گناهان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:مراد از
گناه ظاهری و باطنی از نظر
قرآن چیست؟
قرآن کریم می فرماید: «لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ...؛
و به
کارهای زشت، چه
علنی آن و چه پوشیده(اش) نزدیک مشوید»
«اِثم» در ریشه «
اثم» به معنی
گناه و چیزی که انسان را از کاری باز می‌دارد است و از آنجا که
گناهان آدمی را از «
خیرات» باز می‌دارد به آنها «اثم» گفته شده
، و
عصیان و
معصیت هم از همین باب است.
واژة
فواحش جمع
فاحشه به معنی هرگونه رفتار و گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد.
در قرآن مجید نیز گاهی در همین معنی وسیع استعمال شده است مانند: «الّذین یجتنبون کبائر الاثم و الفواحش...؛
کسانی که از
گناهان بزرگ و از
اعمال زشت و
قبیح اجتناب می‌کنند...» تعبیر «فواحش» بعد از «
کبائر الاثم» به اصطلاح از قبیل ذکر خاص (فواحش) بعد از عام (اثم) است و در حقیقت بعد از بیان اجتناب از همة گناهان بر روی گناهان زشت بیش تر تکیه شده است تا اهمیت آنها را برساند.
واژة
ظاهر یعنی آشکار و آنچه با چشم دیده می‌شود (پیدا) و
باطن یعنی ناپیدا و پنهان و آنچه خلاف ظاهر است.
در قرآن مجید هم آمده است که «وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ...؛
و
گناه آشکار و پنهان را رها کنید.
علامه طباطبایی در ذیل آیه ۱۲۰ از
سوره انعام می‌فرماید: گرچه به حسب مضمون،
آیه مطلق است، و از جمیع
گناهان ظاهری و (آشکار) و باطنی (پنهان) نهی می‌کند، ولی از سیاق
آیات قبل و بعد از آن استفاده می‌شود که (آیه) مربوط به
خوردن گوشت حیوانی است که اسم و نام
خدا به هنگام
ذبح بر آن برده نشده که مصرف آن
حرام است... (بنابراین)، مراد از گناه ظاهری آن گناهی است که شومی (و ابدی) عاقبت و زشتی اثرش بر کسی پوشیده نیست، مانند
شرک،
آشوبگری و
ظلم.
مراد از
گناه باطنی آن گناهی است که زشتیش همه کس فهم نیست، مانند خوردن
میته (مرده)
خون و
گوشت خوک این قسم از
گناه با
تعلیم خدایی شناخته می‌شود و
عقل نیز گاهی آن را درک می‌کند، این معنایی که ما برای گناه ظاهری و باطنی کردیم، معنایی است که ظاهر سیاق آن را افاده می‌کند.
بعضی از
مفسران معانی دیگری برای آن کرده‌اند، از جمله گفته‌اند: ظاهر بودن گناه و باطن بودن آن به معنای علنی بودن و پنهانی بودن آن است، و نیز گفته‌اند: مقصود از گناه ظاهری، گناهانی که از
اعضا و
جوارح آدمی سر می‌زند، است و گناه باطنی،
گناهان قلبی و درونی است. و نیز گفته‌اند: گناه ظاهری به معنای
زنا و گناه باطنی روابط پنهانی
نامشروع است و...
در
تفسیر نمونه آمده که «آیه یاد شده مفهوم وسیعی دارد که تمام این تفسیرهای یاد شده را در برمی‌گیرد.
مراد از «
فاحشة ظاهری» در آیة ۱۵۱ از سورة انعام که در ابتدای همین تحقیق آمد
گناه علنی و مقصود از «
فاحشه باطنی»
گناه سری و
روابط نامشروع برقرار کردن در پنهانی است.
از حضرت
امام سجاد ـ علیه السّلام ـ نقل شده است که معنای «وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ» فرمودند: «فواحش ظاهری و آشکار» مانند
ازدواج با
زن پدر و «فواحش باطنی و پنهان» مانند «
زنا» است.
این روایت از باب تطبیق کلّی بر مصداق است؛
یعنی یکی از مصادیق فواحش ظاهری «
ازدواج با زن پدر» است و یکی از مصادیق فواحش باطنی «زنا» می‌باشد.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ درباره علت و منشأ
حرمت گناهان ظاهری و باطنی فرمود: «ان الله تبارک و تعالی غیور یحب کل غیور و لغیرته حرم الفواحش ظاهرها و باطنها؛ خدای متعال بسیار
غیرتمند است و انسان‌های
غیرتی را دوست دارد و بخاطر غیرتش گناهان ظاهری (آشکار) و باطنی (پنهان) را
حرام و
ممنوع کرده است.»
(تا جامعه سالم و در امنیت بماند).
اندیشه قم.
