پذیرش تاریخ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تاریخ،
انسان، خطا، علوم بشری.
پرسش: چرا باید تاریخ را که دست‌نوشته عده‌ای انسان (جایز الخطا) است، پذیرفت؟
پاسخ: این استدلال را نمی‌پذیریم که چون دانشی، توسط
بشر تنظیم و تدوین شده و بشر نیز جایزالخطا است، آن
دانش را نباید پذیرفت؛ زیرا اگر چنین استدلالی صحیح باشد، تمام علوم بشری بی‌اعتبار خواهند شد و در دنیای امروز نیز نمی‌توان به هیچ خبری
اعتماد نمود؛ چراکه تمام آنها ساخته دست بشر است؛ بلکه ما معتقدیم که انسان‌ها، توانایی تشخیص درست از غلط و سره از ناسره را دارا بوده و براساس همین توانایی، هرچند تاریخ، دست‌نوشته بشر باشد، اما آنها می‌توانند با تحقیق و مطالعه فراوان و نیز کسب تخصص در این زمینه، وقایع معتبر تاریخی را از حوادث غیرمعتبر آن تشخیص دهند.
اشکالی که در پرسش شما وجود دارد، تنها به
علم تاریخ برنمی‌گردد؛ بلکه تمام علوم بشری را دربر خواهد گرفت و با این استدلال، نباید هیچ علم و دانشی را پذیرفت و در پی آن، مدارس و دانشگاه‌ها، باید تعطیل شده و علم‌آموزی و دانش‌اندوزی را نیز متوقف نمود. یقینا چنین چیزی، مورد نظر شما نیست.
اما برای برطرف نمودن ابهامتان در این زمینه، پرسش متقابلی را مطرح می‌نماییم، مبنی بر این‌که آیا اکنون باید به خبرهایی که توسط
رسانههای ارتباط جمعی در ارتباط با اتفاقات روزمره، در اختیارمان قرار می‌گیرد، اعتماد نماییم، یا خیر؟!
اگر پاسختان منفی باشد، پس چگونه
زندگی اجتماعی خود را تنظیم نموده و به‌عنوان نمونه، در رأس تاریخ مقرر، در
امتحان کنکور دانشگاه شرکت نموده یا بعد از اطلاع از قبولی در دانشکده خاصی، برای ثبت‌نام به آن‌جا مراجعه نماییم و صدها مورد مشابه دیگر؟!
اگر معتقد باشید که باید به چنین اخباری اعتماد نمود، پرسش دیگر ما این است که با توجه به این‌که تمام این اخبار، توسط بشر جمع‌آوری و منتشر شده‌اند، آیا اعتماد به آنها، با استدلال موجود در پرسشتان هم‌خوانی خواهد داشت؟!
شاید بگویید که ما به اخباری که از رسانههای معتبر، منتشر شده و یا این‌که انتشار آن از منابع مختلف به‌گونه‌ای است که جای
شک و تردیدی برای ما باقی نمی‌گذارد، اعتماد نموده و تصمیم‌گیری‌های خود را، تنها با این دسته از
اخبار و اطلاعات تنظیم می‌نماییم.
اگر این شیوه را انتخاب نمایید، رفتاری کاملاً منطقی را برگزیده‌اید.
ما معتقدیم که در زمینه مسائل تاریخی نیز باید، به همین روش
عمل نماییم، نه نگاهی افراطی به تاریخ داشته و تمام آنچه در
کتب تاریخی نقل شده است را بدون هیچ کنکاش و جست‌و‌جویی، مسلّم و غیرقابل خدشه دانسته، آنها را بپذیریم و نه آن‌که در مسیر
تفریط قدم برداشته و کل تاریخ را به دلیل آن‌که ساخته دست بشر جایز الخطا است، به کنار نهاده و اساساً هیچ واقعه تاریخی، حتی آن دسته از وقایعی که به‌صورت
متواتر نقل شده را نپذیریم؛ بلکه راه درست، آن است که هر موضوع تاریخی را با نگاهی منتقدانه، بررسی نموده و در صورت کافی بودن دلایل، آن را پذیرفته و در غیر این صورت، یا با نگاهی تردید‌آمیز به آن نگریسته و یا حتی کاملاً آن را رد نماییم.
در ضمن، بیان این نکته ضروری است که هیچ
دانشمند مسلمانی، معتقد نیست که تاریخ را باید به‌صورت مطلق و صد‌در‌صد پذیرفت و اگر چنین بود، نیازی به تدوین علومی (مانند
رجال، تراجم، درایه، کتاب‌شناسی و ...) از سوی آنان نبوده و این همه تحلیل‌ها و بررسی‌های دقیق در ارتباط با مسائل تاریخی ارائه نمی‌شد؛ بلکه تنها به مطالعه تاریخ بسنده شده و هرچه در آن بود، بدون هیچ شک و تردیدی پذیرفته می‌شد.
خداوند، در موارد مختلف، ما را به مطالعه آثار پیشینیان فرا می‌خواند و آنها را به‌عنوان درس عبرتی برای ما معرفی می‌نماید،
و به تعبیری، گذشته را چراغ راه آینده می‌داند. بشر امروز نیز این واقعیت را درک نموده و در مجامع علمی و دانشگاهی بیشتر کشورهای دنیا، مطمئناً جایی برای آموزش تاریخ خواهید یافت و نمی‌توان معتقد بود که تمام آنها به دنبال
افسانه‌‌ها و
خرافات بوده و در‌حقیقت به کژراهه می‌روند. آری! باید دقت نمود تا هر موضوع بی‌اصل و اساسی را به‌عنوان واقعه‌ای تاریخی نپذیریم؛ اما
افراط در انتقاد از تاریخ، نه با آموزه‌های دینی هم‌خوانی داشته و نه مجامع علمی بشر امروز، آن را مورد قبول خود قرار خواهند داد.
پایگاه اسلام کوئست.
