صلوات بر آل محمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صلوات، آل محمد،
بدعت ،
نور واحد، حقیقت واحد،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اهل بیت علیهم‌السلام.
پرسش: به چه دلیل صلوات بدون کلمه "آل محمد" ناقص است و از آن نهی شده است؟
پاسخ: برای روشن شدن پاسخ باید نکاتی را در نظر داشت:
بدعت؛ یعنی آنچه که در دین نیست، جزو دین بدانیم. این نکته در جای خود ثابت گشته است که گفتار و رفتار پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ ایشان، جزو دین است؛ پس اینکه شما گفته‌اید آل محمد در
قرآن نیست و بدعت است، صحیح نیست؛ چون اگر هم در قرآن نیامده باشد؛ ولی همین که در روایات بیاید جزو دین محسوب می‌گردد و بدعت نخواهد بود. فقهایی هم که می‌گویند
شهادت بر
ولایت (
اشهد ان علیا ولی الله ) در اذان به قصد جزئیت بدعت است، منظورشان این است که دلیلی از
دین (
آیات و روایات) بر جزئیت نداریم.
تکالیف و وظایفی را که خداوند متعال برای انسان‌ها قرار داده است؛ مثل
طهارت ،
نماز ،
روزه ،
حج ،
جهاد ،
خمس ،
زکات و... تماماً در
قرآن مجید آمده است، لکن نه با بیان تمام جزئیات، شرایط، لوازم و موانع؛ بلکه تنها وجوب و بعضی از اجزا و شرایط به‌صورت اجمالی و کلی بیان شده است؛ مثلاً اصل وجوب نماز در قرآن مجید آمده است و به بعضی از اجزا و شرایط آن؛ مثل
رکوع و سجود و طهارت، نیز اشاره شده است؛ اما ذکر رکوع و
سجود ،
قرائت ،
تسبیحات اربعه ،
قیام متصل به رکوع، چگونگی
غسل ،
وضو و
تیمم و... به‌طور کامل و با تمام خصوصیات در هیچ آیه‌ای بیان نشده است.
روش مسلمانان از آغاز این بوده است که برای دست‌یابی به این جزئیات، به محضر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شرفیاب می‌شدند و از جزئیات و چگونگی انجام
تکالیف سؤال می‌کردند و بر طبق آنچه از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌شنیدند،
عمل می‌کردند.
در مورد "صلوات" هم همین‌طور بوده است که پس از نزول آیه صلوات:"
ان الله و ملائکته یصلون علی النبی یا ایها الذین امنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما "،
مسلمانان به حضور پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شرفیاب شده و از آن حضرت کیفیت صلوات بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را سؤال کردند و همان‌طوری که در روایات متعدد (متواتر) از
شیعه و سنی آمده است ،حضرت فرمودند:بگویید:"
اللهم صل علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و... "
و بدین ترتیب مسلمانان وظیفه خود را در رابطه با
صلوات متوجه گردیدند.
به عبارت دیگر، وقتی خداوند پیامبرش را مبین و
مفسر قرآن قرار داد،
بیان و
تفسیر ایشان را بیان خودش می‌داند و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آیه شریفه:"
یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیماً "
را به "
اللهم صلی علی محمد و آل محمد " تفسیر نمودند. نتیجه اینکه صلوات بر آل از خود قرآن فهمیده می‌شود.
قرآن علاوه بر معنای ظاهری دارای معانی عمیق باطنی نیز هست که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ ایشان می‌توانند از آن خبر دهند.
بر این اساس می‌توان گفت روایاتی که می‌گویند در هنگام صلوات "
آل محمد " را هم بیاورید، اشاره به معنای باطنی قرآن دارند؛ یعنی اگرچه معنای ظاهری لفظ "
النبی " شامل "
آل محمد " نمی شود، ولی به حسب معنای باطنی شامل "
آل محمد " می‌شود.
از آیات
قرآن می‌توان استنباط نمود که خداوند پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ ایشان را به‌عنوان
حقیقت واحد لحاظ می‌کند؛ برای نمونه توجه نمایید به:
آیه تطهیر : "
انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً "؛
خداوند پیامبر و خاندانش را به عنوان یک حقیقت مورد توجه قرار می‌دهد.
آیه مودت : "
قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی "؛
چون خداوند وقتی
اجر رسالت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را
دوستی به خویشان ایشان می‌داند، روشن می‌شود که از نظر خداوند ایشان از هم جدایی ندارند.
آیه
مباهله : "
قل تعالوا ندعوا ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم... "
همان‌گونه که مشاهده می‌کنید، در این آیه از
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ به نفس پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تعبیر شده و در اجابت
دعا حضور این مجموعه را لازم و ضروری دانسته است.
روایات متعددی داریم که بیان می‌کنند پیامبر و
اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ ایشان نور واحد هستند.
برای نمونه به این روایت توجه نمایید: پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید:"من از
نور خداوند
خلق شدم و اهل بیتم از نور من خلق شدند".
عرفا نیز ار ذوات نوریه
پیامبر و اهل بیت ایشان ـ علیهم‌السلام ـ تعبیر به حقیقت محمدیه و صادر نخستین می‌آورند که یک حقیقت است و دارای تجلیات و ظهورات متعددند.
در نظر
عرف و عقلا، عده‌ای که دارای یک عقیده و یک فکر هستند و با هم هیچ تباین و تضاد فکری و عملی ندارند، یک حقیقت محسوب می‌شوند و به اصطلاح به یک چشم به آنها نگاه می‌شود.
نتیجه اینکه داخل کردن صلوات بر اهل بیت در صلوات بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نه‌تنها بدعت نیست، بلکه موافق با خود قرآن و روایات و
عقل و عرف عقلا است و صلوات بر اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ همان صلوات بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است و هر دو از یک واقعیت
حکایت می‌کنند.
نکته آخر اینکه صلوات بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به‌طور مطلق واجب نیست؛ بلکه تنها در موارد خاص؛ مثل
تشهد نماز ،
واجب است.
البته در جایی که صلوات واجب است، ذکر "آل محمد" نیز واجب است و در موارد مستحب، ذکر "آل محمد" نیز مستحب است و نیاوردن "آل محمد" باعث ناقص شدن
صلوات خواهد شد.
