کمک به صندوق صدقات یا متکدیان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:صندوق صدقات، صدقه، متکدیان، گدایی، کمیته امداد.
پرسش: با توجه به این همه صندوق صدقات در سراسر کشور و بودن متکدیان در گوشه‌و‌کنار خیابان‌ها، کمک به کدام یک درست است و پول این همه صندوق کجا می‌رود، مگر کمیته امداد برای این‌ها نیست؟
پاسخ: فقرا در سطح جامعه زیاد می‌باشند و نیازهای آن‌ها نیز مستمر (هزینه زندگی، تحصیل، درمان و ...) است. از سویی نیز درآمد کمیته امداد نسبت به سطح گسترده نیازمندان بسیار محدود است، بااینحال برخی افراد سودجو نیز در جامعه پیدا می‌شوند که با فرصت‌طلبی از عواطف و
احساسات مردم سوءاستفاده می‌کنند و از طرفی نیز باعث می‌شوند که مردم و کمیته امداد و افراد خیّر در شناسایی افراد فقیر و افراد دغل‌باز و متظاهر به فقر دچار مشکل شوند. ما وظیفه داریم تا حدی که می‌توانیم به دستورات اقتصادی اسلام (
خمس،
صدقه،
انفاق، اطعام و ...) عمل کنیم و دیگران را نیز تشویق به انجام آن‌ها کنیم و در شناسایی و اطلاع‌رسانی افراد نیازمند به کمیته امداد و افراد خیّر فعال باشیم؛ یعنی افراد نیازمند را با دلیل کافی به آن‌ها معرفی کنیم و جهت رفع نیازهای عاطفی و مادی آن‌ها بکوشیم؛ اما نسبت به افرادی که نمی‌شناسیم و زمینه تحقیق در مورد آن‌ها را نداریم (مثل هنگام مسافرت فردی به ظاهر فقیرانه از ما کمک می‌خواهد نمی‌توانیم صددرصد بگوییم او
فقیر است و نه می‌توانیم بگوییم او واقعاً نیازمند است. پس ما هم طبق ظواهر امر به او مبلغی و لو اندک کمک می‌کنیم البته وظیفه دولت است که جلوی فرصت‌طلبان را نیز بگیرد.) می‌توانیم برای رفع
کراهت طبق ظواهر امر به آن‌ها کمک اندکی کنیم یا آن‌ها را به سازمان‌های خیریه و ... راهنمایی کنیم. بی‌شک دولت نیز در این راستا تفکیک نیازمندان واقعی از غیر واقعی سهم مهمی دارد. چه‌بسا کم‌توجهی دولت و مؤمنین به این امر باعث صدمات شدیدی بر قشر نیازمند وارد گردد.
این نهاد از تدابیر حکیمانه
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) پدید آمد که خدمات حیاتی آن جهت رونق بخشیدن به
زندگی مادی و عاطفی
فقرا بر کسی پوشیده نیست؛ اما به خاطر کثرت مستمندان و نیازمندان و استمرار نیازها، بی‌تردید این نهاد قادر به تامین همه آن‌ها نخواهد بود. بااینحال این کمیته جهت رفع نیازهای اولیه، درمان، تحصیل و
ازدواج و ... افراد نیازمند، اقدامات زیادی انجام داده است و سعی دارد که فقرا را به سطحی برساند که خود تولیدکننده و شاغل شوند و تا آخر عمر نیازمند باقی نمانند؛ ولی این امر نیاز بازپروری سا‌ل‌های متمادی و ایجاد
شغل و ... دارد؛ به همین سبب حتی بعضی مواقع شاهدیم که افرادی که تحت
پوشش هستند برای رفع نیازهای خود در شرایط سخت و
تورم سنگین جامعه به
گدایی و درخواست کمک از مردم روی می‌آورند. خلاصه اینکه کمیته امداد با همین کمک‌های مردمی اقدامات گسترده زیادی انجام داده است؛ اما به خاطر نیازمندان، تنوع نیازها در یک
خانواده فقیر و استمرار نیازها قادر به برآورده کردن کلیه نیازها نیست.
گاهی نیازمندانی در جامعه یافت می‌شود که تحت پوشش
کمیته امداد نیستند و این امر به خاطر چندین دلیل است:
محدود بودن درآمد کمیته امداد و کثرت
جمعیت، نخستین دلیل است.
گاهی مواقع به خاطر سوءاستفاده‌هایی که در این کار می‌شود، این افراد با افراد دروغ‌گو و دغل‌باز اشتباه گرفته می‌شوند و ادله کافی در دست نیست که این افراد واقعاً نیازمند هستند؛ مثل اینکه فردی، فرزندان بسیار پول‌دار داشته باشد و در ظاهر گمان شود که آن‌ها مراقب پدر و مادر خود هستند؛ ولی در واقع آن‌ها مطرود فرزندان شده باشند.
اگر افراد مؤمن، نیازمندان محل خود را به این کمیته معرفی کنند و عده زیادی از آن‌ها شهادت دهند که او واقعاً نیازمند است کمیته با اطمینان بیش‌تری می‌تواند به آن‌ها کمک کند.
متأسفانه برخی در جامعه از
احساسات پاک و عواطف لطیف مردم سوءاستفاده می‌کنند که اغلب از زندگی نسبتاً خوبی برخوردارند؛ اما به خاطر حرص زیاد،
طمع و سستی و تنبلی به این کار (گدایی) روی می‌آورند در زمان ما گدایی ـ به خصوص در شهرهای بزرگ ـ یک کار پر سود شده و درآمد گدایان حرفه‌ای ماهانه به چندین میلیون تومان می‌رسد. گروهی از این
متکدیان به صورت بارزی کار می‌کنند و در پوشش گدایی، دست به کارهای خلاف قانون (خرید و فروش
مواد مخدر، اغفال دختران فراری،
سرقت و ...) می‌زنند. پس نمی‌توان گفت که هر کس در سطح شهر گدایی می‌کند، فقیر واقعی است.
(رجوع به
تفاسیر درباره
آیه ۶۰
سوره توبه).
اسلام،
فقر را امری ناپسند شمرده است و از
مؤمنین خواسته که با انجام مسائل دینی (مثل
صدقه،
زکات،
قرض، رفع حاجت،
انفاق،
احسان،
هدیه، مهمان‌نوازی، یتیم‌نوازی و هم‌نشینی با فقرا و
نذر) با آن مبارزه کنند. این دستورات به ما کمک می‌کند تا به رفع نیازهای مادی، عاطفی و معنوی و ... هم برآییم و ریشه فقر را از بین ببریم؛ اما انسان به خاطر طمع، چشم و هم‌چشمی، افزون‌خواهی و.....به دنبال رفع نیازهای شخصی برمی‌آید و جلوه‌های
دنیا، اغلب آن‌ها را به خود مشغول می‌کند. اگر به این دستورات به طور صحیح
عمل کنیم و دیگران را (از باب نصیحت و امر به معروف و نهی از منکر) تشویق به این دستورات کنیم، مسلماً پدیده شومی به عنوان فقر وجود نخواهد نداشت.متاسفانه برخی بنی‌آدم پا را از این فراتر می‌گذارند و با حیله‌های متعدد سعی دارند که خون دیگران را در شیشه کنند و از زحمات دیگران و بیت‌المال مسلمین سوءاستفاده کنند و با نزول، شهادت دروغ، تطمیع دیگران و زور به جمع‌آوری
اموال اقدام می‌کنند که این کار خود باعث ساخته شدن کاخ در میان کوخ‌ها می‌گردد. این افراد با قدرتی که پیدا کرده‌اند، نمی‌گذارند گزارش‌ها طبق واقع به مسئولان دلسوز برسد و با رشوه، زور، تطمیع و
تهدید به کار زشت خود ادمه می‌دهند و این مشکلات در همه دوره‌های بشری ادامه داشته است.
گاهی نیازهای شدید مقطعی به پدیده فقر می‌انجامد؛ مثل کسی که ورشکسته می‌شود و کسی که در مسافرت، دزد،
پول او را می‌زند یا کسی که به خاطر عمل جراحی و اضطراری و پرخرج یکی از بستگان مجبور می‌شود برای رفع نیاز خود دست به این کار زند که در بسیاری از موارد این افراد به سبب وضع سابق و خوب گذشته‌شان کمتر مورد تایید واقع می‌شوند؛ به خصوص اگر این فرد مسافر باشد و کسی او را نشناسد، هر چند که امروزه نیز به سبب مسافرت به شهرهای بزرگ و عدم توجه به دستورات اسلام در مورد همسایه، افراد کمتر با هم آشنایی دارند؛ یعنی واقعاً اغلب نمی‌دانند
همسایه آن‌ها گرسنه سر بر بالین گذاشته باشد.
انواع فقر عبارت‌اند از:
این فقر به خاطر
مصلحت و
حکمت خدا ست که برای
آزمایش برخی، آن‌ها را به قدری مبتلا می‌کند کما اینکه برخی با
ثروت مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
این فقر به خاطر علل مختلفی ایجاد می‌شود:
اسراف، سستی، تنبلی، از یک‌سو دزدی، رشوه‌گیری و فزون‌خواهی از سوی دیگر سبب فقر می‌شود. البته برخی هم فقر ظاهری دارند که فقط به خاطر تحریک عواطف و سوءاستفاده، چنین حالتی را برای لحظاتی به خود می‌گیرند. برای رفع فقر اکتسابی بسیج عمومی و
اراده قوی خود فقیر نیاز است.
در اسلام
گدایی مکروه است و همین‌طور ردکردن گدا. توصیه شده که گدا را اگر مقدور است کمک کنید اگرچه اندک باشد.اگر کمک مالی نبود، از سخنان محبت‌آمیز و نیکو دریغ نکنیم؛ البته با رشد گدایان ثروتمند، مردم نیز به آنان بدبین شده‌اند و چوب کار دغل‌بازان را فقیران واقعی می‌خورند. این‌جا وظیفه دولت است که سره از ناسره جدا کرده و با افزایش بودجه کمیته امداد و جمع‌آوری متکدیان شهری و بین راهی، گستره فعالیت و چتر حمایتی خود را جهت فقیران افزایش دهد و مردم
فقیران واقعی را از غیر واقعی به کمیته معرفی کنند.
با توجه به مطالب فوق چنین باید گفت که
فقرا در سطح جامعه زیاد می‌باشند و نیازهای آن‌ها نیز مستمر (هزینه زندگی، تحصیل، درمان و ...) است. از سویی نیز درآمد کمیته امداد نسبت به سطح گسترده نیازمندان بسیار محدود است، بااینحال برخی افراد سودجو نیز در جامعه پیدا می‌شوند که با فرصت‌طلبی از عواطف و
احساسات مردم سوءاستفاده می‌کنند و از طرفی نیز باعث می‌شوند که مردم و کمیته امداد و افراد خیّر در شناسایی افراد فقیر و افراد دغل‌باز و متظاهر به فقر دچار مشکل شوند. ما وظیفه داریم تا حدی که می‌توانیم به دستورات اقتصادی اسلام (
خمس،
صدقه،
انفاق، اطعام و ...) عمل کنیم و دیگران را نیز تشویق به انجام آن‌ها کنیم و در شناسایی و اطلاع‌رسانی افراد نیازمند به کمیته امداد و افراد خیّر فعال باشیم؛ یعنی افراد نیازمند را با دلیل کافی به آن‌ها معرفی کنیم و جهت رفع نیازهای عاطفی و مادی آن‌ها بکوشیم؛ اما نسبت به افرادی که نمی‌شناسیم و زمینه تحقیق در مورد آن‌ها را نداریم (مثل هنگام مسافرت فردی به ظاهر فقیرانه از ما کمک می‌خواهد نمی‌توانیم صددرصد بگوییم او
فقیر است و نه می‌توانیم بگوییم او واقعاً نیازمند است. پس ما هم طبق ظواهر امر به او مبلغی و لو اندک کمک می‌کنیم البته وظیفه دولت است که جلوی فرصت‌طلبان را نیز بگیرد.) می‌توانیم برای رفع
کراهت طبق ظواهر امر به آن‌ها کمک اندکی کنیم یا آن‌ها را به سازمان‌های خیریه و ... راهنمایی کنیم. بی‌شک دولت نیز در این راستا تفکیک نیازمندان واقعی از غیر واقعی سهم مهمی دارد. چه‌بسا کم‌توجهی دولت و مؤمنین به این امر باعث صدمات شدیدی بر قشر نیازمند وارد گردد.
۱. فقر و غنا در قرآن و حدیث، دکتر محمدکاظم شاکر، ناشر رایزن.
۲. تفسیر نمونه آیه ۵۲، سوره بقره، آیه ۲۶-۳۰، سوره هود و آیه ۸۳-۷۶ سوره قصص.
۳. رجوع حضوری به کمیته امداد محل و درخواست اطلاع بیش‌تر در زمینه خدمت‌رسانی آن‌ها و احیاناً جزوات و آمار آن‌ها.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «کمک به صندوق صدقات یا متکدیان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۰۵.
