وجوب امر به معروف و نهی از منکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امر به معروف و نهی از منکر، واجب، ترک امر به معروف.
پرسش: با چه شرایطی امر به معروف و نهی از منکر واجب است و در صورت عدم توانایی بر امر به معروف چه باید کرد؟
پاسخ: برخی شرایط امر به معروف و نهی از منکر، عبارت‌اند از: آگاهی و شناخت، احتمال تأثیر، مداومت شخص عاصی بر گناه، مترتب نبودن مفسده بر آن.
باید شرایط را درباره امر به معروف و نهی از منکر در نظر گرفت؛ اگر واقعاً زمینه برای نهی از منکر فراهم نبود، ترک آن هیچ محذوری ندارد؛ اما اگر کسی به دلایل شخصی و نفسانی و بدون عذر شخصی، نهی از منکر را ترک کند، جایز نیست.
اگر واقعاً زمینه عمل به وظیفه نهی از منکر، برای شخص فراهم نیست و قلباً از کارهای خلاف برخی مردم ناراحت است، در این‌جا ترک نهی از منکر محذور شرعی برای او ندارد.
امر به معروف و
نهی از منکر با تمام اهمیت آن شرایط متعددی دارد که فقهای عظام در کتب فقهی و رساله‌های عملیه‌شان آورده‌اند که می‌توان به اهم آن شروط اشاره کرد و تفصیل آن را باید از رساله‌های عملیه و کتبی که در این زمینه نگارش یافته، جست:
آمر به معروف و ناهی از منکر،
علم و
شناخت نسبت به معروف و منکر داشته باشد تا بتواند به معروف امر و از منکر نهی کند، و در فرض
جهل نسبت به معروف و منکر چنین چیزی بر او لازم نیست.
آمر به معروف و ناهی از منکر احتمال تأثیر بدهد؛ والا اگر در مجموعه‌ای احساس می‌کند که سخن او هیچ تأثیری ندارد در این فرض بر شخص
واجب نیست که امر به معروف و نهی از منکر نماید.
بداند شخص عاصی بر
عمل منکر یا ترک معروف خویش بنای مداومت دارد و الا اگر بداند یک بار اشتباهی از او سرزده، اما بنای اصرار بر انجام آن ندارد، در این صورت لازم نیست که او را امر به معروف و نهی از منکر کند.
در امر و نهی مفسده‌ای نباشد، پس اگر بداند یا گمان کند که اگر امر یا نهی کند، ضرر جانی یا عِرضی و آبرویی یا مالی قابل توجهی به او می‌رسد، واجب نیست امر به معروف و نهی از منکر کند؛ بلکه اگر احتمال صحیح بدهد که از آن،
ترس ضررهای مذکور را پیدا کند، واجب نیست؛ بلکه اگر بترسد که ضرری متوجه متعلقان (خانواده‌ها و
دوستان) او می‌شود، واجب نیست؛ بلکه اگر با احتمال وقوع ضرر جانی یا عرضی و آبرویی یا مالی موجب حرج بر بعضی
مؤمنین می‌شود، واجب نمی‌شود؛ بلکه در بسیاری از موارد
حرام است.
امر به معروف و نهی از منکر، با حفظ شرایط و مراتب باید انجام شود وگرنه ممکن است سبب ایجاد مشکلات فراوان گردد و اگر انسان قادر به انجام امر به معروف نباشد یا اثر نگذارد، در این صورت انزجار قلبی و این‌که
انسان در دل احساس ناراحتی کند کافی است و این از نشانه‌های ایمانِ انسان
مؤمن است.
البته این نکته قابل ذکر است که باید شرایط را درباره امر به معروف و نهی از منکر در نظر گرفت؛ اگر واقعاً زمینه برای نهی از منکر فراهم نبود، ترک آن هیچ محذوری ندارد؛ اما اگر کسی به دلایل شخصی و نفسانی و بدون عذر شخصی نهی از منکر را ترک کند، جایز نیست.
پس اگر مورد در پرسش، از مواردی است که واقعاً شخص زمینه عمل به وظیفه نهی از منکر برایش فراهم نیست و قلباً از کارهای خلاف برخی مردم ناراحت است، در این‌جا ترک نهی از منکر محذور شرعی برای او ندارد.
اما نباید از نظر دور داشت که نباید بهانه‌جویی کرد.در مسئله مهم امر به معروف و نهی از منکر نباید
مسامحه و کوتاهی کرد؛ یعنی چه‌بسا در مواردی آدمی هیچ عذر و منع شرعی نداشته باشد و قادر بر ادای این
فریضه باشد، لکن به جهت ضعف و
ترس و
تنبلی و ... این مهم را ترک کند، مسلم است که این به وظیفه‌اش عمل نکرده و نشان از ضعف
ایمان اوست؛ گرچه در
قلب ناراضی باشد، اما باید در جهت
تقویت ایمان قلبی خویش بیش‌تر تلاش و کوشش کند.
حسین نوری همدانی، امر به معروف و نهی از منکر، نشر موسسه الطبع و النشر فی منظمة الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۱ ق.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وجوب امر به معروف و نهی از منکر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۲۵.
