علم الهی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علم الاهی، علم به ارحام، روح.
پرسش: در قرآن کریم می‌خوانیم که «تنها خداست که حمل زنان حامله را می‌داند»؛ در‌حالی‌که امروزه، علم می‌تواند نوع جنسیت حمل را تشخیص دهد، و انتخاب نوع جنس حمل نیز به‌صورت اختیاری است. این آگاهی بشر با علم خداوند چه‌گونه قابل جمع است؟
پاسخ:
علم خداوند متعال به اموری مانند آن‌چه در رحم‌ها هست و ... با
علم انسان به برخی امور، منافاتی ندارد؛ چون
علم خداوند متعال ذاتی و استقلالی است و غیر او، یعنی انسان‌های دیگر، علمشان به امور به طور مستقل نیست و هرچه دارند از ناحیه خداوند متعال و با الطاف و عنایت اوست، به تعبیری دیگر، علم دیگران در عرض علم خدا نیست؛ بلکه در طول او و به تعلیم او و به مقداری است که او مصلحت بداند، حالا چه تعلیم علوم از راه اسباب و وسایل طبیعی مثل هواشناسی، علم پزشکان به آن‌چه که در ارحام است و... و یا از طریق غیر اسباب طبیعی (مثل علم
پیامبران و امامان ـ علیهم‌السلام ـ) باشد، چون براساس
روایت اسلامی، پیشوایان
معصوم علیهم‌السلام از برخی جزئیات فرزند داخل رحم و حتی از فرزندی که باید صدها سال بعد متولد شود و یا از زمان و مکان موت خود و دیگران خبر داده‌اند.
منظور از
آیه ۳۴، سوره لقمان که
خداوند متعال می‌فرماید: «
إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ ما ذا تَکْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ؛ آگاهی از زمان
قیامت مخصوص خداست و اوست که باران را نازل می‌کند و آن‌چه را که در رحم‌ها (محل مادران) است می‌داند، و هیچ‌کس نمی‌داند فردا چه به دست می‌آید، و هیچ‌کس نمی‌داند در چه سرزمینی می‌میرد، خداوند
عالم و آگاه است».
ممکن است مقصود از عدم آگاهی مردم از آن‌چه که در ارحام است، تمام خصوصیات به‌طور تفصیل باشد و در‌صورتی‌که خداوند نخواهد علم آن را به کسی عطا کند، کسی از آن خبر ندارد و اگر خداوند علم به ارحام را به کسی اعطا کند، به آن خبردار می‌شوند و برخی
روایات اسلامی نیز دلالت می‌کند که غیر
خدا به آن‌چه در ارحام هست، به‌طور تفصیل و به‌طور تحقیقی خبر ندارد؛ مثلاً از
شقاوت یا
سعادت و
سرنوشت او سایر جزئیات خبر ندارند و اگر خداوند علم آن را به کسی مثل امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ عطا کند، خبردار می‌شوند؛ وگرنه علم به ارحام به‌طور تفصیل مخصوص خداوند متعال است.
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید: «معنای آیه ۳۴، لقمان این است که خداوند متعال به اول و آخر تمام اشیا و هستی علم دارد و او می‌تواند براساس مصلحت، اجل‌ها را به تأخیر یا جلو بیندازد و او کسی که باب علم را برای دیگران می‌گشاید؛ چون او عالم به
غیب است و او به هر چیزی آگاه است».
پس، در مرحله اول و در ابتدای امر، علم به ارحام را مخصوص خداوند متعال می‌داند. وقتی
اراده و
مشیت خداوند حکیم به کسی یا چیزی تعلق گرفت و از علم خود به او عطا کرد، او نیز می‌تواند به «ما فی الارحام» به نسبت لطف خداوند، علم پیدا کند.
که البته در این صورت نیز ممکن است علم به بسیاری از جزئیات برای غیر معصوم ـ علیهم‌السلام ـ ممکن نباشد.
روح آدمی توسط خداوند متعال ایجاد می‌شود،
ازدواج و آمیزش، مقدمه‌ای برای ترکیب نطفه زن و مرد است، رحم زن مکانی است که خداوند برای پرورش
جنین قرار داده است. اگر با
پیشرفت علم ژنتیک، بشر بتواند، مکانی مصنوعی (همانند رحم زن) بسازد که تمام ویژگی‌های رحم را داشته باشد و بتواند اسپرم مرد و اوول
زن را در هم ترکیب نماید و
نطفه مرد و زن را پرورش دهد، پس از پرورش جنین و تکامل جسمانی آن، خداوند روح را در آن جنین ایجاد می‌کند.
پس در این صورت نیز مانند جنین در رحم، روح جنین از سوی خداوند است و بشر هیچ گاه نمی‌تواند روح را بسازد، تنها کار بشر این است که زمینه را برای ترکیب اسپرم و اوول و رشد آن دو و آماده شدن جنین برای دریافت روح انسانی، فراهم کند.
۱. رشیدالدین میبدی،
کشف الاسرار، تهران، امیرکبیر، چ ۴، ۱۳۶۱ ش، ج ۵، ص ۱۷۸.
۲. جارالله زمخشری،
الکشاف، قم، نشر الحوزه، بی‌تا، ج ۲، ص ۵۱۵.
۳. ناصر مکارم شیرازی و دیگران،
نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ ۴، ۱۳۶۷ ه ش، ج ۲، ص ۳۱۶ و ج ۲۵، ص ۳۲۰ و ۳۳۹.
سایت اندیشه قم.
