منظور از خلقت آسمان و زمین در طول ایام هفته
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: زمین،
آسمان، مخلوقات،
خلقت، روز، هفته،
قرآن کریم.
پرسش: آنچه در روایات در مورد خلقت آسمان‌ها، زمین،
بهشت و
جهنم در روزهای گوناگون وجود دارد، چه معنایی دارد؟ و آیا روزهای هفته قبل از خلقت زمین، قابل تصور بود؟!
پاسخ: روایات این باب علاوه بر ناهمخوانی‌هایی که دارند تقریباً تمامشان بدون
سند صحیح و حتی
موثق هستند؛ اما با فرض پذیرش، می‌توان گفت که شاید نوعی
تشبیه آن مراحل به روزهای دنیایی باشد.
قرآن کریم، با آن‌که شمار روزهایی که آفرینش مخلوقات عالم، از جمله آسمان‌ها و زمین در آنها رخ داده را اعلام نموده است؛ اما در هیچ آیه‌ای به روزهای خاص هفته در جریان آفرینش اشاره نشده است. البته روایاتی در این زمینه وجود دارد که تقریباً تمامشان بدون
سند صحیح و حتی
موثق می‌باشند که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
در روایتی بدون ذکر سند بیان شده است که فردی
یهودی به حضور
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و در مورد آفرینش آسمان‌ها و زمین از ایشان پرسید. آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: خداوند زمین را در روز یک‌شنبه و دوشنبه، کوه‌ها و آنچه در آن است را در روز سه‌شنبه، درخت، آب، شهرها، آبادی‌ها و خرابه‌ها را در روز چهارشنبه، آسمان را روز پنج‌شنبه و
ستارگان،
خورشید،
ماه، ستارگان و
فرشتگان را در روز جمعه آفرید.
آن شخص یهودی پرسید: سپس چه اتفاقی افتاد؟ آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: سپس
خدا بر
عرش استوار شد. آن یهودی کلام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را تصدیق کرد؛ اما درخواست کرد تا حضرت‌شان مطالب خود را ادامه دهد. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ناراحت شد و در این هنگام بود که این آیه نازل شد:
«وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ وَ ما بَینَهُما فی سِتَّةِ اَیامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ• فَاصْبِرْ عَلی ما یقُولُونَ...
ما آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان آنها است را در شش روز
[شش دوران
] آفریدیم، و هیچ‌گونه رنج و سختی به ما نرسید! (با‌این‌حال چگونه زنده کردن مُردگان برای ما مشکل است. پس بر آنچه که می‌گویند صبر کن....»
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود:«خَلَقَ اللهُ التُّرْبَةَ یوْمَ السَّبْتِ...؛
خداوند خاک را در روز شنبه، و کوه‌ها را در روز یک‌شنبه، درخت را در روز دوشنبه آفرید، و ناملایمات را در روز سه‌شنبه، نور را در روز چهارشنبه آفرید و جنبندگان را در روز پنج‌شنبه پخش کرد، و
آدم (علیه‌السّلام) را پس از عصر روز جمعه و بین عصر تا شب آفرید».
در روایت مشابه دیگری،
ابن‌عباس گفت: شخص یهودی نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و از خلقت آسمان‌ها و زمین پرسید. آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «خدا زمین را در روز یک‌شنبه و دوشنبه و کوه‌ها و آنچه در آنها قرار دارد را در روز سه‌شنبه، و در روز چهارشنبه درخت، آب، شهرها، آبادانی و ویرانی را آفرید. تمام اینها در طول چهار روز اتفاق افتاد و خدا فرمود:
«قُلْ اَ اِنَّکمْ لَتَکفُرُونَ بِالَّذی خَلَقَ الْاَرْضَ فی یوْمَینِ وَ تَجْعَلُونَ لَهُ اَنْداداً ذلِک رَبُّ الْعالَمین.وَ جَعَلَ فیها رَواسِی مِنْ فَوْقِها وَ بارَک فیها وَ قَدَّرَ فیها اَقْواتَها فی اَرْبَعَةِ اَیامٍ سَواءً لِلسَّائِلین؛
؛ بگو: آیا شما به آن‌کس که زمین را در دو روز آفرید
کافر هستید و برای او همانندهایی قرار می‌دهید؟! او پروردگار جهانیان است. او در زمین کوه‌های استواری قرار داد و برکاتی در آن آفرید و موادّ غذایی آن‌را مقدّر فرمود، (اینها همه در چهار روز بود) درست به‌اندازه نیاز تقاضا کنندگان!».
سپس آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: خدا روز پنج‌شنبه آسمان را آفرید، و روز جمعه ستارگان، خورشید، ماه و فرشته‌ها را تا سه ساعت باقی‌مانده به غروب خلق کرد. در اولین ساعت از این سه روز مرگ را آفرید. در ساعت دوم آفت را برای هر چیز سودمند آفرید، و در ساعت سوم آدم را آفرید و در
بهشت جای داد و به
ابلیس دستور داد بر آدم (علیه‌السّلام) سجده کند، و در زمان دیگری او را از بهشت خارج کرد.
شخص یهودی پرسید چه اتفاقی افتاد؟ آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: سپس خدا بر عرش استوار شد. آن یهودی کلام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را تصدیق کرد؛ اما درخواست کرد حضرت‌شان آن مطالب را ادامه دهد. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) (از بهانه‌جویی) ناراحت شد. در این هنگام آیات ۳۸ و ۳۹
سوره قاف نازل شد.
همان‌گونه که بیان شد، این روایات، علاوه بر برخی ناهمخوانی‌هایی که میان آنها مشاهده می‌شود، به دلیل ذکرنشدن سند، نیز ضعیف شمرده می‌شوند؛ اما با فرض پذیرش، می‌توان گفت که شاید نوعی تشبیه آن مراحل به روزهای دنیایی باشد، مانند آن‌که گفته می‌شود «
روز قیامت» با آن‌که
قرآن تصریح می‌کند که ۵۰ هزار سال است:
«یدَبِّرُ الْاَمْرَ مِنَ السَّماءِ اِلَی الْاَرْضِ ثُمَّ یعْرُجُ اِلَیهِ فی یوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ اَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ؛
(خداوند) امور این جهان را از آسمان به سوی زمین
تدبیر می‌کند؛ سپس در روزی که مقدار آن هزار سال از سال‌های (دنیایی) است که شما می‌شمارید، به سوی او بالا می‌رود (و دنیا پایان می‌یابد).»
مؤید این احتمال آن است که مراد از کلمه‌ی «یوم» در آیات و روایات پاره‌ای از زمان است، نه روز به معنای معمولی و معهود ذهن ما؛ چون روز از نظر ما عبارت است از مقدار حرکت کره زمین به دور خود که یک دور آن‌را یک روز، و یا به عبارتی؛ یک شبانه‌روز می‌نامیم؛ اما اطلاق روز بر پاره‌ای از زمان بسیار شایع است، از آن جمله کلام خدا است که می‌فرماید:
«وَ تِلْکَ الْاَیَّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النَّاسِ؛
ما این ایام را در بین مردم جابجا می‌کنیم.» نیز می‌فرماید:
«فَهَلْ یَنْتَظِرُونَ اِلَّا مِثْلَ اَیَّامِ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِهِمْ؛
پس آیا در انتظار آنند که همان ایامی که امت‌های گذشته داشتند داشته باشند.»
و امثال این موارد که ایام در پاره‌ای از زمان اطلاق شده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «منظور از خلقت آسمان و زمین در طول ایام هفته»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۲۱. روزهای هفته
