علاقه‌مند شدن به مطالعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علاقه، مطالعه، انگیزه، خواندن قرآن.
پرسش: برای علاقه‌مند شدن به مطالعه و خواندن قرآن، چه باید کرد؟
پاسخ:
پیش از آن‌که توصیه‌هایی را برای افزایش انگیزه بیان کنیم، توضیحی در باره فرآیند انگیزه مطرح می‌شود:
انگیزه، ارتباط تنگاتنگی با نیازهای
انسان دارد. هر کاری که یکی از نیازهای مادی، معنوی یا اجتماعی انسان را ارضا کند، انسان برای انجام آن کار انگیزه خواهد داشت.
معروف‌ترین نیازهای انسان، عبارت‌اند از: نیازهای بدنی (مثل نیاز به
غذا،
آب، مسکن،
لباس،
سلامتی و
غریزه جنسی)، نیاز به
امنیت، شهرت، دانستن،
کمال،
قدرت،
ثروت،
کنجکاوی،
زیبایی،
آرامش و احترام.
بنابراین هر رفتاری که یک یا چند تا از این نیازها را برآورده سازد، انسان به انجام آن
عمل انگیزه دارد؛ یعنی کاری که انسان را
آرامش برساند، عملی که انسان را به کمال برساند، رفتاری که امنیت انسان را تأمین کند، عملی که انسان را به شهرت یا قدرت برساند، یا او را پولدار نماید، یا غریزه جنسی او را ارضا کند، یا حس کنجکاوی او را سیراب می‌سازد، یا برای او احترام را به ارمغان می‌آورد، یا افتخاری نصیب او می‌کند، در همه این موارد انسان برای انجام آن عمل انگیزه دارد.
اما در این فرآیند دو نکته دیگر در مورد انگیزه خیلی مهم هستند:
هدف یعنی کاری که انسان به دنبال تحقق آن است. هدف زمانی ارزشمند است که مهم‌ترین نیازهای انسان را برآورده سازد.
در بحث انگیزه، احتمال رسیدن به هدف از همه مهم‌تر است؛ زیرا خیلی از اهداف (مثل دانشمند بزرگ شدن) ارزشمند هستند؛ اما چون احتمال موفقیت و دست‌یابی به آن وجود ندارد، کسی سراغ آن هدف نمی‌رود.
دو چیز احتمال رسیدن به هدف را تحت تأثیر قرار می‌دهد:
یعنی فرد چه‌قدر خود را توانمند می‌داند که با انجام آن کار به آن هدف برسد. افرادی که انگیزه ندارند، اکثراً در این قسمت دچار مشکل هستند؛ زیرا از درون احساس می‌کنند که توانایی لازم را برای رسیدن به هدف ندارند.
در کنار این‌که فرد توانایی خود را ارزیابی می‌کند، به دشواری کار نیز نگاه می‌کند. هرچه دشواری کار در نظر فرد زیاد باشد، احتمال رسیدن به هدف پایین می‌آید و در نتیجه انگیزه فرد ضعیف می‌شود.
احساس خودکارآمدی و دشواری عمل تابع نگاه فرد به جنبه‌های مثبت و منفی خود و عمل است. افرادی که جنبه‌های منفی خود را پررنگ می‌بینند، کارآمدی خود را ضعیف احساس می‌کنند. هم‌چنین افرادی که مشکلات کارها را بیش‌تر می‌بینند، دشواری عمل در نظرشان زیاد است؛ لذا افراد منفی‌نگر انگیزه پایین دارند.
با توجه به مباحث نظری فوق برای افزایش انگیزه خود نسبت به
مطالعه قرآن یا هر نوع مطالعه اقدامات زیر را انجام دهید:
این احساس را در خود تقویت کنید که با مطالعه قرآن به مطالب جدید دست می‌یابید. این امر احساس کنجکاوی و پیشرفت را در شما زنده می‌سازد. انگیزه شما افزایش می‌یاید؛ یعنی همان احساس خودکارآمدی‌تان تقویت می‌شود.
هنگام
مطالعه و خواندن
آیات قرآن کنجکاو باشید. از خود بپرسید که این
آیه چه مطالبی را می‌خواهد بیان کند و چه درس‌های برای زندگی انسان دارد. تا می‌توانید در این مورد متفکر و روشن‌اندیش باشید و در معنای آیات بیش‌تر دقت کنید.
هر رفتار انسان براساس هدفی است که در نظر دارد. هر اندازه هدف و غایت رفتار ارزشمندتر باشد، رفتار نیز با استحکام بیش‌تر بروز خواهد کرد. اگر بدانید که فلان موضوع برای شما مفید است، قطعاً
علاقه پیدا می‌کنید که آن موضوع را در
کتاب پی‌گیری کنید.
پیش از مطالعه باید موضوع را
شناخت و سنجید که چه موضوعی برای او سودمند است. در این هنگام علاقه پیدا می‌کند که آن موضوع را مطالعه کند.
آدابی راکه برای مطالعه گفته شده در حد امکان رعایت کند؛ از جمله
دعای مطالعه را فراموش نکند.
سعی شود به طور یک‌نواخت بر یک موضوع متمرکز نشویم. برخی روان‌شناسان بر این عقیده‌اند که بهره‌وری کیفی و کامل از یک موضوع با مطالعه‌ای در حدود سی دقیقه در اطراف آن انجام می‌پذیرد و پس از آن کیفیت و بهره‌وری هر مطالعه به‌تدریج سیر نزولی خواهد داشت.
حضرت علی (علیه‌السّلام) در این مورد می‌فرمایند: «إِنَّ هَذِه الْقُلُوبَ تَمَلُّ كَمَا تَمَلُّا لأَبْدَانُ ـ فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِكْمَةِ؛ همانا دل‌ها نیز همچون کالبدها ملول و خسته گردند؛ پس برای آسایش دل‌ها در پی حکمت‌های تازه و نو برآیید».
اگر توجه به این داشته باشید که مطالعه هم فواید معنوی دارد (مثل
قرب به خدا) الگو شدن در جامعه و خانه و تأثیرگذاری بر دیگران، و در مورد
خواندن قرآن، توجه به این نکته که با خواندن هر آیه از قرآن درجه‌ای در
بهشت نصیب انسان می‌شود و...، خواه‌ناخواه انسان علاقه به مطالعه پیدا می‌کند.
یعنی اگر به این نکته پی ببرد که اگر دنبال
علم نرود و علاقه‌مندی به آن نشان ندهد، از مقامات معنوی محروم است، در جامعه جایگاهی ندارد و دیگران او را سرزنش می‌کنند، علاقه‌مند به مطالعه می‌شود.
سعی کنیم با کسانی قدم بزنیم که اهل علم‌اند و اوقات خود را بیهوده تلف نمی‌کنند و همیشه در حال
پیشرفت هستند.
اگر بدانیم مقدمه
ایمان، دانستن بعضی از
احکام و عقاید قرآن است، نسبت به مطالعه این‌ها علاقه نشان می‌دهیم.
روان‌شناسان بر این عقیده‌اند که کارهای گروهی و مطالعات گروهی ثمربخش‌تر است. بنابراین انسان اگر خود علاقه به مطالعه ندارد، باید در گروه‌های اهل مطالعه قرار بگیرد و با آن‌ها بحث کند.
که دو نوع است تشویقی و تنبیهی.
دانشمندان تعلیم و تربیت این روش را بهترین روش ذکر کرده‌اند. نوع تنبیهی مانند این‌که بگوید «که من روزی چهار صفحه باید بخوانم، اگر نخواندم پارک رفتن و
تفریح من ممنوع» یا در مورد نوع تشویقی: «اگر من روزی چهار صفحه خواندم، بر تفریحات خود بیفزاید».
یعنی بدانم که مثلاً اگر این مطلب را بدانم، با
تربیت اولاد رابطه مستقیم دارد یا بدانم که اگر اهل مطالعه باشم، در بین افراد جامعه محبوب‌ترم یا اگر با مطالعه،
شغل من در جامعه جایگاه بهتری پیدا می‌کند، علاقه‌مند به مطالعه می‌شوم.
سعی کنید مطالعات خود را با مباحث شیرین (مثل قصه‌های قرآنی،
کشکول،
شعر و
داستان) آغاز کنید؛ تا علاقه‌مند به مطالعه شوید.
استفاده از وسایل صوتی (مثل نوراهای مذهبی، گوش دادن به سخن‌رانی‌های جذاب و گوش دادن به نوارهایی که بحث خانوادگی دارد) که کم‌کم باعث می‌شود که شما به مطالعه این مباحث علاقه‌مند شوید.
یعنی اگر ما به این پی بردیم که کسانی که اهل مطالعه‌اند، چه جایگاهی در جامعه دارند و از چه مقامی برخوردارند، ما هم تصمیم بر این می‌گیریم که دنبال مطالعه رویم.
۱. روش‌های مطالعه، علی‌اکبر سیف، چاپ اول، انتشارات رشد، ۱۳۵۸ ش.
۲. مطالعه روشمند، دکتر عین‌الله خادمی، چاپ اول، قم، نشر پارسیان، ۱۳۷۹ ش.
۳. چه‌گونه کودکان و نوجوانان را به مطالعه علاقه‌مند کنیم، ماشاءالله کاربخش راوری، تهران، انتشارات مدرسه، ۱۳۷۸ ش.
۴. آیین مطالعه و یادگیری، مرتضی نصرت، جهاد دانشگاهی، ۱۳۷۳ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علاقه‌مند شدن به مطالعه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۱۵.
