نشاط و کسالت قلب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قلب، انقلاب، قلوب،
نشاط، روی برگرداندن، اقبال، ادبار، روی آوردن، ملالت.
پرسش: بر اساس روایت «انَّ لِلقُلوبِ اقبالاً و ادبارا، و نَشاطا و فُتورا»؛ قلب انسان گاهی دچار تغییراتی می‌شود. آیا این حالات تنها بر اثر
گناه رخ می‌دهد، یا علل دیگری نیز وجود دارد؟
پاسخ: اگرچه گناهان عامل بسیار مهمی در افسردگی و بی‌نشاطی انسان نسبت به انجام
عبادات و اعمال خیر هستند؛ اما این‌گونه نیست که گناه تنها عامل آن باشد، بلکه کسالت و سستی انسان می‌تواند از امور دیگری مانند مشکلات، ناراحتی‌ها و اشتغالات فکری نیز سرچشمه گیرد.
آموزه‌های اسلامی کسالت و تنبلی انسان‌ها را مورد نکوهش قرار داده و خواستار نشاط روحی و جسمی
مسلمانان است. به‌طوری که حتی عبادات و مستحباتی را دارای ارزش بیشتری می‌داند که با روحیه و نشاط بیشتری انجام شود.
در همین‌راستا اگر فردی بخواهد عملی مستحبی را انجام دهد، بهتر است که این عمل را به خودش تحمیل نکند، بلکه باید تلاش کند تا با نشاط و روحیه کامل به سوی آن بشتابد؛ زیرا در آن هنگام از درک بهتری نیز برخوردار خواهد بود.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم):
«دل گاهی مشتاق به انجام
عبادات بوده و گاهی نشاط کافی را برای انجام آن ندارد، هرگاه مشتاق بود، (علاوه بر
واجبات)
مستحبات را انجام دهید و هرگاه نشاط نداشت، فقط واجبات را انجام دهید».
امام علی (علیه‌السّلام):
«همان‌گونه که بدن‌ها خسته می‌شوند، قلب انسان نیز گاهی افسرده و ملول می‌شود، پس به دنبال حکمت‌های برگزیده برای آن باشید. دل‌ها گاه بانشاط و گاه کم‌انگیزه است. هرگاه بانشاط بود، به انجام کارهای مستحب روی آورید و هر گاه کم‌انگیزه بود، به انجام کارهای واجب بسنده کنید.»
امام رضا (علیه‌السّلام):
«برای دل‌ها روی آوردن و روی برگرداندن و نشاط و گاهی ملول و ناتوانی است. وقتی روی آورد بینا و بصیر می‌شود؛ اما وقتی برگردد وامانده و افسرده می‌شود. پس هنگام اقبال و نشاط از آن استفاده نمائید، و آنها را هنگام برگشت و ضعف و سستی رها کنید».
اگرچه برخی از این روایات از نظر سند دچار ضعف‌اند؛
اما با توجه به روایات فراوان دیگری که در این زمینه وجود دارد، و به دلیل آن‌که محتوای آنها از نظر عقلی مورد تایید است، می‌توان آنها را پذیرفت، به ویژه در مواردی که وادار کردن خود بر مستحبات باعث کم‌انگیزه‌شدن و سستی در واجبات شود.
در پایان باید گفت؛ اگرچه گناهان عامل بسیار مهمی در افسردگی و بی‌نشاطی انسان نسبت به انجام عبادات و اعمال خیر هستند؛ اما این‌گونه نیست که گناه تنها عامل آن باشد، بلکه کسالت و سستی انسان می‌تواند از امور دیگری مانند مشکلات، ناراحتی‌ها و اشتغالات فکری نیز سرچشمه گیرد.
فردی که ساعت‌ها به‌کار و تلاش سخت مشغول بوده، شاید نشاط چندانی برای عبادات مستحب نداشته باشد. همین‌طور فردی که به شدت نگران موضوعی است و...؛ و از‌همین‌رو است که
خدای متعال هنگام سفر حتی برای عبادات واجب نیز تخفیف‌هایی داده است.
البته، موضوع نشاط و افسردگی در افراد مختلف متفاوت است؛ زیرا برخی از
اولیای الهی حتی در این دشواری‌ها نیز نشاط عبادتشان را از دست نمی‌دهند و به عبارتی هرچه انسان به خدا نزدیک‌تر باشد، زمان بانشاطی او بیشتر خواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نشاط و کسالت قلب»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۶/۵.
