ناسزا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ناسزا، فحش،
گناه، ذهن.
پرسش: ناسزا گفتن در
ذهن گناه است یا نه؟
پاسخ: گناهانی که از
انسان سر می‌زند، برخی در خارج تحقق پیدا می‌کند؛ مانند
دروغ،
غیبت و ... و برخی جنبه ذهنی و قلبی دارد؛ مثل پنهان کردن و کتمان
شهادت،
شرک و مانند آن. هرچند
گناهان درونی دارای آثار و لوازمی در خارج هستند، ولی این آثار و لوازم غیر از خود گناه است.
فحش و ناسزاگویی، عبارت است از آشکار کردن امور زشت و ناپسند با الفاظ و عبارات صریح. ناسزاگویی، از گناهانی بوده که جنبۀ خارجی دارد؛ هرچند در ذهن به‌عنوان مقدمه نیز تحقق پیدا می‌کند؛ مانند
حسد که اگر
آشکار شود و
اعمال حرامی بر ضد دیگری انجام شود، گناه است، اما اگر در درون به‌صورت خطورات ذهنی و نفسانی باشد و خود شخص هم از این عمل‌کرد ذهنی ناراحت باشد و جنبۀ عملی و عینی پیدا نکند، بیشتر
علمای
اخلاق و
فقها ـ با استناد به روایاتی مانند
حدیث رفع ـ آن را گناه نمی‌دانند.
پیش از پرداختن به پاسخ، دانستن نکاتی لازم به نظر می‌رسد:
گناهانی که از انسان سر می‌زند، برخی در خارج تحقق پیدا می‌کند؛ مانند دروغ، غیبت و ... و برخی جنبۀ درونی و قلبی دارد؛ نظیر پنهان کردن و کتمان شهادت، شرک و مانند آن.
هرچند گناهان درونی دارای آثار و لوازمی در خارج هستند، ولی این آثار و لوازم غیر از خود گناه است.
فحش و ناسزا، عبارت است از آشکار کردن امور
زشت و ناپسند با
الفاظ و عبارات صریح.
فحش و ناسزا، از گناهانی بوده که جنبۀ خارجی دارد؛ هرچند در
ذهن به‌عنوان مقدمه نیز تحقق پیدا می‌کند؛ مانند حسد که اگر آشکار شود و اعمال حرامی بر ضد دیگری انجام شود، گناه است؛ اما اگر در درون به‌صورت خطورات ذهنی و نفسانی باشد و خود شخص هم از این عمل‌کرد ذهنی ناراحت باشد و جنبۀ عملی و عینی پیدا نکند، بیشتر علمای اخلاق و فقها ـ با استناد به روایاتی مانند
حدیث رفع ـ آن را گناه نمی‌دانند.
با توجه به مطالب ذکر شده، بیان می‌شود:
هرچند
فحش و ناسزاگویی به مقام
عمل و الفاظ درنیاید و تنها در ذهن باشد، گناه محسوب نمی‌شود، اما پرورش چنین عمل‌کرد ذهنی و نفسانی و دوری نکردن از آن، پسندیده نبوده و ممکن است به‌صورت گناه آشکار شده و حتی گناهان دیگری را نیز به دنبال داشته باشد و قطعاً چنین شخصی با کسانی که منزه از آن هستند، در رتبه و درجه معنویت و
تقوا تفاوت دارد؛ همان‌طور که طبق آیۀ شریفۀ «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید؛ چراکه بعضی گمان‌ها،
گناه است»،
تا بدگمانی درونی، اظهار نشده و ترتیب اثر داده نشود، گناه به حساب نمی‌آید؛ زیرا ظن و بدگمانی از خطورات نفسانی و یک امر قهری است و در اثر قرائنی، این خطورات برای انسان رخ می‌دهد، ولی نباید این خطورات، را پرورش داد و اصرار بر آن ورزید؛ ازاین‌رو برای آدمی شایسته است که از این امور ذهنی و نفسانی با تمرین و ممارست پرهیز کند.
این امکان وجود دارد که ناسزای ذهنی پس از مدتی قُبح و زشتی ناسزاگویی را در ذهن
انسان بشکند و شخص مرتکب بدگویی و بدزبانی شود؛ پس ترک آن به‌عنوان پیشگیری از گناه لازم به نظر می‌آید.
آیۀ شریفۀ «إِنْ تُبْدُوا ما فی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّه»؛ «اگر آنچه را در
دل دارید، آشکار سازید یا پنهان،
خداوند شما را بر طبق آن،
محاسبه می‌کند»،
منافاتی با این ندارد که گفته شود تا ناسزاگویی جنبۀ عملی و عینی پیدا نکند، گناه نیست؛ زیرا:
خداوند بر گناهی که در دل و ذهن خطور می‌کند،
کیفر نمی‌نماید؛ بله، اگر در دل و ذهن، تصمیم بر گناه گرفت و بنا گذاشت و اصرار داشت که آن را انجام دهد، چون خود این تصمیم، کاری از کارهای
قلب است، خداوند او را به جهت همین کار قلبی و متناسب با آن،
مجازات می‌کند.
آیۀ شریفه ناظر به این است که خداوند تنها گناهان ظاهری و خارجی را که با
اعضا و جوارح انسان انجام می‌گیرد، مؤاخذه نمی‌کند؛ بلکه گناهان قلبی و باطنی (چون
شرک) را هم مورد محاسبه و مؤاخذه قرار می‌دهد؛ چون او
حاکم بر
جهان و آگاه از همۀ حوادث ظاهری و باطنی و اعمال درونی و بیرونی و همۀ افکار و نیت‌هاست و هیچ چیز از او مخفی نمی‌ماند.
در پایان، برای روشن شدن اهمیت ترک فحش و ناسزاگویی به چند روایت از سخنان
معصومان ـ علیهم‌السلام ـ اشاره می‌شود:
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمودند: «الْجَنَّةُ حَرَامٌ عَلَی کُلِّ فَاحِشٍ أَنْ یَدْخُلَهَا»؛ «وارد شدن به
بهشت بر هر ناسزاگو و دشنام‌دهنده
حرام است».
البته اگر توبه واقعی نکند؛ وگرنه اگر
توبه نماید و از کسی که به او فحش داده، عذرخواهی کرده و رضایت او را جلب نماید و با اعمال نیکو این
گناه را جبران نماید، آمرزیده می‌شود.
امام علی ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند: «ما أفحَشَ کریمٌ قَطُّ»؛ «انسان بزرگوار، هرگز دشنام ندهد».
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: «سِلاحُ اللِّئامِ قَبیحُ الکلام»؛ «حربه فرومایگان، زشت‌گویی و بدزبانی است».
و نیز می‌فرمایند: «قُولُوا لِلنَّاسِ أَحْسَنَ مَا تُحِبُّونَ أَنْ یُقَالَ لَکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ اللَّعَّانَ السَّبَّابَ الطَّعَّانَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ وَ یُحِبُّ الْحَلِیمَ الْعَفِیفَ الْمُتَعَفِّفَ»؛ «با مردم به نیکوترین سخنی که
دوست دارید آنان به شما بگویند، سخن گویید؛ چراکه خداوند از فردی که مؤمنان را
لعن می‌کند و به آنها ناسزا می‌گوید و طعنه می‌زند، بیزار است و از ناسزاگوی بی‌آبرو و گدای سِمِج
نفرت دارد».
پایگاه اسلام کوئست.
