نامه ۳۱ نهج البلاغه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نامه ۳۱ نهج‌البلاغه، امام علی (عليه‌السلام)، امام حسن (عليه‌السلام).
پرسش: نامه حضرت علی (عليه‌السلام) به امام حسن (عليه‌السلام) در نهج البلاغه نامه ۳۱، اولاً از کجا معلوم است این نامه خطاب به حضرت امام حسن (عليه‌السلام) باشد، آیا سند آن معتبر است؟
پاسخ: نامه امام علی (علیه‌السلام) به امام حسن (عليه‌السلام) از نامه‌های مشهور و معروف می‌باشد. اکثر محدثین که خطبه‌ها و نامه‌های آن حضرت را جمع‌آوری کرده‌اند، با ذکر
سند آن را در تألیفات خود آورده‌اند. براساس فرمایش برخی مراجع بزرگ
تقلید، خطبه‌ها و نامه‌های نهج‌البلاغه از طریق
امام معصوم نیز نقل شده است. هم‌چنین احتمال دارد که
امام دو نامه نوشته باشند؛ یکی را به امام حسن (عليه‌السلام) و دیگری را به
محمد حنفیه.
نامه
امام علی (علیه‌السلام) به
امام حسن (علیه‌السلام) از نامه‌های مشهور و معروف می‌باشد. اکثر محدثین که خطبه‌ها و نامه‌های آن حضرت را جمع‌آوری کرده‌اند، با ذکر
سند آن را در تألیفات خود آورده‌اند؛ حتی برخی از آن‌ها قبل از
سید رضی بوده‌اند آن را ذکر کرده‌اند.
طبق فرمایش برخی مراجع بزرگ
تقلید، خطبه‌ها و نامه‌های
نهج البلاغه از طریق امام معصوم نیز نقل شده که برای نمونه چند مورد از آن ذکر می‌شود:
۱. مرحوم
کلینی، در کتاب
رسائل، متوفای ۳۲۸ ق و هم‌چنین در
کتاب کافی، ج۱، ص۸۹ و ۲۷ و ۳۳۵ آورده است.
۲.
حسن ذبن
عبدالله بن سعید در کتاب
زواجر و مواعظ متوفای قرن ۳ هجری.
۳. ابن عبدربه در کتاب
عقد الفرید، ج۳، ص۱۵۵ و ۱۵۶، متوفای ۳۲۸ هجری.
۴. ابن شعبة حرّانی، در کتاب
تحف العقول، ص۵۲، ۹۴، متوفای ۳۸۰ هجری.
۵. شیخ صدوق در کتاب
من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۷۵-۳۸۰.
متأخرین هم همه آن را آورده‌اند.
درباره نوشتن دو نامه توسط
حضرت علی (علیه‌السلام)، دیدگاه‌هایی بیان شده است:
متأخرین در تألیفات خود که خطب و نامه‌های آن حضرت را جمع‌آوری کرده‌اند، احتمال دارد که
امام دو نامه نوشته که یکی را به امام حسن و دیگری را به
محمد حنفیه نوشته باشد.
مرحوم کلینی هم دو
روایت درباره این نامه حضرت (عليه‌السلام) در کتاب
کافی، ج۵، ص۳۳۸، ذکر کرده و آورده است که یکی را امام علی (عليه‌السلام) به فرزندشان امام حسن (عليه‌السلام) و دیگری را به فرزند دیگرشان
محمد بن حنفیه نوشته‌اند که مضمون آن‌ها با‌اندکی تفاوت یکی می‌باشد.
علاوه بر این شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه آن را نقل کرده است.
مرحوم
محمد دشتی در کتاب (
روش‌های تحقیق در اسناد و مدارک نهج البلاغه)، سه مورد را که نامه مذکور را ذکر کرده‌اند، آورده است.
در نتیجه اسناد و مدارک معتبر تاریخی چنین نشان می‌دهد که این نامه خطاب به فرزند بزرگ
امیرالمؤمنین، امام حسن بن علی (عليه‌السلام) است و هیچ شبهه‌ای در این مورد وجود ندارد؛ چون شارحان نهج البلاغه به اتفاق، مخاطب نامه را امام حسن (عليه‌السلام) دانسته‌اند و احتمال دارد امام نامه‌ای را نیز به فرزندان دیگرش مثل
امام حسین (علیه‌السلام) و محمد حنفیه نوشته باشد؛ اما نامه مذکور به نام فرزند بزرگ است.
ولی محتوای نامه عبارت است از: نصایحی که امام خطاب به امام حسن (عليه‌السلام) و سایر فرزندان و نسل‌های بعدی نوشته است. این نصایح معنوی امام در نامه، می‌تواند مورد استفاده تمام انسان‌ها قرار گیرد؛ حتی شما نیز یکی از مخاطبین این نامه هستید که در فرازی از آن
امام چنین می‌فرماید: «فرزندم در آثار گذشتگان و احوال آن‌ها دقت کن و ببین در کجا
زندگی کردند و در کجا و در چه حالی هستند...».
۱. نهج البلاغه، چاپ جامعه مدرسین با اسناد و مدارک مراجعه کنید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نامه ۳۱ نهج البلاغه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۲۱.
