چگونگی جمع‌آوری قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جمع‌آوری
قرآن .
پرسش: جمع‌آوری قرآن چگونه انجام شده است؟
پاسخ: طبق
تاریخ جمع‌آوری قرآن، جای آیات قرآن را خود
پیامبر مشخص نمودند، نه سلیقه اصحاب یعنی هر آیه‌ای که نازل می‌شد خود حضرت می‌فرمودند کجا قرار گیرد و قرآنی که فعلاً در دست ماست، همان قرآنی است که در زمان عثمان جمع‌آوری شد، و به جهت این‌که یک گروه از
قاریان و
حافظان قرآن در این کار همکاری داشتند و از طرفی مورد تأیید
امامان ما هم قرار گرفته است، نمی‌توان گفت به سلیقه خود
عثمان بوده تا توانسته باشد آیات را جا‌به‌جا کند.
جمع‌آوری قرآن در سه مرحله انجام شده است:
مرحله نظم و چینش آیه‌ها در کنار هم که شکل سوره‌ها را پدید آورد. این کار در زمان خود
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و به دستور حضرت بوده و جای هر آیه را خود حضرت مشخص می‌نمودند.
جمع کردن مصحف‌ها و صفحات جدا‌جدا و یکی کردن آنها و در جلد قرار دادن آن‌که در زمان
ابوبکر انجام شد.
جمع‌آوری تمام قرآن‌هایی که توسط کاتبان
وحی نوشته شده بود و یکی کردن آنها برای جلوگیری از اختلاف قرائات که در زمان
عثمان انجام شد.
پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ
جمع‌آوری قرآن به‌صورت رسمی به دستور خلیفه اول و به همت «زید بن ثابت» صورت گرفت؛ پیش از آن حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نیز که از همه به
قرآن آشناتر بود، مصحفی را تدوین نمود. با گسترش فتوحات اسلامی در دهه دوم و سوم هجری و گرایش روز‌افزون به
اسلام و علاقه زیادی که به کتابت قرآن داشتند، سبب شد تا آنها که سواد کتابت و نگارش داشتند، به اندازه توان و امکانات خویش، به کتابت قرآن همت کرده، از مصحف‌های معروف و موجود در هر منطقه، استنساخ نمایند. در منابع تاریخی مواردی متعدد از وقوع اختلاف میان
مسلمانان در
قرائت قرآن گزارش شده و گفته‌اند که این اختلافات سبب گردید تا برای حل آن، بعضی به چاره‌جویی بپردازند.
پیشنهاد یکی کردن قرائات
مصاحف از سوی «حذیفه» بود، عثمان نیز بر ضرورت چنین اقدامی واقف گشته؛ از‌این‌رو صحابه را به مشورت فراخواند و آنها همگی بر ضرورت چنین کاری، با همه دشواری‌های آن نظر مثبت دادند. عثمان کمیته‌ای مرکب از چهار نفر تشکیل داد که عبارت بودند از: زید بن ثابت، عبدالله بین زبیر، سعید بن عاص و عبدالرحمن بن حارث و بعداً مجموع آنها به دوازده نفر رسید و به آنان دستور داد که چون قرآن به زبان
قریش نازل شده است، آن را به زبان قریش بنویسند.
گروه یکی کردن قرآن‌ها در سال ۲۵ هجری تشکیل گردید و نخستین اقدام که از سوی گروه به دستور عثمان انجام گرفت جمع‌آوری تمام نوشته‌های قرآنی از اطراف و اکناف کشور پهناور اسلامی آن روز بود.
در این مرحله، قرآن‌های دیگر پس از جمع‌آوری و ارسال به
مدینه ، به دستور خلیفه سوم سوزانده یا در آب جوش انداخته می‌شدند و به همین جهت عثمان را «حراق المصاحف» نامیده‌اند.
آخرین مرحله، ارسال مصاحف استنساخ شده به مناطق و مراکز مهم بود. با ارسال این مصاحف با هر‌کدام یک قاری نیز از سوی
خلیفه اعزام می‌گشت تا قرآن را بر مردم
قرائت کند.
مورخان در شمار مصحف‌هایی که تهیه شده و به اطراف و اکناف بلاد اسلامی فرستاده شده است اختلاف دارند، «ابن ابی‌داود» آنها را شش جلد برشمرده که به مراکز اسلامی
مکه ، کوفه،
بصره ، شام، بحرین و یمن فرستاده شد و یک جلد نیز در مدینه نگه داشتند که آن را «اُم» و یا «
امام » می‌نامیدند، یعقوبی در
تاریخ خود دو جلد دیگر به این تعداد اضافه کرده که به مصر و الجزیره فرستاده شده است. مصحف‌هایی که به مناطق مختلف فرستاده شده بود، در مرکز منطقه حفظ شده و از روی آن نسخه‌های دیگری نوشته می‌شد تا در دسترس مردم قرار گیرد.
ترتیب مصحف عثمانی، همان ترتیبی بود که در مصحف کنونی وجود دارد و نیز با ترتیبی که در مصحف‌های صحابه در آن وقت به کار برده شده بود، به‌خصوص با مصحف «اُبی بن کعب» تطبیق می‌کرد و به مقتضای خطی که در آن وقت بین مردم
عرب رایج بود، از هرگونه نقطه و علامت‌گذاری خالی بودند.
اجماع شیعه بر این عقیده است که آنچه امروز در دست ماست، همان قرآن کامل و تمام بوده و مصحف عثمانی همان قرآنی است که هم‌اکنون در دست ماست و عاری از هرگونه تحریف است؛ گرچه قرآنی را که
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ جمع نموده بود، به ترتیب نزول سوره‌ها بوده؛ ولی چون همین قرآن فعلی را
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ تأیید کرده‌اند، نیازی نیست که ما بخواهیم دوباره آن را به ترتیب نزول چاپ کنیم؛ گرچه
بدعت هم نباشد؛ زیرا بدعت عبارت است از: وارد کردن چیزی که در دین وجود ندارد و این کار
حرام است. امامان شیعه هم به این مطلب اشاره دارند.
مردی در حضور
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ حرفی از قرآن برخلاف آنچه مردم قرائت می‌کردند قرائت کرد.
امام ـ علیه‌السلام ـ به او فرمود:«دیگر این کلمه را به این نحو قرائت مکن و همان‌طور که همگان
قرائت می‌کنند، تو نیز قرائت کن».
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ رأی موافق خود را با برنامه توحید مصاحف به‌طور اجمالی اظهار کرد. ابن ابی‌داود از سوید بن غفله روایت کرده که حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود:"سوگند به خدا که عثمان درباره مصاحف هیچ عملی را انجام نداد، مگر این‌که با
مشورت ما بود".
و یا در
روایت دیگر فرمود:"اگر امر مصحف‌ها به من نیز سپرده می‌شد، من همان می‌کردم که عثمان کرد".
طبق
تاریخ جمع‌آوری قرآن جای آیات
قرآن را خود
پیامبر مشخص نمودند، نه سلیقه اصحاب یعنی هر آیه‌ای که نازل می‌شد خود حضرت می‌فرمودند کجا قرار گیرد و قرآنی که فعلاً در دست ماست، همان قرآنی است که در زمان عثمان جمع‌آوری شد و چون یک گروه و کمیته از
قاریان و
حافظان قرآن در این کار همکاری داشتند، و از طرفی مورد تأیید
امامان ما هم قرار گرفته است، نمی‌توان گفت به سلیقه خود عثمان بوده تا توانسته باشد، آیات را جا‌به‌جا کند.
پایگاه اسلام کوئیست.
