منظور از لبث و درنگ در آیه ۵۲ سوره اسراء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قیامت،
برزخ،
دنیا،
آیه،
سوره اسراء،
قرآن.
پرسش: روایات فراوانی داریم که به هوشیاری کامل مردگان اشاره کرده است و با این فرض، آنان تا روز قیامت، مسیری طولانی را طی خواهند کرد، پس چرا قرآن می‌فرماید هنگام برانگیخته‌شدن خواهید پنداشت که زمان اندکی درنگ کرده‌اید؟!
پاسخ اجمالی: در مورد کوتاه بودن این توقف که در آیات مختلفی به آن اشاره شده، اقوال مختلفی از مفسران نقل شده است برخی معتقدند این مربوط به مومنین است که
اعمال صالح داشته‌اند، برخی نیز آن را در مورد همه انسانها یکسان دانسته‌اند و برخی اساساً معتقدند که این توقف مربوط به دنیاست.
اندک پنداشتن مدت زمان توقف انسان از
آفرینش تا
معاد، واقعیتی است که در چند آیه قرآن کریم بدان اشاره شده است.
به‌عنوان نمونه در سوره اسراء ابتدا گفتار کفار و منکران حشر و قیامت بیان شده و نیز اعلام می‌شود که این منکران هیچ دلیلی ندارند، جز آن‌که پذیرش معاد برای آنان دشوار به نظر می‌آید؛ از‌این‌رو عنوان می‌دارند که وقتی ما مردیم و گوشت بدن ما خاک شد و از ما جز استخوانی باقی نماند، و اجزای خاک شده بدن ما پراکنده و متفرّق شد، آیا دوباره از قبرهای‌مان برانگیخته و مبعوث خواهیم شد؟!
بعد از نقل این ماجرا، پروردگار در آیه ۵۲ این سوره می‌فرماید: «یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ وَ تَظُنُّونَ اِنْ لَبِثْتُمْ اِلَّا قَلِیلًا؛
روزی شما را می‌خواند، فرمان او را با ستایش می‌پذیرید و گمان می‌برید که جز اندکی توقف نکرده‌اید.»
برخی از مفسران معتقدند که این آیه، خطاب به مؤمنان است؛ زیرا آنها هستند که خدا را با ستایش، اجابت و در برابر احسانش، او را
حمد می‌کنند و مدت توقف خود را در عالم برزخ کوتاه می‌شمارند؛ چرا که عالم قبر را خود با خوشی گذرانده و عذابی ندیده‌اند. بدیهی است که روزهای
شادی و
نشاط، کوتاه هستند.
به هر حال، در این‌که منظور از جمله «وَ تَظُنُّونَ اِنْ لَبِثْتُمْ اِلَّا قَلِیلًا» چیست؟ آیا زبان حال
کافران و
مشرکان است، یا همه انسانها، اعم از
مؤمن و
کافر، و یا منظور از درنگ و توقف زندگی در دنیا بوده و یا مربوط به عالم قبر و برزخ نیز می‌باشد، میان مفسران محل بحث و گفت‌وگو است.
بعضی از مفسران گفته‌اند؛ منظور اشاره به توقف در دنیا است؛ یعنی آن‌روز است که می‌دانید زندگی دنیا چندان طولانی نبوده، ساعاتی کوتاه و بسیار زودگذر بود؛ زیرا این تغییر و تحول، خیلی سریع انجام می‌گیرد و می‌بینند مدت توقف آنها در آخرت، نسبت به دنیا طولانی است.
برخی می‌گویند؛ شاید برای بیان نزدیک بودن قیامت باشد که در آیه ۵۱ همین سوره «یَقُولُونَ مَتی هُوَ قُلْ عَسی اَنْ یَکُونَ قَریبا»
، تذکر داده که ساعت قیامت نزدیک است.
گفتنی است؛ این‌گونه آیات که مدت زمان زندگی دنیا و برزخ را بسیار اندک معرفی می‌کند، در قرآن بسیار وجود دارد؛ مانند: «اِنْ لَبِثْتُمْ اِلَّا قَلِیلًا»،
و «وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَیْرَ ساعَةٍ».
برخی از مفسران این موضوع را اختصاص به عالم برزخ داده‌اند و می‌گویند؛ این‌که قرآن فرمود، شما پس از برانگیخته شدن گمان می‌کنید که جز اندکی در قبرها درنگ نکرده‌اید، و این در حالی است که شاید میلیون‌ها سال آنان در قبر بوده‌اند. این احساس بدان جهت است که
روح انسان پس از مردن در
عالم مجرّدات زندگی می‌کند و آن عالمی است که از حساب و تاریخ و گذشت ایام و زمان و مکان، آن‌گونه که در
جهان مادی وجود دارد، خبری نیست. این حالت برای همه وجود دارد و مؤمن و کافر در آن شریک هستند؛ و لذا تصورشان این است که مدت زمان برزخ آنها بسیار اندک بوده است، و این مطلب از آیات زیر استفاده می‌شود:
«وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَاَنْ لَمْ یَلْبَثُوا اِلَّا ساعَةً مِنَ النَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ؛
و روزی که آنها را برانگیزد گویی جز ساعتی از روز درنگ نکردند. آشنایی دهند میان خودشان.»
«وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَیْرَ ساعَةٍ؛
و روزی که قیامت برپا شود، مجرمان سوگند یاد می‌کنند که جز ساعتی (در عالم برزخ) درنگ نکردند!»
بعضی نیز معتقدند؛ مردگان بعد از برانگیخته شدن در قیامت، از آن جهت مدت توقف در قبر را کوتاه تصور می‌کنند که با مردن (حتی با هوشیاری) درکی از مدت زمان ندارند.
به همین جهت تصورشان این است که مدت کوتاهی را در عالم قبر و برزخ گذرانده‌اند.
تمام آنچه گفته شد مرتبط با نظری است که هوشیاری در عالم برزخ را برای تمام مردگان متصور می‌داند وگرنه نظراتی نیز وجود دارد که بیشتر انسانها مدتی بعد از
مرگ و قطع تمام علایق دنیوی در خمود کامل به سر می‌برند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «منظور از لبث و درنگ در آیه ۵۲ سوره اسراء» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۱۷.
