آگاهی انسان از نامه اعمال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نامه اعمال، مرگ، فرشتگان.
پرسش: آیا می‌توان قبل از مرگ از محتویات کارنامه اعمال خود که توسط فرشتگانی که در دو جانب راست و چپ هستند، آگاه شد؟
پاسخ: نامه اعمال، حقایق گویایی است که خود سخن می‌گوید و به گونه‌ای است که قابل انکار نبوده و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را نفی کند و از مجموع
آیات و
روایات معلوم می‌شود که اعمال انسان در نامه اعمال او به طوری ثبت می‌شود که با یک نگاه می‌توان از همه محتوای آن آگاه شد و آن را به اصطلاح خواند.
هم‌چنین نامه اعمال در
دنیا و پیش از مرگ برای خود
انسان قابل رؤیت نخواهد بود و اساساً آن نگارش برای آن نیست که در دنیا به رؤیت صاحبان آن اعمال برسد، بلکه برای عالم دیگر (
قیامت) ثبت می‌شود.
مطلب دیگر اینکه آگاهی یافتن از محتوای اعمال در دنیا برای خود انسان میسور نخواهد بود. البته با توجه به آیه ۱۰۵
سوره توبه، مؤمنانی هستند که اعمال انسان‌ها را می‌بینند؛ ولکن مراد از آن
مؤمنان، گروه خاصی هستند که مصداق کامل آنها
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) می‌باشند.
نکته اول اینکه در
قرآن و روایات
معصومین (علیهم‌السلام) مطالب زیادی درباره نامه اعمال (پرونده کارها و عملکرد انسان) بیان شده و به طور کلی باید گفت: نامه اعمال مانند ورق‌های کاغذ، دفتر و کتاب‌های معمول نیست؛ بلکه حقایق گویایی است که خود سخن می‌گوید:
لذا قرآن کریم می‌فرماید: «
هَذَا کِتَابُنَا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ»؛
یعنی «این کتاب ماست که به
حق با شما سخن می‌گوید».
و نامه اعمال به گونه‌ای است که قابل انکار نبوده و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را نفی کند و از مجموع آیات و روایات معلوم می‌شود که اعمال انسان در نامه اعمال او به طوری ثبت می‌شود که با یک نگاه می‌توان از همه محتوای آن آگاه شد و آن را به اصطلاح خواند. (برای اطلاع بیشتر از این بحث به منبع ذیل مراجعه شود.
نکته دیگر آن است که گرچه به حسب ظاهر هر کسی به خوبی می‌تواند از عملکرد خود در طول مدت عمرش باخبر شود، چون هر کس می‌داند که چگونه عمل کرده و هرچه
عمل کرده است، در نامه اعمال او ثبت شده است. بر همین اساس
علما و بزرگان
اخلاق با استناد به روایات همواره سفارش محاسبه نفس را می‌دهند و می‌فرمایند انسان باید هر شب هنگام خواب اعمال و کردار روز خود را حساب‌رسی نماید و ببیند چه کرده است تا از کار خوب خود شکرگزاری و از عمل ناپسند خود
استغفار کرده و آن را جبران کند.
اما به‌آسانی می‌توان گفت: آنچه به اصطلاح نامه اعمال خوانده می‌شود و فرشتگانی که قرآن از آنها به «
کِرَاماً کَاتِبِینَ»
یاد کرده، نگارنده آن هستند، در
دنیا و قبل از
مرگ برای خود انسان قابل رؤیت نخواهد بود و اساساً آن نگارش برای آن نیست که در دنیا به رؤیت صاحبان آن اعمال برسد، بلکه برای عالم دیگر (قیامت) ثبت می‌شود؛ لذا در همه آیات و روایات در این محور سخن گفته شده که اعمال ثبت می‌شود و در قیامت به رؤیت صاحب عمل می‌رسد و
پاداش و کیفر عمل خود را دریافت می‌کند. (آیات مربوط به این مسئله در منبع ذیل جمع‌آوری و تنظیم شده است.
؛ اما درعین‌حال انسان‌های کامل (
پیامبر و ائمه (علیهم‌السّلام)) که مأمور هدایت انسان‌ها هستند، از اعمال انسان آگاه می‌شوند. (در این باره بعداً مطالبی اشاره خواهد شد)
برای روشن شدن مطلب این مثال مناسب است که نامه اعمال، شبیه کارنامه تحصیل است که نتیجه عملکرد دانش آموز در دوران سال است. اولیای دانش‌آموزان همواره در جریان کیفیت تحصیلی دانش آموز قرار می‌گیرند و به آنها جهت جبران کمبودهای درسی هشدار می‌دهند؛ اما خود دانش‌آموز گرچه از طریق معلم و اولیای خود و
شناخت از نحوه
عمل خود در جریان درس و عمل خود قرار می‌گیرد و به نحوی می‌داند که چگونه عمل کرده است، اما کارنامه تحصیلی خود را تنها در پایان سال می‌تواند رؤیت کند.
علامه طباطبایی در این زمینه می‌فرماید: نامه اعمال، حقایق اعمال انسانی را دربر دارد و مانند خطوط و نقوش معمولی در کتاب‌های دنیا نیست، آن نفس
اعمال انسانی است که خداوند آدمی را از آن آگاه می‌کند و هیچ دلیلی بهتر از مشاهده نیست. این کتاب در دنیا از درک انسان پنهان است و
حجاب غفلت روی آن را پوشانده،
روز قیامت خداوند آن را می‌گشاید و پرده‌های غفلت را کنار می‌زند و انسان را از آن باخبر می‌کند.
نکته پایانی این است که اطلاع و آگاهی یافتن از محتوای
اعمال در دنیا برای خود انسان میسور نخواهد بود. البته با توجه به آیه ۱۰۵
سوره توبه، مؤمنانی هستند که اعمال انسان‌ها را می‌بینند؛ ولکن مراد از آن مؤمنان، گروه خاصی هستند که مصداق کامل آنها ائمه اطهار (علیهم‌السلام) می‌باشند.
قرآن کریم می‌فرماید: «
وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ»؛
یعنی «بگو
عمل کنید خداوند و فرستاده او، و
مؤمنان اعمال شما را می‌بینند».
و مراد از «
فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ» آن است که پیش از ظهور قیامت و در عالم دنیا خدا و پیامبر و
مؤمنون از اعمال ما خبر دارند و آن را می‌بینند.
اما منظور از
مؤمنان در آیه ـ همان‌گونه که در روایات فراوانی آمده است ـ تمام افراد
اهل ایمان نیست؛ بلکه گروه خاصی از آنهاست که به فرمان خدا از
اسرار غیب آگاه‌اند؛ یعنی جانشینان راستین پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم).
۱. سیدمحمدحسین تهرانی، معادشناسی، علامه طباطبایی، مشهد، سال ۱۴۱۸ق.
۲. محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به سوی خدا، نشر شرکت سهامی انتشار، چ۱، سال ۱۳۶۲ش.
۳. مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج۵ و ۶، (معاد ۱ و ۲)، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چ۵، ۱۳۷۷ش.
۴. امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، معاد از دیدگاه امام خمینی (تبیان، دفتر ۳۰)، مؤسسه آثار امام ۱۳۷۸ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آگاهی انسان از نامه اعمال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۰۷. [
