راه‌های مقابله با افکار زشت و منفی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: افکار زشت و منفی، ذهن.
پرسش: چه‌گونه می‌توان افکار زشت را از ذهن خود پاک کنیم؟
پاسخ: شیوه‌های مقابله با افکار زشت و منفی، عبارت‌اند از: مهار کردن ذهن، تمرین‌های تدریجی و منظم، مداومت به ذکر، پر کردن اوقات فراغت، کنترل چشم و گوش، داشتن دوستان خوب، تلقین به نفس و ورزش.
ابتدا باید به این نکته اشاره نمود که برخی تفکرات منفی برای ما آسیب‌زا هستند؛ روابط ما را با دیگران به هم می‌زنند و بهداشت روانی ما را لطمه می‌زند؛ ولی زشت و گناه نیستند.
تفکرات زشت و منفی از دو منشأ سرچشمه می‌گیرند:
این نوع تفکرات از درون آدمی سر برمی‌آورد؛ نظیر شیوه
تفکر و نحوه تفسیری که فرد از
حوادث پیرامون خود به
عمل می‌آورد
و علت آن، احساس بی‌ارزشی، احساس بیهودگی، احساس بدبینی نسبت به دیگران و
هوای نفس و ندانستن جایگاه خود نزد خدا و در هستی و
فراموشی مقام خلیفة اللهی و سیاه شدن
فطرت پاک انسانی است.
منشأ این نوع تفکرات، خارج از وجود آدمی است و حوادث اطراف، زمینه‌ای برای افکار زشت و منفی می‌شود؛
مانند:
۱. وجود عامل شکست و ناکامی در
زندگی فرد؛
۲. بی‌کاری و بی‌هدفی؛
۳. ناهنجاری‌های دیداری و شنیداری؛
۴. بر هم خوردن تعادل اقتصادی و ...؛
۵. محیط ناسالم و دوستان و محیط تربیتی بد و الگوهای ناشایست.
شیوه‌های مقابله با افکار زشت و منفی، عبارت‌اند از:
رابطه آدمی و ذهن به دو صورت است:
۱.
انسان بر ذهن خویش مسلط است و او را به هر طرف که می‌خواهد می‌کشاند و ذهن را
هدایت و
مدیریت می‌کند؛
۲. برعکس است؛ یعنی فعالیت‌های ذهن از کنترل انسان خارج است و او را به هر طرف که می‌خواهد می‌کشد؛ به طور مثال
انسان، همانند قایق‌رانی است که در دریای متلاطم و طوفانی اسیر شده است و قایق او را همچون پر کاهی به این طرف و آن طرف می‌کشاند. در چنین موقعیتی است که افکار زشت و منفی به سراغ انسان می‌آید. بنابراین باید ذهن را در حالت اول درآورد و آن را مدیریت و هدایت کرد.
برای تحت کنترل درآوردن افکار و مسلط شدن بر ذهن، باید تمرین‌های تدریجی و منظم کرد؛ به‌گونه‌ای که هر چیزی را که اراده کردید، به آن فکر کنید و به صورت ارادی جریان و جهت فکر را تغییر دهید و به سهولت از فکری به فکر دیگر منتقل شوید و این عمل را آن‌قدر تکرار کنید که ذهن فرمان‌بر و مطیع شما شود.
خواندن نماز با دقت و توجه، ما را در این مهارت کمک می‌کند.
ذکر به معنای یاد کردن
خداوند می‌باشد.
ذکر الهی جای‌گزین فکر منفی و زشت می‌شود؛ به ویژه زمانی که افکار بیهوده و زشت به سراغ فرد می‌آیند این کار باعث پاکسازی فضای
قلب و درون از ناخالصی و فکرهای آلوده و بد می‌شود.
ذکرهایی همچون «
لا اله الا الله» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» و... در سالم ماندن ما از افکار بسیار مؤثر است. این اذکار و اذکاری از این قبیل را که در
مفاتیج‌الجنان آمده است، سعی کنید قبل و بعد از هر
نماز تکرار کنید.
افکار منفی و زشت همانند ویروس‌های بیماری‌زا می‌باشند؛ زیرا سیستم دفاعی بدن به گونه‌ای می‌باشد که زمانی که بدن انسان دارای کمبودهایی از لحاظ غذایی و ویتامین‌ها و ... باشد و مقاومت بدن کم باشد، در این زمان است که ویروس‌های بیماری‌زا در بدن انسان نفوذ می‌کنند و باعث بیماری او می‌شوند. هم‌چنین زمانی که ذهن انسان خالی باشد و فرد هیچ هدف و برنامه‌ای برای خود نداشته باشد، در این زمان افکار زشت و منفی به سراغش می‌آیند. بنابراین باید برنامه‌های متنوعی را مطابق توانایی، نیاز و
علاقه و موقعیت خود در نظر بگیرید. در این صورت روند
زندگی شما به گونه‌ای است که برای هر یک از ساعات خود برنامه‌ای دارید و دیگر افکار زشت و منفی راهی برای نفوذ به ذهن شما پیدا نمی‌کنند.
حافظه انسان به سه قسمت تقسیم می‌شود:
اول: حافظه حسی که انسان با چشم و گوش، پدیده‌ها و تصویرهای اطراف را به ذهن انتقال می‌دهد و اگر به آن تصاویر و پدیده‌ها توجه کند، آن‌ها وارد قسمت دوم حافظه یعنی
حافظه کوتاه‌مدت شده و اگر پدیده‌ها و حوادث در این قسمت از حافظه، رمزگردانی شود، آن مطالب به قسم سوم
حافظه یعنی
حافظه بلندمدت راه پیدا می‌کنند.
بنابراین باید سعی شود که حواس را کنترل کرد تا پدیده‌های زشت و منفی بر حافظه کوتاه‌مدت منتقل نشود؛ یعنی پس از این‌که متوجه شدیم که تصویر یا پدیده یا حادثه‌ای زشت یا منفی است، بر آن توجه نکنیم و نسبت به آن، حساسیت به خرج ندهیم. آری چشمی که نگاهش با خطوط
دعا و
قرآن پر شود، دلی به بار می‌آورد که پیوسته به
یاد خدا خواهد بود و اگر برعکس شد، جواب آن نیز منفی است. به همین خاطر
بابا طاهر می‌گوید:
زدست دیده و دل هر دو فریاد ••• که هر چه دیده بیند دل کند یاد
دوست خوب در کنترل فکر، خیلی اهمیت دارد؛ چراکه دوستی مسئله‌ای عادی نیست؛ بلکه از مسائل ضروری زندگی است و به نحوی با فکر انسان ارتباط دارد؛ زیرا تأثیر دوست بر ما ناگهانی و قابل لمس نیست تا به‌راحتی بتوان درست را از نادرست آن بازشناخت؛ بلکه تأثیری عاطفی، مستمر و تدریجی در وجود ما دارد؛ از‌این‌رو باید دوست ما شخصی شایسته و درست‌کار و پرهیزکار باشد تا بر
عقل و دین ما بیفزاید، نه این‌که آن‌چه را هم که داریم به خاطر دوست از دست بدهیم؛ پس اگر دوست خوبی داشته باشیم، محال است افکار پلید در ما اثر داشته باشند و فکر ما را آلوده کنند.
سعی کنید که شب‌ها قبل از خواب چند
آیه از قرآن را بخوانید یا ذکرهایی را بگویید. این کار باعث می‌شود که مغز و ضمیر ناخودآگاه شما تا صبح با آن
آیات و اذکار کار کند و این مفاهیم مثبت در طول
روز در ذهن شما نهادینه شود و مجال به افکار زشت و منفی ندهد.
دیگر با خود تکرار نکنید که افکار زشت دارم و به دیگران هم اجازه ندهید که این افکار را به ذهن شما بسپارند و این جمله را به آیینه یا جایی که در معرض دید باشد، نصب کنید تا همیشه آن را ببینید. «امروز گل‌های افکار مثبت در بوستان ذهنم به زندگی‌ام عطر
زیبایی بخشیده است». «من بر افکار مسلط‌ام».
از نقش سازنده ورزش
غفلت نورزید.
ورزش سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، به افکار ما جهت می‌دهد و
عزم اراده ما را قوی می‌گرداند و نمی‌گذارد افکار زشت بر
قلب و ذهن ما سایه اندازد.
۱. جوان و نیروی چهارم زندگی، دکتر محمدرضا شرفی، نشر سروش.
۲. تفکر برتر، دکتر محمدرضا شرقی، نشر سروش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های مقابله با افکار زشت و منفی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۱۶.
