موفقیت در مطالعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مطالعه، تحصیل، موفقیت.
پرسش: برای موفقیت در امتحانات مدرسه، چه‌گونه مطالعه کنم؟
پاسخ: برای موفقیت در تحصیل و مطالعه، باید فنون و شرایط مطالعه را آموخت و در مطالعه آن‌ها را به کار برد و عواملی که مانع مطالعه هستند، از بین برد.
از آن‌جا که در این سؤال از
مطالعه برای امتحان پرسیده شده است، نخست چند نکته را درباره مطالعه برای امتحان مطرح نموده و سپس به مطالبی در مورد مطالعه به‌طور‌کلی می‌پردازیم:
درباره مطالعه برای
امتحان به موارد زیر اشاره می‌کنیم:
مطالعه مفید نیاز به
آرامش دارد؛ لذا کسی که برای امتحان آمادگی می‌گیرد، اگر مطالعه را زودتر شروع نکند، دچار فشار روانی می‌شود؛ زیرا باید مطالب زیاد را در وقت کم فرا گیرد. این امر آرامش روانی لازم برای مطالعه را از او سلب می‌کند.
پرداختن به مطالعه فقط در روزهای امتحان علاوه بر این‌که خسته‌کننده است و موجب فشار روانی می‌شود، سبب می‌شود که مطالب به‌خوبی درک نشود؛ زیرا خواندن زیاد در وقت کم به انباشتگی معلومات منجر می‌شود، نه فهم و درک آن‌ها.
بهتر است فرد از زمانی که برای امتحان شروع به مطالعه می‌کند، تمام صفحات
کتاب را بشمارد و تعداد ساعات (روزهای) باقی مانده تا امتحان را نیز بشمارد. سپس صفحات کتاب را تقسیم بر ساعات (روزهای) باقی‌مانده نماید و در هر ساعت (روز) به هر نحو ممکن همان صفحات را به پایان برساند و بیش‌تر یا کم‌تر از آن مطالعه نکند. این امر ضمن این‌که یک برنامه‌ریزی دقیق برای خواندن تمام مطالب است، آرامش روانی لازم برای مطالعه را ایجاد می‌کند.
توجه به دو نکته در این نوع برنامه‌ریزی ضروری است:
نخست این‌که سعی کند که حتماً مطالب اختصاص یافته به یک ساعت (
روز) را حتماً در همان ساعت (روز) تمام کند. اگر در آن ساعت (روز) مشکلی برایش پیش آمد، یک ساعت (روز) جای‌گزین برای آن در نظر بگیرد.
دوم این‌که چند ساعتی (روز) پیش از امتحان را برای مرور در نظر بگیرد.
مطالعه زمانی لذت‌بخش، جذاب و مفید است که حس کنجکاوی انسان را ارضا کند؛ لذا اگر کسی حتی برای امتحان مطالعه می‌کند، نخست در خود
کنجکاوی ایجاد کند. به طور فعال با مطالب کتاب برخورد کند؛ یعنی درباره صحت مطالب، دلایل و شواهد آن‌ها، انسجام و سازمان‌دهی مطالب و کاربرد آن‌ها در
زندگی خود بپرسد. آن‌گاه به صورت اکتشافی و کنجکاوانه به مطالعه بپردازد و درصدد پاسخ به سؤالات خود باشد.
این نکاتی بود در مورد مطالعه برای امتحان؛ اما مطالعه به‌طور‌کلی دارای معنا و اهداف و شرایطی است که در زیر مطرح می‌شوند:
مطالعه در لغت به معنی
تأمل، تفکر،
اندیشه، نگریستن برای وقوف یافتن بر آن و در اصطلاح مطالعه، نگریستن و دقت نظر در چیزی برای فهمیدن و آگاهی یافتن از آن است؛ از‌این‌رو همواره، مطالعه با نگرش و دقت و با فهم و آگاهی همراه خواهد بود و بالاخره مطالعه، راه‌یابی به باغستانِ «معلومات» برای دست‌یابی به مجهولات است.
مطالعه باید فعالیتی هدف‌دار و کوششی جهت‌دار باشد. خواندن مبدأ می‌خواهد و مقصد. بنابراین
هدف از مطالعه باید «کمال‌پویی» و مقصد آن باید «تعالی‌خواهی» باشد؛ زیرا
انسان به هیچ بهانه‌ای حق ندارد عمر و وقت خویش را تلف کند؛ بلکه باید در آن‌چه که می‌خواند، فایده و هدفی را دنبال کند. پس اهداف کلی مطالعه، عبارت‌اند از:
۱. آموختن و افزودن دانستنی‌ها و دست‌یابی به حقایق و معارف.
۲. نقد اندیشه‌ها و تفکرات دیگران.
۳. تقویت افکار و تجدید‌نظر تعالی‌بخش در اندیشه‌های خود.
۴.
عمل به یافته‌ها و معلومات سودمند و رشدآور.
۵. انتقال حقایق و
معارف به حقیقت‌گرایان و معرفت‌جویان.
۶. خرسندی
خدا و خدمت به خلق خدا.
۷.
رشد بهداشت روح و روان و جسم.
مطالعه شرایطی دارد که عبارت‌اند از:
شرایط مطالعه‌کننده بدین شرح است:
نخستین مسئله‌ای که در هنگام
برنامه‌ریزی در هر زمینه‌ای، به ذهن خطور می‌کند، هدف است. در مطالعه نیز طرح مسئله، بدین‌گونه است که به چه منظور و برای نیل به کدامین هدف اقدام به مطالعه می‌کنیم؟
از ویژگی‌های عمده‌ای که یک مطالعه‌کننده باید در خود متبلور سازد، تصویر ذهنی مثبت است. بدین صورت که، «باور داشته باشد» که می‌تواند به‌راحتی از عهده
کتاب در دستِ مطالعه خویش، برآید و تمام آن مطالب را درک کند و به خاطر بسپارد و در مواقع لزوم به بازیابی آن مطلب بپردازد.
والاترین هدفی که فرد می‌بایست در تمام شئون
زندگی، درصدد تحقق آن برآید، کسب آرامش است؛ چون بدون
آرامش، نیل به هر هدفی، دشوار و گاه ناممکن می‌نماید. فرد دارای آرامش، امکان بهره‌برداری بهینه از شرایط و موقعیت‌ها، را به جهت توانایی کنترل خود دارد. در کنار کسب آرامش، مقابله با آشفتگی‌های روحی بازدارنده، همچون
افسردگی که بروز اختلال در یادگیری را موجب می‌شود، ضروری است. از دیگر مواردی که به کاهش بازدهی در مطالعه می‌انجامد، خستگی و خواب ناکافی و نامناسب است. انجام ۶ تا ۸ ساعت خواب شبانه، برای
سلامتی و کارکرد درست دستگاه‌های بدن و تحت کنترل داشتن آن، برای اجرای برنامه مطالعه ضروری است. بهداشت تن و روان، مسئله سلامتی،
تغذیه و
ورزش را نیز تحت
پوشش خود دارد.
علاقه در هنگام مطالعه موجب بذل توجه و دقت به متن مورد مطالعه و افزایش
تمرکز حواس می‌گردد، و درک و یادگیری افزایش می‌یابد و حجم مطالعه نیز افزون می‌گردد، که به معنای افزایش حجم اطلاعات و
دانش است.
شرایط دیگر مطالعه، عبارت‌اند از:
از مسائل مهم در زمینه مطالعه، این است که، باید تشخیص داد، از اوقات مختلف شبانه‌روز برای چه نوع مطالعاتی باید استفاده کرد. در این‌جا نمی‌توان از قانون کلی سخن گفت؛ چون زمان مناسب برای مطالعه در خصوص افراد مختلف با ویژگی‌های متفاوت، امری متغیر است. آن‌هایی که اهل مطالعه جدی هستند، از هر زمانی در
شب و روز می‌توانند، بهترین استفاده را ببرند؛ اما برخی افراد
شب تا دیروقت به مطالعه می‌پردازند و برخی عکس این حالت را دارند. به‌طور‌کلی «بهترین زمان برای مطالعه، زمانی است که به انجام مطالعه در آن زمان تمایل داریم».
بهترین مکان مطالعه، خانه است؛ درصورتی‌که عوامل مختل‌کننده مطالعه در آن وجود نداشته باشد. پس از خانه، مکان مناسب برای مطالعه، کتاب‌خانه می‌باشد. در مجموع یک مکان ایدآل برای مطالعه باید واجد ویژگی‌های ذیل باشد.
الف. مکان
مطالعه باید آرام و بی‌سروصدا باشد.
ب. ساده و بی‌پیرایه‌تر باشد؛ چون مکان‌های مزین و پررنگ، باعث عدم تمرکز حواس است.
ج. صندلی و محل نشستن، نرم و راحت باشد.
د. دمای محل مطالعه، مناسب باشد. مغز بیش‌تر افراد در ۱۸ درجه سانتی‌گراد حرارت، بهترین عمل‌کرد را از خود نشان می‌دهد.
هنگامی که
انسان احساس دلتنگی و کسلی می‌کند و
روح او تحمل هیچ‌گونه مطالعه را ندارد، قطعاً مطالعه نیز از کیفیت بالایی برخوردار نخواهد بود. و برعکس، در موقعی که انسان در شرایط روحی مناسبی به سر می‌برد، منحنی مطالعات وی نیز سیر صعودی خواهد داشت؛ البته گاهی مطالعه، برای فرد، نشاط روحی می‌بخشد.
یکی از عوامل
رشد و
پیشرفت در مطالعه، شناخت موانع و آفات مطالعه و تلاش در جهت برطرف نمودن آن‌هاست:
۱. بی‌علاقگی و ناآشنایی نسبت به موضوع؛
۲. عدم تمرکز حواس؛
۳. رعایت نکردن شرایط مطالعه؛
۴. بی‌نظمی در مطالعه؛
۵. یک‌نواختی موضوع و مدت مطالعه:
برخی روان‌شناسان بر این عقیده‌اند، که بهره‌وری کیفی و کامل از یک موضوع، با مطالعه‌ای در حدود «سی دقیقه» در اطراف آن انجام می‌پذیرد و پس از آن، کیفیت و بهره‌دهی مطالعه، به‌تدریج سیر نزولی خواهد داشت.
برای موفقیت در
تحصیل و مطالعه، باید فنون و شرایط مطالعه را آموخت و در مطالعه آن‌ها را به کار برد و عواملی که مانع مطالعه هستند، از بین برد.
نکات مربوط به امتحان، عبارت‌اند از:
بدون دلهره و نگرانی، نزدیک به امتحانات به فهرست کتب درسی خود نگاه کنید و از خود بپرسید که همه مطالبِ
کتاب را می‌دانید یا نه؟
به سؤالات ترم‌های گذشته مراجعه کنید و سؤالات مشابه را پاسخ بدهید.
شب قبل از
امتحان به اندازه نیاز بخوابید. صبح نرمش کنید و عضلات خود را به فعالیت وادارید. غذای سبک و مقوی بخورید.
از فشارها و استرس‌های گوناگون دوری کنید تا گرفتار سردرد نشوید.
در جلسه امتحان سعی کنید با
وضو باشید و با امیدواری و با نام خدا کار را شروع کنید.
وقتی ورقه امتحانی را گرفتید، به خود
اعتماد داشته باشید و به خودتان
تلقین کنید که «من می‌توانم» «من می‌دانم»، «من بلدم». به معنی و مفهوم سؤال توجه کنید تا مطمئن شوید که سؤال از شما چه چیزی را خواسته است.
اول به سؤالاتی که یقیناً جواب آن‌ها را می‌دانید، پاسخ بگویید. سپس سراغ سؤالاتی بروید که
ظن به جواب آن‌ها دارید. در جواب دادن به سؤالات و دادن ورقه، شتاب و عجله نکنید.
هیچ‌گاه سؤالی را بدون جواب نگذارید هرچه یادتان آمد، بنویسید.
۱. چگونه درس بخوانیم، چگونه امتحان دهیم، میرعابدینی، احمد، نشر چکامه، چاپ چهارم، ۱۳۷۳ ش.
۲. عوامل موفقیت در تحصیل، نظری، مرتضی، انتشارات مدرسه، چاپ سوم، ۱۳۷۵ ش.
۳. روش‌های صحیح مطالعه و یادگیری، قلی زاده کلان، فرض الله، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.
۴. روش‌های تسریع در خواندن و درک، محمد‌حسین حق‌جو، مرکز فرهنگی انصار المهدی، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «موفقیت در مطالعه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۱۷.
