آداب زیارت قبور ائمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آداب،
وضو، امام،
ائمه،
غسل،
وقار،
خشوع، اذن دخول، لباس تمیز.
پرسش: برای زیارت اهل‌بیت (علیه‌السّلام) چه آدابی باید رعایت شود؟
پاسخ: زیارت قبور ائمه معصومین (علیه‌السّلام) آثار مادّی و معنوی فراوانی در زندگی انسان دارد؛ ازاین‌رو در آموزه‌های دینی برای رسیدن به بهره بیشتر، آداب خاصی نیز ذکر شده است. به عنوان نمونه سفارش شده است که زائران برای حضور در حرم‌ها، علاوه بر تمیزی ظاهری، از پاکی درونی نیز بهره‌مند باشد. گفتنی است اگرچه برخی روایات در مورد آداب زیارت قبر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یا یکی از امامان می‌باشد؛
اما از آن‌جا که ائمه (علیه‌السّلام) نور واحدی هستند، و در جایی که خصوصیتی برداشت نشود، می‌توان این آداب را در مورد همه آن‌حضرات (علیه‌السّلام) رعایت کرد.
یکی از آداب زیارت، انجام وضو و غسل قبل از ورود به حرم است:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «هر کسی
امام حسین (علیه‌السّلام) را زیارت و با آب
فرات غسل کند، گناهان وی از بین می‌رود، آن‌گونه که از مادرش متولد شده است».
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «زمانی که اراده کردید به
زیارت بروید، وضو بگیرید، غسل کنید و با وقار و طمانینه راه بروید...».
ثواب وضو و غسل زیارت تا اندازه‌ای است که در برخی شرایط دشوار نیز به آن سفارش شده است:
حسن بن زبرقان طبری به امام صادق (علیه‌السّلام) گفت: گاهی به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) می‌رویم و به جهت سرما یا غیر آن، غسل زیارت برای ما مشکل است، در این‌حال چه کار کنیم؟ حضرت‌شان (علیه‌السّلام) فرمود: «کسی که در فرات غسل کند و حسین (علیه‌السّلام) را زیارت نماید، برای او به اندازه‌ای فضیلت منظور می‌شود که قابل شمارش نیست و زمانی که به آن‌جایی که غسل کرده برگردد و این‌بار وضو بگیرد و حضرت را زیارت کند همان ثواب و فضیلت برای او نوشته می‌شود.
همچنین خواندن دعا هنگام انجام غسل نیز سفارش شده است:
«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ نُوراً وَ طَهُوراً وَ حِرْزاً وَ شِفَاءً مِنْ کلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ وَ آفَةٍ وَ عَاهَةٍ اللَّهُمَّ طَهِّرْ بِهِ قَلْبِی وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِی وَ سَهِّلْ لِی بِهِ اَمْرِی».
البته روایتی هم وجود دارد که انجام غسل را لازم نمی‌داند:
شخصی از امام صادق (علیه‌السّلام) پرسید: آیا زائر وقتی به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السّلام) می‌رود، باید غسل کند؟ حضرت فرمود: خیر.
که منظور از این روایت، واجب‌نبودن غسل باشد؛ نه آن‌که
مستحب نیز نباشد.
پوشیدن لباس نو و تمیز در زیارت امام حسین (علیه‌السّلام)،
امام کاظم (علیه‌السّلام) و
امام جواد (علیه‌السّلام) سفارش شده است.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هرگاه خواستید به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) بروید، غسل کنید و لباس تمیز خود را بپوشید و سپس به سمت قبر بروید».
در بعضی منابع روایی نیز سفارش شده است که زائر هنگام زیارت قبر امام کاظم (علیه‌السّلام) و امام جواد (علیه‌السّلام)، بعد از غسل، پاکیزه‌ترین لباس خود را بپوشد و سپس قبر آن دو امام را زیارت کند.
برای پیاده‌روی در مسیر زیارت ائمه (علیه‌السّلام)، ثواب‌های ویژه‌ای ذکر شده است.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «کسی که قبر
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را پیاده زیارت کند،
خداوند برای هر قدم او (ثواب)
حج و
عمره می‌نویسد، و اگر پیاده برگردد خداوند برای هر قدم او (ثواب) دو حج و عمره را می‌نویسد».
شایسته است، زائر در طول مدت زیارت، ادب را مراعات کند و با وقار، خضوع و خشوع به زیارت برود:
امام صادق (علیه‌السّلام) در سفری که برای زیارت امام علی (علیه‌السّلام) داشتند، بعد از غسل و تعویض لباس‌ها، به
صفوان جمال فرمودند: اعمالی که من انجام می‌دهم تو نیز انجام بده. سپس به سمت تپه‌های
نجف رفته و فرمود: پاها را نزدیک یکدیگر بگذار (آرام و با وقار راه برو) و سر را به زیر‌انداز؛ زیرا برای هر قدمی که برداشته می‌شود، صدهزار حسنه در نامه اعمال ثبت شده و صدهزار گناه محو می‌شود و صدهزار درجه در
بهشت ثبت شده و صدهزار حاجت برآورده می‌شود و ثواب تمام
صدّیقین و
شهدا ثبت می‌شود. سپس امام با سکینه و وقار و با
تسبیح و
تقدیس و
تهلیل، حرکت کرد؛ ما هم در حالی که مشغول ذکر خدا بودیم همراه امام حرکت کردیم تا به تپه‌ها رسیدیم.
یکی دیگر از آداب زیارت، خواندن اذن دخول قبل از ورود به حرم ائمه (علیه‌السّلام) است؛ یکی از متن‌های که برای ورود در حرم معصومان (علیه‌السّلام) سفارش شده این دعا است:
«اللَّهُمَّ اِنِّی وَقَفْتُ عَلَی بَابٍ مِنْ اَبْوَابِ بُیوتِ نَبِیک صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ قَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ اَنْ یدْخُلُوا اِلَّا بِاِذْنِهِ فَقُلْتَ: یا اَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیوتَ النَّبِی اِلَّا اَنْ یؤْذَنَ لَکم...».
در آموزه‌های دینی برای آستان مقدس ائمه اطهار (علیه‌السّلام) نیز احترام ویژه‌ای بیان شد و مصادیق متعددی برای آن ذکر شده است که شایسته است زائر در طول مدت زیارت خود این نکات را رعایت کند؛ مانند: ورود با پای راست،
رفتن به کنار ضریح (در صورت عدم مزاحمت برای دیگران)، پشت نکردن به ضریح،
مسح عتبه (درگاه).
اگرچه با هر زبانی می‌توان با ائمه (علیه‌السّلام) سخن گفت، اما بهتر آن است که زیارت‌نامه‌های مشترک و مخصوصی خوانده شود که در منابع روایی آمده و به معصومان نسبت داده شده است؛
مانند
زیارت جامعه کبیره،
زیارت امین‌الله،
زیارت عاشورا،
زیارت اربعین،
و....
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هر کسی جد ما، امام علی (علیه‌السّلام) را با شناخت حق او زیارت کند، خداوند به جبران هر قدمی که برمی‌دارد، برای او ثواب یک حج و یک عمره پذیرفته‌شده می‌نویسد. به خدا سوگند پایی که در راه زیارت امیرالمؤمنین آسیب بیند، طعمه آتش نمی‌شود، خواه پیاده باشد یا سواره».
و نیز سفارش شده است بعد از زیارت،
نماز زیارت (دو و یا چند رکعت) زیارت خوانده شود.
از آداب زیارت، وداع در آخرین ساعات حضور در حرم ائمه (علیه‌السّلام) است. بر‌این‌اساس، شایسته است زائر پس از اتمام زیارت، به حرم مشرف شده و با آن‌حضرات (علیه‌السّلام) وداع نماید و علاقه و تمایل خود را بری بازگشت دوباره اعلام کند.
در روایات، زیارت‌نامه‌هایی برای وداع با رسول خدا (علیه‌السّلام)،
امام علی (علیه‌السّلام)،
امام حسین (علیه‌السّلام)،
و... وارد شده است.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هرگاه خواستید تربت از قبر امام حسین (علیه‌السّلام) بردارید، ابتدا سوره‌های
فاتحة الکتاب،
فلق،
ناس،
توحید،
قدر و
یس و
آیة الکرسی را بخوانید و سپس بگویید: «اللَّهُمَّ...وَ اجْعَلْ لِی هَذَا الطِّینَ شِفَاءً مِنْ کلِّ دَاءٍ وَ لِمَنْ یسْتَشْفِی بِهِ مِنْ کلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ وَ مَرَضٍ وَ اَمَاناً مِنْ کلِّ خَوْفٍ اللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً وَ شِفَاءً مِنْ کلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ وَ آفَةٍ وَ عَاهَةٍ- وَ جَمِیعِ الْاَوْجَاعِ کلِّهَا اِنَّک عَلی کلِّ شَی‌ءٍ قَدِیرٌ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ التُّرْبَةِ الْمُبَارَکةِ الْمَیمُونَةِ وَ الْمَلَک الَّذِی هَبَطَ بِهَا وَ الْوَصِی الَّذِی هُوَ فِیهَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ وَ انْفَعْنِی بِهَا- اِنَّک عَلی کلِّ شَی‌ءٍ قَدِیر».
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: شایسته است افراد ثروتمند دو مرتبه و افراد فقیر یک مرتبه در سال، قبر امام حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کنند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آداب زیارت قبور ائمه»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۲۸.
