نسل انسان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نسل انسان،
فرزندان آدم ،
ازدواج ، حوریان بهشتی.
پرسش: ادامه نسل انسان چگونه بود؟ و فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ با چه کسانی ازدواج کردند؟ و
احادیث در این‌باره بر چه چیزی دلالت می‌کنند؟
پاسخ: براساس منابع روایی و دیدگاه گروهی از مفسران، نسل فعلی انسان نه از هابیل است و نه از قابیل؛ بلکه از فرزند دیگر
حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ به‌نام شیث است؛ اما درباره ازدواج فرزندان آدم ـ علیه‌السلام ـ در میان دانشمندان اسلامی دیدگاه‌هایی وجود دارد و هر کدام برای خود دلایلی از
قرآن کریم و روایات ذکر کرده‌اند که در اینجا به‌طور گذرا اشاره می‌شود: ۱. برادر با خواهر ازدواج کرده است و چون در آن زمان هنوز قانون تحریم ازدواج خواهر و برادر از طرف خداوند قرار داده نشده بود و راهی هم برای بقای نسل بشر غیر از این راه وجود نداشت، از این جهت اشکالی وارد نیست؛ ۲. چون
ازدواج فرزندان آدم با یکدیگر ممکن نبوده، آنان با دخترانی از نژاد و نسل دیگر که در روی زمین بودند ازدواج کردند، بعداً که فرزندان آنها با هم پسرعمو شدند،
زناشویی میان خود آنان صورت پذیرفت. این نظر را نیز بعضی از روایات تأیید می‌کنند؛ زیرا
نسل آدم نخستین انسان روی
زمین نبوده؛ بلکه پیش از او نیز انسان‌هایی در زمین زندگی می‌کرده‌اند؛ البته به نظر می‌رسد که نظریه اول با ظاهر
قرآن سازگارتر باشد؛ همان‌طور که عده‌ای از مفسران ـ مانند علامه طباطبایی (ره) ـ نیز آن را می‌پذیرد.
در مورد استمرار
نسل انسان و ازدواج فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ اختلاف نظر وجود دارد. علت اصلی این اختلافات، وجود روایات مختلف و گاه متناقض است که سبب اختلاف آرا در این موضوع گشته است. در اینجا برای نمونه به ذکر چند روایت بسنده می‌شود.
روایتی که می‌فرماید فرزندان آدم در ابتدا با حوریان بهشتی و سپس با اجنّه ازدواج کرده‌اند؛
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «برای حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ چهار فرزند پسر به دنیا آمدند. پس خداوند برای هر یک از این چهار پسر، یک
حور العین بهشتی فرستاد. اینان با یکدیگر ازدواج کردند و فرزندانی از این ازدواج به وجود آمد. سپس خداوند این حوریه‌ها را گرفت و این چهار فرزند را با چهار تن از
جنیان تزویج داد و این‌گونه نسلی در میان آنها پدید آمد. پس هر آنچه از حلم و بردباری در میان فرزندان آدم وجود دارد از حضرت
آدم ـ علیه‌السلام ـ است، هر آنچه از جمال و زیبایی در میان بشر است، از جانب حور العین‌ها است و آنچه از افعال قبیح و سوء رفتار در میان بشر یافت می‌شود از جنیان است».
همین ازدواج به نحو دیگری نیز ذکر شده که یک فرزند با حور العین ازدواج کرد و دیگری با
جن و روایت دیگری در همین موضوع تنها با کمی اختلاف نقل شده‌اند.
از
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ پرسیده شد که چگونه نسل مردم از آدم ـ علیه‌السلام ـ به وجود آمد؟
امام ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «حوا در یک زایمان
هابیل را همراه دختری زایید. سپس در زایمان دوم
قابیل را با یک دختر به دنیا آورد. هابیل با دختری که با قابیل به دنیا آمده بود ازدواج کرد و قابیل نیز با دختری که با هابیل به دنیا آمده بود ازدواج کرد و بعد از این ازدواج‌ها بود که ازدواج خواهر و برادر
تحریم شد».
دسته‌ای از
احادیث تصریح دارند که فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ هرگز با هم ازدواج نکرده‌اند، بلکه آنها با حوریانی که خداوند از
بهشت فرستاد، ازدواج کردند؛ مانند اینکه، از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ پرسیدند: پیدایش نسل از فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ چگونه بوده است؟ زیرا بعضی از مردم می‌گویند به حضرت آدم وحی رسید که دختران خود را به پسران خود تزویج نماید و اصل و ریشه تمامی مردم از آن برادرها و خواهران است. امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در پاسخ فرمود: «حق تعالی منزه و برتر از این است که گوینده‌ای درباره حضرتش چنین بگوید، آیا پیامبران، فرستادگان، مؤمنین و مؤمنات و مسلمین و مسلمات را از حرام آفریده و قدرت نداشته آنها را از طریق حلال بیافریند و با اینکه از خود این مردم
عهد و پیمان بر
حلال و پاک و پاکیزگی گرفته است... سپس حضرت امام صادق ـ علیه‌السلام ـ به شرح و بیان ابتدای نسل از فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ پرداخت تا اینکه فرمود: «وقتی قابیل، هابیل را کشت، حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ از داغ جوانش هابیل فزع و جزع نمود... و خداوند حضرت شیث ـ علیه‌السلام ـ را به‌تنهایی بدون توأم با خواهری به آدم عنایت فرمود و اسم
شیث ، هبة اللَّه است و آن حضرت اول کسی است که از آدمیان در زمین وصی و جانشین پیغمبر شد و بعد از حضرت شیث ـ علیه‌السلام ـ خداوند یافث را به آدم مرحمت فرمود و یافث هم بدون همزاد متولد گردید، و چون به حد بلوغ و رشد رسیدند، و اراده نمود خداوند که نسل زیاد شود؛ چنان‌که می‌بینید (زیاد شده‌اند) و تزویج خواهر با برادر حرام بود، از این جهت حق تعالی حوریه‌ای به نام نَزلَه در عصر روز پنجشنبه از بهشت فرستاد و امر فرمود به آدم که او را تزویج و همسر شیث نماید، سپس در عصر روز بعد حوریه دیگری به نام مَنزِلَه فرستاد و به آدم ـ علیه‌السلام ـ امر فرمود که به یافث تزویج نماید پس از آن‌که حضرت آدم آنها را بدو فرزند خود تزویج نمود برای حضرت شیث پسری متولد گردید و برای یافث دختری متولد شد و چون به حد
بلوغ و رشد رسیدند خدای تعالی امر فرمود به آدم که دختر یافث را به پسر شیث تزویج کند، و حضرت آدم اطاعت امر کرد و آنها را همسر یکدیگر نمود، و از ایشان، پیامبران و فرستادگان الهی و برگزیدگان و نسل آنها متولد شدند...».
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ در گفت‌وگویی که با مردی قرشی داشته، می‌فرماید: «هابیل با لوزا خواهر همزاد قابیل ازدواج کرد و قابیل با اقلیما، همزاد هابیل»، مرد قرشی پرسید: آیا هابیل و قابیل خواهران خود را حامله کردند؟ امام فرمود: «آری!»، آن مرد عرضه داشت اینکه
عمل مجوسیانِ امروز است، آن حضرت فرمود: «مجوسیان اگر این کار را می‌کنند و ما آن را
باطل می‌دانیم، برای این است که بعد از تحریم خدا آن را انجام می‌دهند»، آن‌گاه امام
سجاد ـ علیه‌السلام ـ اضافه نمود: «منکر این مطلب نباش برای اینکه درستی این عمل در آن روز و نادرستیش در امروز حکم خداست که چنین جاری شده، مگر خدای تعالی همسر آدم را از خود او
خلق نکرد؟ در عین حال می‌بینیم که او را بر وی حلال نمود؛ پس این حکمِ شریعتِ آن روزِ فرزندان آدم ـ علیه‌السلام ـ و خاص آنان بوده و بعدها خدای تعالی حکم حرمتش را نازل فرمود».
طبق برخی از احادیث، استمرار نسل انسان را از طریق فرزند سوم حضرت آدم که به نام شیث یا هبة الله که وصی آدم و ولی عهد او بوده، می‌دانند؛ چون هابیل به دست قابیل کشته شد و قابیل که در اثر عصیان و
گناه مطرود شده بود، به دنبال فسق و فجور رفت و فرزندان و نسل او نیز که دنباله‌رو اعمال و افکار او بودند، در اثر عصیان و طغیان در حادثه
طوفان حضرت نوح ـ علیه‌السلام ـ همه از بین رفتند.
خلاصه اینکه، مسئله ازدواج فرزندان آدم ـ علیه‌السلام ـ از مباحثی است که در جوامع روایی، احادیث متعارض و مختلفی را به خود اختصاص داده است.
عده‌ای از مفسران با استفاده از آیه «
یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً... »؛ «ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسی که همه شما را از یک
انسان آفرید و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت...»،
معتقدند که تکثیر نسل فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ تنها از طریق آدم و همسرش صورت گرفته و موجود سومی در آن دخالت نداشته است.
لازمه این سخن آن است که فرزندان آدم علیه‌السلام ـ به‌صورت برادر و خواهر ـ با هم ازدواج کرده باشند؛ زیرا اگر آنها با نژاد و همسران دیگری ازدواج کرده باشند، فرمایش خدا «منهما: از آن دو» صادق نخواهد بود.
این موضوع در
احادیث متعددی وارد شده است و زیاد هم جای تعجب نیست؛ چه اینکه طبق استدلالی که در دسته‌ای از
احادیث نقل شده، این ازدواج مباح بوده است؛ زیرا هنوز حکم تحریم ازواج خواهر و برادر نازل نشده بود.
بدیهی است ممنوعیت یک کار، بسته به این است که از طرف خداوند تحریم شده باشد. چه مانعی دارد که ضرورت‌ها و مصالحی ایجاب کند که در بعضی زمان‌ها کاری جایز باشد و بعداً تحریم گردد؟ همان‌طور که در حدیثی از امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ (روایت چهارم) بیان شد.
ولی در مقابل گروهی از مفسران
موافق محتوای این دسته از احادیث هستند که فرزندان حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ هرگز با هم ازدواج نکرده‌اند؛ بلکه آنها با حوریانی که خداوند از
بهشت فرستاد، ازدواج کردند؛ مانند حدیثی که از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل شد (روایت سوم).
در اینجا احتمال دیگری نیز هست که گفته می‌شود فرزندان آدم ـ علیه‌السلام ـ با بازماندگان انسان‌های پیشین ازدواج کرده‌اند؛ زیرا طبق روایاتی
آدم اولین انسان روی
زمین نبوده و قبل از
حضرت آدم ـ علیه‌السلام ـ انسان‌های دیگری روی زمین زندگی می‌کردند. مطالعات علمی امروز نیز نشان می‌دهد که نوع انسان احتمالاً از چند میلیون سال قبل در کره زمین زندگی می‌کرده؛ در‌حالی‌که از تاریخ پیدایش
آدم تاکنون زمان زیادی نمی‌گذرد؛ بنابراین باید قبول کنیم که قبل از آدم انسان‌های دیگری در زمین می‌زیسته‌اند که به هنگام پیدایش آدم در حال انقراض بوده‌اند، چه مانعی دارد که فرزندان آدم با باقیمانده یکی از نسل‌های پیشین ازدواج کرده باشد؛ ولی همان‌طور که گفتیم این احتمال با ظاهر آیه فوق چندان سازگار نیست.
نتیجه اینکه نظریه اول مفسران با ظاهر قرآن سازگارتر است؛ چنان‌که مفسرانی مانند علامه طباطبایی (ره)، این احتمال اول را تقویت کرده و پذیرفته است.
پایگاه اسلام کوئست.
