نفاق و تفاوت آن با کفر و ارتداد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نفاق، کفر، ارتداد، کافر، مرتد.
پرسش: تعریف نفاق و تفاوت آن با کفر و ارتداد چیست؟
پاسخ: نفاق، یکی از مصدا‌های بارز کفر است؛ بدین بیان که هر منافقی،
کافر است؛ ولی هر کافری، منافق نیست.
بدیهی است که نفاق بیش از کفر بر پیکره
اسلام آسیب رسانده و می‌رساند و قرآن نیز بیش از کفر به مبارزه با نفاق پرداخته است.
منافق و مرتد هر دو در نهان کافر است، با این تفاوت که
مرتد کفر خویش را اظهار می‌کند و در نهان نیز کافر است؛ اما منافق، اسلام را اظهار می‌دارد و در نهان خویش کافر است؛ ازاین‌رو چون منافق در ظاهر اسلام را اظهار می‌دارد، احکام اسلام بر او مترتب می‌شود و نمی‌توان او را به
قتل رسانید؛ اما مرتد چون اظهار کفر می‌کند، احکام کفر و بازگشت از دین بر او بار می‌شود که تفصیل آن در کتب فقهی آمده است
نفاق در لغت از ماده نفق گرفته شده است و در «اصل از نافقاء الیربوع (حفره‌های خانه موش) گرفته شده است».
نافقاء نیز جمع نفقاء است که به معنی «یکی از حفره‌های موش است که موش (به منظور تدابیر امنیتی) آن را پنهان می‌کند و دیگری را
آشکار می‌گرداند».
(تا هنگام احساس خطر از حفره پنهانی داخل شود.) به منظور این شباهت کار منافق را نفاق نامیدند؛ چراکه منافق در
لغت به کسی می‌گویند که «کفرش را مخفی می‌کند و اظهار ایمان می‌کند و در کل خلاف آنچه در دل دارد، اظهار می‌کند».
امام علی (علیه‌السلام) منافق را چنین تعریف می‌کنند: «
مُظْهِرٌ لِلاِْيمَانِ، مُتَصَنِّعٌ بِالاِْسْلاَمِ ...؛ منافق کسی است که تظاهر به اسلام می‌کند و نقاب اسلام به
چهره دارد، نه از گناه می‌ترسد و نه از آن دوری می‌جوید و از روی عمد به
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نسبت
دروغ می‌دهد و ...».
شهید مطهری (رحمة‌الله‌علیه) نیز در تعریف نفاق فرموده‌اند: «نفاق یعنی دو چهرگی، این‌که انسان جوری باشد و طور دیگر ارائه دهد».
از مقدمات فوق روشن می‌شود که نفاق، یکی از مصدا‌های بارز
کفر است؛ بدین بیان که هر منافقی،
کافر است؛ ولی هر کافری،
منافق نیست.
بدیهی است که نفاق بیش از کفر بر پیکره اسلام آسیب رسانده و می‌رساند و
قرآن نیز بیش از کفر به مبارزه با نفاق پرداخته است.
شهید مطهری در تبیین این ادعا می‌فرمایند:
«با وجودی که منافق یکی از اقسام کافر است، در‌عین‌حال چنان‌که از قرآن در بعضی موارد استفاده می‌شود، منافق خطرش برای اسلام از کافر بدتر است؛ زیرا کافر ... کسی است که قرآن و خدا و پیغمبر را قبول ندارد؛ ولی
صداقت دارد؛ یعنی علناً اظهار می‌کند و
تکلیف مردم با او روشن است؛ ولی آن کس که بر روی عقیده قلبی خود روپوش نهاده و به زبان جوری
سخن می‌گوید و در دل طور دیگر است، خطرش بسیار زیاد است؛ زیرا مردم
مسلمان را گول می‌زند و هیچ‌گاه مردم از
کفار گول نمی‌خورند؛ لذا می‌فرماید: «
اِنَّ الْمُنَافِقِینَ فِی الدَّرْکِ الْاَسْفَلِ مِنَ النَّارِ»؛
[ «آری
منافقان در فروترین درجات دوزخ‌اند» ].این‌که در
تاریخ می‌بینیم، پیامبر جنگید و پیروز شد؛ ولی
علی (علیه‌السلام) نتوانست مانند
رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پیش برود، جهتش همین است که پیامبر با کفار جنگید و علی با
منافقین! ...».
ارتداد، عبارت است از: برگشتن و رجوع کردن از
دین، و مرتد در اسلام به کسی می‌گویند که پس از پذیرش
دین اسلام، کافر شود؛ البته مرتد بر دو قسم است که در کتاب‌های فقهی، مفصل درباره احکام آن‌ها بحث شده است.
با دقت در تعریف ارتداد و نفاق، فرق آن دو روشن می‌شود. منافق و
مرتد هر دو در نهان کافر است، با این تفاوت که مرتد کفر خویش را اظهار می‌کند و در نهان نیز کافر است؛ اما منافق، اسلام را اظهار می‌دارد و در نهان خویش کافر است؛ ازاین‌رو چون منافق در ظاهر
اسلام را اظهار می‌دارد، احکام اسلام بر او مترتب می‌شود و نمی‌توان او را به
قتل رسانید؛ اما مرتد چون اظهار کفر می‌کند، احکام کفر و بازگشت از دین بر او بار می‌شود که تفصیل آن در کتب فقهی آمده است.
بله اگر مرتدی، ارتداد خویش را اظهار نکند، در این صورت می‌توان او را در زمره منافقین شمرد؛ زیرا او با اظهار نکردن ارتداد و تظاهر به اسلام قصد
اعمال و کردار نفاق‌آمیز دارد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نفاق و تفاوت آن با کفر و ارتداد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۱۲.
