امامت امام حسن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امامت امام حسن علیه‌السلام، امامت امام حسین علیه‌السلام، برتری.
پرسش: آیا این‌که
امام حسن علیه‌السلام و امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در یک زمان بودند و امام حسن ابتدا امام شده، دلیل بهتر بودن امام حسن است؟ در مورد امام علی ـ علیه‌السلام ـ چطور؟ آیا حدیث معتبری در مورد بهتر بودن امامی از امام دیگر وجود دارد؟ لطفاً در مورد ارجحیت وجودی امامان نیز توضیح دهید و آیا تفاوت امامان همان ارجحیت وجودی ایشان است؟
پاسخ: همه چهارده
معصوم علیهم‌السلام از یک نور واحد
خلق شده‌اند و از جهت وجودی و مقام ولایت تکوینی یکسان هستند و امامت هر یک از امامان ـ علیهم‌السلام ـ به امر و انتخاب الاهی بوده است و اگر امتیازی برای امامی نسبت به
امام دیگر در
احادیث یافت می‌شود، به‌خاطر این بود که هر کدام از امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ طبق شرایط خاص زمانه، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان‌ها قرار می‌دادند و جلوه‌ای از
اسما و صفات الاهی را به فعلیت می‌رساندند. امام علی ـ علیه‌السلام ـ طبق شرایط خود مأمور به یک الگوی رفتاری ظهور و بروز جلوه خاص
اسما و صفات الاهی بودند و امام حسن ـ علیه‌السلام ـ و
امام حسین علیه‌السلام و دیگر ائمه ـ علیهم‌السلام ـ هم همین‌طور.
دانستن این نکته لازم است که، امامت، عهد و پیمان خدایی است که با جعل و انتخاب او ثابت می‌شود و همان‌گونه که پیامبر از طرف خداست، تعیین امام هم باید از طرف خدا باشد و در
روایات متعدد،
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله تعداد و نام جانشینان خود را بیان کرده است.
به‌عنوان نمونه در برخی روایات آمده است که پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمودند: «رهبران پس از من دوازده نفرند و همه آنها از قریش‌اند».
و نام تک‌تک آن دوازده نفر را به ترتیب مقام
امامت بیان کرده‌اند.
پس،
امامت امام حسن علیه‌السلام و دیگر امامان ـ علیهم‌السلام ـ از طرف خدای متعال بوده که توسط پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به انسان‌ها ابلاغ شده است و هر امامی هم امام بعدی خود را به مردم اعلام می‌کردند و
امام علی علیه‌السلام، هم امام حسن ـ علیه‌السلام ـ را به‌عنوان وصی و امام پس ازخود به مردم معرفی کردند.
اما این‌که چرا دومین امام، امام حسن ـ علیه‌السلام ـ بوده و امام حسین ـ علیه‌السلام ـ سومین امام است، شاید به جهت این باشد که امام حسن ـ علیه‌السلام ـ از نظر سنی بزرگ‌تر از امام حسین ـ علیه‌السلام ـ بودند؛ وگرنه همه امامان ـ علیهم‌السلام ـ دارای حقیقت واحدی و از نور واحدی هستند. این اتحاد نوری
اهل بیت علیهم‌السلام به صراحت در روایات بسیاری وارد شده است، البته گاهی پنج تن آل‌عبا، و زمانی دیگر، همه معصومان، مورد تصریح روایات‌اند؛ به عنوان نمونه، خدای متعال به پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: «ای
محمد! من،
علی،
فاطمه، حسن، حسین و ائمه را از نور واحد آفریدم».
البته، ما احادیثی داریم که امتیازاتی برای یکی از معصومان خصوصاً امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در روایات بیان گردیده است؛ مانند حدیث زیر که برای حضرت امام علی ـ علیه‌السلام ـ برتری و امتیازی نسبت به امامان دیگر قرار داده شده است:
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «... اولمان و افضلمان و بهترین ما بعد از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، علی ـ علیه‌السلام ـ است».
و یا در روایات دیگری،
خداوند متعال به پاس قدردانی از کاری که امام حسین ـ علیه‌السلام ـ انجام داده بود، تربتش را شفای دردها قرار داده است.
اهمیت این
پاداش آن‌گاه روشن می‌شود که بدانیم از نظر فقه
اسلام ، خوردن خاک
حرام است و تنها خوردن کمی از
تربت سیدالشهدا به قصد شفا، از این
حکم استثنا شده است.
اما این روایات دلالت بر برتری وجود امامی نسبت به امام دیگر نداشته و به‌صورت قطعی نمی‌توان گفت که این امتیازات بر اساس اختلافی است که ائمه ـ علیهم‌السلام ـ در مقام ولایت تکوینی
داشته‌اند؛ اگرچه بتوان امکان این اختلاف را در مقام ثبوت پذیرفت، ولی
سخن ما آن است که نمی‌توان در مقام اثبات به شواهد روشنی در‌این‌باره دست یافت؛ ولی این مقدار قطعی است که همه معصومان جلوه‌ای از یک نورند و همه از
ولایت تکوینی برخوردارند و اگر هریک جای دیگری می‌بود، همان کاری را انجام می‌داد که دیگری انجام داده است؛ زیرا آنان به جهت این‌که الگویی کامل برای
هدایت انسان‌ها هستند، باید در هر شرایط و موقعیت، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان‌ها قرار دهند تا آنها در
عمل بیاموزند که در شرایط متفاوت باید چه رفتار مناسبی را اتخاذ کنند، زمان
جنگ صلح نکنند؛ مانند امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و زمان صلح، جنگ نکنند؛ مانند امام حسن ـ علیه‌السلام ـ و....
به بیان دیگر، با این‌که همه امامان جلوه کاملی از صفات و اسمای الاهی بوده‌اند، شرایط خاص و ویژگی‌های زمانه، باعث می‌گردید که جنبه‌ای از
شخصیت روحانی آنها تجلی پیدا کند و به فعلیت برسد و آنان مظهر یک
اسم از اسمای الاهی گردند و در هر زمان، یک بُعد از ابعاد وجودی آنان ظهور، بروز و جلوه خاصی داشته باشد.
پس، تفاوت بین آنها فقط در جهت فعلیت بخشیدن جنبه‌ای از تجلیات اسما و صفات الاهی بر اساس شرایط و ویژگی‌های خاص زمانه بود.
همه چهارده معصوم ـ علیهم‌السلام ـ از یک
نور واحد خلق شده‌اند و از جهت وجودی و مقام ولایت تکوینی یکسان هستند و امامت هریک از امامان ـ علیهم‌السلام ـ به امر الاهی بوده است و اگر امتیازی برای امامی نسبت به امام دیگر در
احادیث یافت می‌شود، به‌خاطر این بود که هر‌کدام از امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ طبق شرایط خاص زمانه، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان‌ها قرار می‌دادند و جلوه‌ای از
اسما و صفات الاهی را به فعلیت می‌رساندند.
امام علی علیه‌السلام طبق شرایط خود مأمور به یک الگوی رفتاری ظهور و بروز جلوه خاص اسما و صفات الاهی بودند و
امام حسن علیه‌السلام و امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و دیگر
ائمه علیهم‌السلام هم همین‌طور.
حجة الاسلام دکتر قاسم ترخان،
نگرشی عرفانی، فلسفی و کلامی به شخصیت و قیام امام حسین (ع)، انتشارات چلچراغ قم.
پایگاه اسلام کوئست.
