روزهای ماه رمضان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ماه رمضان،
روز، هلال ماه، علم فقه.
پرسش: آیا در روایات آمده است که ماه رمضان معمولاً سی روز است و آیا این مطلب درست است؟
پاسخ: هر سال قمری دوازده ماه است؛ اما برخلاف ماه‌های سال شمسی که روزهای هر ماه همیشه مشخص است، ماه‌های سال قمری ابتدا و انتهایش با دیدن
هلال ماه فهمیده می‌شود و در این بخش تفاوتی بین
ماه مبارک رمضان و دیگر ماه‌ها نیست؛ از‌این‌روست که در روایات ما آمده: صُمْ لِلرُّؤْیَةِ وَ أَفْطِرْ لِلرُّؤْیَةِ؛ یعنی ملاک و معیار در ماه مبارک رمضان، دیدن ماه برای اول ماه رمضان و دیدن ماه شوال برای پایان ماه رمضان است نه چیز دیگر. البته احادیثی که در ارتباط با سی روزه بودن ماه رمضان وجود دارد که برخی
فقها‌ی متقدم
شیعه نیز به آن فتوا داده‌اند، اما به دلیل آن‌که این
احادیث با روایات بسیار دیگری که از ارزش سندی و اعتباری بیشتری برخوردار بوده و ماه رمضان را ماهی مانند دیگر ماه‌ها می‌داند، در تعارض است، بیشتر فقها ویژگی خاصی برای ماه رمضان از این جنبه در نظر نمی‌گیرند.
علم فقه نیز مانند سایر دانش‌هاست که برای
شناخت آن نیاز به متخصصانی است که پس از سال‌ها زحمت در
فقه و دانش‌های پیش‌درآمد آن (نظیر ادبیات
عرب، رجال، درایه، اصول فقه و...) کارشناسی لازم را به دست آورده باشند؛ از‌این‌رو نمی‌توان به هر روایتی، بدون توجه به دیگر
آیات و روایات استناد کرد.
در همین راستا باید گفت: هر سال قمری دوازده ماه دارد («
إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً»)،
اما برخلاف ماه‌های شمسی که روزهای آن همیشه مشخص است، ماه‌های قمری ابتدا و انتهایش تنها با دیدن ماه فهمیده می‌شود («
یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَواقیتُ لِلنَّاس»)
و در این بخش تفاوتی بین ماه‌ها نیست ("وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ـ علیه‌السلام ـ أَنَّهُ قَالَ یُصِیبُ شَهْرَ رَمَضَانَ مَا یُصِیبُ سَائِرَ الشُّهُورِ مِنَ الزِّیَادَةِ وَ النُّقْصَانِ")؛
از‌این‌روست که در روایات ما آمده: صُمْ لِلرُّؤْیَةِ وَ أَفْطِرْ لِلرُّؤْیَةِ؛
یعنی ملاک و معیار در ماه مبارک رمضان دیدن ماه برای اول
ماه رمضان و دیدن ماه شوال برای پایان ماه رمضان است نه چیز دیگر.
اما در مورد پرسش شما، به‌عنوان نمونه حدیثی را در مورد سی روزه بودن رمضان از منبع اصلی آن نقل نموده، سپس به بررسی و تحلیل آن می‌پردازیم:
"عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ ـ علیه‌السلام ـ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ الدُّنْیَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اخْتَزَلَهَا عَنْ أَیَّامِ السَّنَةِ وَ السَّنَةُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ أَرْبَعٌ وَ خَمْسُونَ یَوْماً شَعْبَانُ لَا یَتِمُ أَبَداً رَمَضَانُ لَا یَنْقُصُ وَ اللَّهِ أَبَداً وَ لَا تَکُونُ فَرِیضَةٌ نَاقِصَةً"؛ راستی خدا تبارک و تعالی دنیا را در شش روز آفرید و آنها را از روزهای سال برکنار کرد و سال سیصد و پنجاه و چهار روز شد، شعبان هرگز تمام نیست و
رمضان به خدا هرگز کم نشود.
از
امام صادق نقل است که ... ماه شعبان هیچ وقت کامل نبوده و ماه رمضان نیز هیچ‌گاه ناقص نیست.
این
حدیث که ظاهراً از مهم‌ترین احادیث این باب است، در منابع دست اول ما، تنها با سلسله سند فوق در کافی نقل شده است و کتاب‌های دیگر نیز از وی نقل کرده‌اند؛ اما اشکالاتی بر این حدیث وارد است که موجب شده ما از آن دست برداشته و به آن
عمل نکنیم:
این حدیث در اصطلاح علم رجال، حدیث مرسلی است که نمی‌توان به آن عمل نمود؛ زیرا در انتهای حدیث
اسم یا اسامی راویان بیان نشده؛ بلکه تنها با عبارت "عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ" بسنده نموده است.
در منابع دیگر نیز راوی گاهی بدون واسطه از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل می‌کند که مرفوعه محسوب می‌شود و زمانی نیز از پیش خود فتوا می‌دهد و به کسی استناد نمی‌کند.
رجال این حدیث ضعیف هستند که نمی‌توان به آن عمل نمود؛ در سلسله سندش محمدبن سنان است که مورد نکوهش قرار گرفته است؛ به‌نحوی که کسی در ضعف او تردید نمی‌کند. بنابر‌این نمی‌شود به این
روایت عمل نمود.
این روایت با
احادیث بسیاری که از نظر سند هم مشکلی ندارند (مانند برخی روایات موجود در اول این نوشتار) معارض است که در صورت تعارض این
خبر واحد ضعیف مرسل کنار گذاشته شده، به احادیث دیگر عمل می‌شود.
علامه حلی در مورد این حدیث می‌فرماید: این حدیث خبر واحدی است که با
قرآن و اخبار
متواتر در تعارض است.
بنابر‌این احادیثی که در این باب وجود دارد، گرچه برخی
فقها‌ی متقدم
شیعه به آن فتوا دادند، اما به نظر می‌رسد که آن احادیث با توجه به اشکالاتی که بر آن وارد است نمی‌تواند ملاک عمل قرار گیرد، پس ملاک و معیار در تعداد روزهای ماه مبارک رمضان ـ مانند ماه‌های دیگر ـ دیدن ماه برای اثبات اول
ماه رمضان و دیدن ماه شوال برای پایان ماه رمضان است نه چیز دیگر.
پایگاه اسلام کوئست.
