علت روی‌گردانی فرزندان از مذهب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دوری از مذهب، فرزندان، ارزش‌های دینی، گرایش انحرافی.
پرسش: در تربیت دانش‌آموزان موفق بودم؛ ولی در
تربیت فرزندان خودم چندان موفق نیستم. از حجاب دخترانم راضی نیستم. پسر ۱۷ ساله‌ام چند ماهی است نماز را ترک کرده است و می‌گوید معنی نماز را نمی‌دانم، چه فایده که نماز بخوانم؟ از اسم خودش (
عمار یاسر) بدش می‌آید و قصد دارد آن
اسم را که من به خاطر
شخصیت عمار یاسر بر او گذاشته‌ام، عوض کند. کانال شبکه‌های مذهبی را عوض می‌کند. لطفاً مرا راهنمایی فرمایید.
پاسخ:
از اینکه در
تربیت دانش‌آموزان موفق بوده و نقش معلمی خود را که وظیفه انبیاست، به خوبی ایفا کرده‌اید، به شما تبریک می‌گویم. امیدوارم
خداوند به شما توفیق دهد که بتوانید نقش مادری خود را نیز به‌خوبی ایفا کنید و در تربیت فرزندانتان موفق گردید. موضوعی را که شما در نامه خود مطرح کرده‌اید، در واقع یکی از مشکلات اساسی جامعه ماست. شواهد نشان می‌دهد که تعداد زیادی از جوانان و نوجوانان در سال‌های اخیر از
مذهب فاصله گرفته و ارزش‌های دینی در جامعه و به خصوص در میان
نسل جوان کم‌رنگ شده است. برای اصلاح و پیش‌گیری از رشد این گرایش انحرافی در جامعه،
شناخت علل و زمینه‌های آن لازم و ضروری است. پرسش اصلی در این‌جا این است که چه عواملی باعث می‌شود تا جوانان و نوجوانان این‌گونه از
حجاب،
نماز و به‌طور‌کلی از مذهب روی‌گردان شوند. عوامل زیادی در این زمینه نقش داشته است که برخی از آنها به خود فرد و برخی دیگر به عوامل اجتماعی و محیط
خانواده برمی‌گردد. بررسی تمام این عوامل در این نوشتار امکان‌پذیر نیست؛ لذا سعی ما بر این است که به عوامل خانوادگی اشاره کنیم.
از عوامل مهم انحرافات نوجوانان و جوانان، بی‌توجهی والدین در
تربیت مذهبی آنان است. والدین باید از همان دوران کودکی و متناسب با شرایط سنی کودک، به تربیت مذهبی آنان همت گمارند. در خانواده‌هایی که مسائل مذهبی رعایت نمی‌شود و والدین نسبت به حجاب و نماز و ... بی‌اعتنا هستند، طبعاً میزان آسیب‌پذیری یا گرایش فرزندان به انحرافات اخلاقی، افزایش می‌یابد. حتی اگر والدین، خود به مسائل مذهبی پایبند باشند، ولی در مورد فرزندان بی‌اعتنایی کنند و اهمیت و ضرورت نماز و حجاب را به آنان گوشزد نکنند، فرزندان علاقه‌ای به حجاب و نماز نخواهند داشت.
برخوردهای منفی والدین در تربیت و به ویژه در مورد مسائل مذهبی، دومین عامل خانوادگی است.
همان‌گونه که بی‌اعتنایی والدین زمینة گرایش نوجوانان به انحرافات اخلاقی را افزایش می‌دهد، برخوردهای نسنجیده، منفی و نادرست آنان نیز باعث دل‌زدگی و دوری نوجوانان از مذهب می‌شود. اگر والدین در دوران کودکی فرزند بیش از‌اندازه سخت‌گیری کنند و او را به صورت غیر منطقی و بدون مقدمه و زمینه‌سازی مجبور به رعایت حجاب و
اقامه نماز نمایند و در صورت عدم رعایت آن،
تنبیه کنند، این موجب می‌شود که فرد نگرش منفی نسبت به نماز و حجاب پیدا نموده، در دوران نوجوانی و جوانی که تا حدودی مستقل می‌شوند، از نماز و حجاب متنفر شود. در این‌گونه موارد نماز و حجاب با تنبیه و اعمال خشونت والدین تداعی می‌کند و موجب دوری فرد از مذهب می‌شود.
یکی از عوامل گرایش جوانان به انحرافات و دوری از نماز و حجاب، مشاهده تعارض در رفتار والدین و دیگران است. اگر نوجوان، فردی یا افرادی را ببیند که به ظاهر مذهبی و اهل نماز و حجاب است و در عین حال
دروغ می‌گوید یا به دیگران
خیانت می‌کند، این موجب نوعی دل‌زدگی از
مذهب می‌شود.
شما باید رفتار گذشته خویش را مورد بازنگری قرار دهید. شاید در یکی از این موارد
نقص و کمبود وجود داشته و نتوانسته‌اید نقش و مسئولیت خویش را به‌خوبی ایفا نمایید. این فقط مشکل شما نیست، اکثر خانواده‌ها با این مشکل مواجه هستند. تربیت مذهبی کودک باید از همان سال‌های اول و با استفاده از روش‌های صحیح و علمی انجام شود. اگر می‌بینید فرزندان شما به نماز اهمیت نمی‌دهند و
حجاب اسلامی را مراعات نمی‌کنند،
احتمالاً در دوران کودکی و سنین نوجوانی شاهد دوگانگی رفتاری بوده‌اند
اگر رابطه گرم و صمیمی در
خانواده وجود نداشته باشد و نیازهای عاطفی فرزندان از سوی والدین ارضا نشود، این امر به مرور زمان به رفتارهای ناسازگارانه و انواع بزهکاری‌ها و انحرافات اخلاقی منجر خواهد شد.
ثأثیرپذیری نوجوانان از دوستان و همسالان بیش از سایر گروه‌ها است. چنان‌چه خانواده‌ها در انتخاب دوست به فرزندان کمک نکنند و از اینکه فرزندان با چه افرادی رفت‌و‌آمد دارند، مطلع نباشند، زمینه انحرافات آنان محسوب می‌شود.
شرایط فرهنگی و اجتماعی امروزه به گونه‌ای است که نوجوانان بیش از گذشته در معرض تهاجم فرهنگی قرار دارند. فیلم‌های سینمایی وارداتی، سریال‌های خارجی مغایر با فرهنگ اسلامی، ماهواره و اینترنت و الگوهای ناسالم در جامعه مجموعاً ایجادکننده محیط ناسالم برای جوانان و نوجوانان این مرزوبوم است.
با شرح عواملی که گذشت شما باید تحقیق کنید که چه عامل یا عواملی باعث ایجاد این وضعیت در فرزندان شما شده است. تنها در این صورت است که می‌توانید از ادامه آن پیش‌گیری نموده و در جهت
اصلاح رفتار فرزندانتان اقدام نمایید.
اکنون به چند سفارش اشاره می‌کنیم:
در شرایط کنونی آن‌چه مهم است و می‌تواند مفید باشد، نحوه تعامل و برخورد شما با آن‌هاست. سعی کنید با استفاده از روش‌های صحیح و برنامه‌ریزی دقیق و سنجیده در این راه گام بردارید.
هیچگاه فرزندانتان را مورد تنبیه و
سرزنش قرار ندهید؛ زیرا ممکن است باعث
لجاجت و مخالفت بیشتر آنها گردد.
بهترین راه این است که به شخصیت فرزندانتان احترام گذاشته و رابطه گرم و صمیمی با آنها برقرار نمایید. رابطه گرم و صمیمی، زمینه القای عقایدتان را فراهم خواهد کرد.
به خاطر انجام رفتارهای شایسته، آنها را تشویق کنید. این‌گونه برخوردها باعث می‌شود که آنها همه رفتارهای خویش را اصلاح کنند.
نوجوان به میزانی که در راستای یک زندگی سالم و فعال قرار گیرد و الگوهای هویت‌بخشی مطلوب در
اختیار داشته باشد، اصلاح خواهد شد؛ ازاین‌رو توصیه می‌شود که روابط خود را با فرزندان اصلاح نمایید. تا زمانی که رابطه شما با فرزندان صمیمی و دوستانه نشده و
رضایت آنها را به خود جلب نکرده‌اید، به هیچ وجه نمی‌توانید گفته‌ها و نظرات خود را به آنان بقبولانید. تربیت مذهبی و
امر به معروف نیز بدون جلب
اعتماد آنان ثمربخش نخواهد بود.
یکی از اصول تربیت و عامل مؤثر در هدایت فرزندان این است که به صورت صریح و جلوی روی دیگران
نصیحت نکنید؛ بلکه در
خلوت و با لحن ملایم و شایسته ایشان را نصیحت کنید.
امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید:
نصحُک بین المرءِ تقریعٌ؛
اینکه در میان جمع و جلو روی دیگران کسی را نصیحت و امر به معروف و
نهی از منکر کنی، این نکوهش است و اثربخش نخواهد بود.
۱. علی‌اصغر احمدی، اصول تربیت، انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۷۸ ش.
۲. غلام‌حسین ریاحی، روان‌شناسی در اختیار اولیا و مربیان، انتشارات قلم، ۱۳۶۸ ش.
۳. غلام‌علی افروز، چکیده‌ای از روان‌شناسی تربیتی کاربردی، انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۸۱ ش.
۴. مجتبی موسوی، رسالت اخلاق در تکامل انسان، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علت روی‌گردانی فرزندان از مذهب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۰۴.
