواهیم امامت را به معنای پیشوا بگیریم با آیۀ شریفۀ «
إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً »،
در تقابل است؛ چراکه آیه «
أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » در اواخر عمر مبارک
حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ بر ایشان نازل شده است؛ یعنی در وقتی که ایشان قطعاً
پیامبر و پیشوا بود؛ پس باید امامت چیزی فراتر از
نبوت باشد نه خود نبوت؛ چراکه مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را دربردارد و صرف مفاهیم لفظی نیست.
با توجه به این نکته باید گفت: در قرآن کریم هر کجا معنای «امامت» آمده، به دنبال آن کلمۀ «هدایت» نیز ذکر شده است؛ از دو آیه‌ای که جملۀ «
أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » در آن آمده، برمی‌آید وصفی که از امامت شده، وصف تعریف است و می‌خواهد آن را به مقام هدایت معرفی نماید؛ از سوی دیگر، همه جای
قرآن این هدایت مقید به «امر» شده است، و با
ذکر این قید فهمانده که امامت به معنای مطلق
هدایت نیست؛ بلکه به معنای هدایتی است که با امر خدا صورت می‌گیرد و این امر هم همان است که در جای دیگر در‌باره‌اش فرموده:
«فرمان او چنین است که هر‌گاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‌گوید:موجود باش!، آن نیز بی‌درنگ موجود می‌شود! پس منزه است خداوندی که مالکیت و حاکمیت همه‌چیز در دست اوست و شما را به‌سوی او بازمی‌گردانند!».
و نیز فرموده: «و فرمان ما یک امر بیش نیست، همچون یک چشم بر هم زدن».
دربارۀ ارتباط این بحث و آیۀ شریفۀ «
أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » با امامتِ ائمۀ اطهار ـ علیهم‌السلام ـ احادیثی ذکر شده است؛
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «خداوند متعال ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ را به مقام امامت اختصاص داد، پس از این‌که او را به مقام نبوت رسانید و مقام امامت سومین درجۀ او محسوب می‌شود که درجه‌ای برتر از مقامات قبلی وی است و بعد از وی، این مقام رفیع را در ذریۀ او قرار داد... و این مقام از نسلی به نسلی، و از قرنی به قرنی انتقال یافت تا این‌که پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ
وارث این مقام شد. خداوند متعال فرمود: سزاوارترین مردم به ابراهیم، آنها هستند که از او پیروی کردند، و (در زمان و عصر او، به مکتب او وفادار بودند همچنین) این پیامبر و کسانی که (به او)
ایمان آورده‌اند (از همه سزاوارترند) و خداوند، ولی و سرپرست
مؤمنان است،
که امامت مخصوص
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شد و ایشان به امر خداوند ـ به همان‌گونه که خداوند
واجب فرموده بود ـ این مقام را به عهدۀ
امام علی ـ علیه‌السلام ـ قرار داد و سپس در آن دسته از نسل
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ که برگزیده بودند و خداوند
علم و ایمان به ایشان داده، قرار گرفت. پس این امامت در فرزندان علی ـ علیه‌السلام ـ تا روز
قیامت خواهد بود».
پایگاه اسلام کوئیست.
