توبه خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خدا، قرآن، حدیث،
توبه.
پرسش: توبه خدا یعنی چه؟
«توبه» در
قرآن و
حدیث، نه تنها در مورد انسان، بلکه در مورد
خداوند متعال نیز به‌کار رفته است.
کلمه توبه و مشتقّات آن در قرآن کریم، ۳۵ بار با گونه‌های زیر به خداوند متعال، نسبت داده شده است: «تابَ» در
مائده: آیه ۷۱،
توبه:
آیه ۱۱۷ دو بار، توبه: آیه ۱۱۸،
مجادله: آیه ۱۳.
«فَتابَ» در
بقره: آیه ۳۷ و ۵۴ و ۱۸۷،
طه: آیه ۱۲۲،
مزمل: آیه ۲۰.
«یتوب» در
آل عمران: آیه ۱۲۸،
نساء: آیه ۱۷ و ۲۶ و ۲۷،
مائده: آیه ۳۹،
توبه: آیه ۱۵ و ۲۷ و ۱۰۲ و ۱۰۶،
احزاب: آیه ۲۴ و ۷۳.
«اتوبُ» در بقره: آیه۱۶۰.
«تُب» در بقره: آیه ۱۲.
«التوبة» در نساء: آیه ۱۷.
«التوّاب» در بقره: آیه ۳۷ و ۵۴ و ۱۲۸ و ۱۶۰،
توبه: آیه ۱۰۴ و ۱۱۸.
«توّاب» در
نور: آیه ۱۰،
حجرات: آیه ۱۲.
«توّابا» در نساء: آیه ۱۶ و ۶۴،
نصر: آیه ۳.
به خدا نسبت داده شده است؛ مانند:
«لَقَد تَّابَ اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ وَ الْمُهَجِرِینَ وَ الْاَنصَارِ؛
البته خداوند بر پیامبر و
مهاجران و
انصار عطف توجه نمود و توبه آنها را پذیرفت.»
و نیز:
«اِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ؛
همانا خداوند، بسیار
توبه پذیر و
مهربان است.»
«وَ اَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَکِیمٌ؛
خداوند، بسیار توبه پذیر و
حکیم است.»
مقصود از توبه خداوند (عز‌و‌جل)، در این آیات و آیات مشابه، بازگشت لطف و رحمت او به‌سوی انسان، برای زدودن آثار گناهان اوست.
انسان، ذاتا نیازمند به خداست، همه نیکی‌هایی که به او می‌رسد، از جانب خداست «وَ مَا بِکُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ»
و او از خود، هیچ ندارد. «توبه» نیز یکی از نیکی‌هایی است که بدون عنایت او، امکان پذیر نیست.
بر این پایه، تا خداوند متعال، زمینه توبه گناهکار را فراهم نسازد و به او
توفیق توبه ندهد، او موفق بدان نخواهد شد و پس از تحقّق توبه نیز اگر خداوند توبه‌اش را نپذیرد و وی را مشمول رحمت واسعه خود قرار ندهد، توبه او به ثمر نخواهد نشست.
بنا‌بر‌این، برای تحقّق توبه انسان گنه‌کار و بازگشت او به خدا و راه مستقیم الهی، ابتدا باید عنایت و رحمت الهی به او باز گردد؛ زیرا گناه، نشانه خذلان و قطع عنایت حق تعالی است و تا گنه‌کار، مشمول عنایت او نشود، توفیق توبه پیدا نمی‌کند و پس از توبه انسان نیز باید رحمت واسعه الهی به تائب باز گردد تا توبه او پذیرفته شود و آثار گناه از جانش زدوده گردد. از این رو، برای هر بازگشت انسان از
گناه، خداوند دو بار باید با رحمت به او باز گردد و برای هر توبه تائب، خدا دو بار باید توبه کند.
بر این اساس، یکی از
صفات جمال حضرت حق (جلّ‌و‌علا) «
توّاب» است؛ یعنی دارای این ویژگی است که بسیار با رحمت به بندگان، باز می‌گردد. در قرآن، نُه بار این صفت در کنار صفت رحمت، قرار گرفته و خداوند متعال، «التوّاب الرحیم؛ بسیار بازگشت کننده مهربان» نامیده شده، اشاره به این که مهر و رحمت الهی، علّت توّاب بودن اوست. یک بار نیز این صفت در کنار صفت حکمت قرار گرفته و خداوند، «تواب حکیم؛ بسیار بازگشت کننده حکیم» نامیده شده، اشاره به این که توفیق او برای توبه و پذیرش آن، گزاف نیست؛ بلکه به مقتضای حکمت بالغه الهی است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «توبه خدا» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۱۸.
