عدل الهی و مصیبت‌های زندگی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عدل الهی،
مصیبت ،
مصلحت .
پرسش: اگر
خداوند عادل است چرا مقداری از این مصیبت‌ها نصیب ثروتمندان نمی‌شود؟ اگر صلاح ما در این مصیبت‌ها است چه کنیم که از این وضعیت رهایی یابیم؟
پاسخ: این موضوع از دو بعد اعتقادی و روان‌شناختی قابل بررسی بوده که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
این سؤال بحث گسترده‌ای را می‌طلبد که در کتاب‌های اعتقادی و
اخلاقی به صورت مفصل آمده است، امّا آن‌چه در این‌جا لازم است به آن پرداخته شود این است که بدانیم فلسفه
رنج و مصیبت‌ها و بلایا در زندگی
انسان چیست؟ نحوه نگرش و برداشت افراد در مورد این موضوعات و اساساً در مورد زندگی و پدیده‌های آن متفاوت است، برخی افراد تفسیر و تحلیل و برداشت منفی از حوادث دارند. حتی در مسایل شخصی و بسیاری جزیی نیز این‌گونه هستند. تحقیقات روان‌شناختی نشان داده است که این افراد بیش‌تر در معرض آسیب‌های روانی مانند
اضطراب و
افسردگی هستند لذا برای جلوگیری از افسردگی و نیز درمان آن توصیه می‌کنند که باید تفسیر واقع بینانه و مثبت از پدیده‌ها و رخدادهای زندگی داشته باشیم.
بنابراین این سؤال هم از جنبه اعتقادی قابل بررسی است و هم از نظر روان شناختی.
از لحاظ اعتقادی لازم است مفهوم «
عدل » و «
عدالت خداوند » را توضیح دهم.
عدل به معنای عمل حکیمانه و رعایت حق دیگران است و نه برابری صرف.
بنابراین معلم عادل کسی نیست که همه شاگردانش را خواه کوشا و خواه
تنبل به طور یکسان مورد تشویق و توبیخ قرار دهد و قاضی عادل کسی نیست که مال مورد
نزاع را به طور مساوی بین طرفین
دعوا تقسیم کند. بلکه معلم عادل کسی است که هر کدام از شاگردانش را به اندازه استحقاق آن‌ها ستایش یا
نکوهش کند و قاضی عادل کسی است که مال مورد نزاع را به صاحبش بدهد.
پس توجه داشته باشیم صرف این‌که افراد از لحاظ وضعیت زندگی مثل هم نیستند، دلیل بر
بی‌عدالتی خداوند نیست. این موضوع تا حدودی به تلاش افراد و..... نیز بستگی دارد. خداوند امکانات را در اختیار ما قرار داده است، برخی از امکانات موجود بهتر استفاده می‌کنند و وضعیت اقتصادی آن‌ها بهتر می‌شود، امّا عده‌ای دیگر نمی‌توانند از این امکانات به صورت مطلوب استفاده کنند.
از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که زندگی افراد مثل هم نیست، برخی در ابتدای زندگی خود با سختی‌ها و مشکلات روبرو می‌شوند و پس از آن به راحتی و آسایش دست می‌یابند و برخی برعکس.
و یا این‌که ممکن است فردی از نظر اقتصادی در زندگی خود مشکلی نداشته باشد. امّا از جهات دیگر با مشکلات جدی مواجه باشد. تمامی این‌ها در واقع وسیله امتحان و
آزمایش الهی است. خداوند عده‌ای را با دادن
مقام و
ثروت امتحان می‌کند و برخی را با مواجه ساختن به سختی‌ها و مشکلات، رنج‌ها و گرفتاری‌ها آزمایش می‌نماید. خداوند در
قرآن کریم می‌فرماید:« و اعلموا انّما اموالکم و اولادکم فتنةٌ»
بدانید که دارایی‌هایتان و فرزندانتان وسیله آزمایشند. و نیز فرمود: و لنبلونّکم بشیءٍ من الخوف و الجوع و نقصٍ من الاموال و الا نفس و الثمرات...؛
به
یقین شما را به چیزی از
ترس و
گرسنگی و کاهش دارایی‌ها و جان‌ها و میوه‌ها می‌آزماییم.
نکته دیگری که بسیار مهم است و می‌تواند
نگرش ما را در مورد بلایا و حوادث تغییر دهد این است که: رنج‌ها و مصیبت‌ها نقش مثبت و سازنده در زندگی انسان دارد.
امام صادق علیه‌السّلام می‌فرماید:
خدا زمانی که بنده‌ای را دوست بدارد، او را در دریای رنج‌ها و شداید غوطه‌ور می‌سازد.
بنابراین شداید وگرفتاری‌ها عامل
رشد و
کمال و ترقی انسان است. خدا وقتی بنده‌ای را دوست می‌دارد و می‌خواهد به کمال برساند، در گرفتاری‌ها غوطه‌ور می‌سازد تا تلاش کند و ورزیده شود.
از بعد روان‌شناختی نیز این موضوع حایز اهمیت است. افرادی که
نگرش مثبت نسبت به رخدادهای زندگی دارند، از
سلامت روانی بهتری برخوردار بوده و آمادگی بیش‌تری دارند تا مشکلات و سختی‌های ناگوار زندگی مانند
بیماری ،
مشکل اقتصادی ،
بلایای طبیعی و... را تحمل کنند.
به خاطر همین نقش مثبت درمانی
مذهب است که امروزه بسیاری از روان پزشکان و روان شناسان توصیه می‌کنند که مذهب می‌تواند عامل مؤثر در مقابله با سختی‌ها و مشکلات زندگی باشد. بنابراین توصیه ما نیز این است که بیش‌تر در مورد مسایل اعتقادی مطالعه کنید و در تمامی شرایط به خصوص این شرایط سخت و دشوار، به خداوند
توکل نمایید.
در این وضعیت چه کار کنیم؟ خداوند در قرآن می‌فرماید: و الصبروا ان الله مع الصابرین؛ وقتی در شرایط سخت و دشوار زندگی قرار گرفتید،
صبر را پیشه خود قرار دهید، خداوند با صابران است.
و نیز به همه افرادی که در سختی‌ها و مشکلات قرار می‌گیرند فرموده است:« فاصبر ان وعد الله حق»؛
در موقعیت‌های سخت و دشوار زندگی صبر را پیشه خود قرار دهید. خداوند وعده داده است که صابران را یاری کند و به همان
وفا می‌کند.
• محمد تقی مصباح یزدی، ۳۰۰ پرسش و پاسخ آموزش عقاید، تدوین:سید احمد فاطمی، سازمان تبلیغات اسلامی، چ اوّل، ۱۳۷۶.
• مرتضی مطهری، عدل الهی، انتشارات صدرا، چ دوّم، ۱۳۶۱.
• جلال رفعتی، صبر بصیر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۵۸.
سایت اندیشه قم.
