ممسوس بودن امام علی در ذات الله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی (علیه‌السّلام)،
مجنون، عاشق،
خداوند،
ذات، ممسوس فی ذات الله
پرسش: آیا صحیح است که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: امام علی (علیه‌السّلام) ذات خداوند را لمس کرده است؟ اگر اعتبار دارد معنا و بیان منطقی آن چیست؟
پاسخ: مقصود از ذات خداوند، گاهی باطن و کنه ذات است که در این صورت باید گفته شود: باطن و کنه ذات خداوند بر همه پوشیده است و فردی جز خود خداوند از آن خبر ندارد. اما گاهی منظور از ذات خداوند، اصل وجود و واقعیت داشتن خداوند است. ظاهراً مقصود از ذات در این روایت معنای دومی است؛ زیرا ارتباط انسان با واقعیت خداوند ممکن است. به این معنا که امام در شناخت خداوند به درجه‌ا‌ی از
شهود رسیده که ذات خدا را با تمام وجود خود حس می‌کند، نه آن‌که با بدن مادی‌اش خدا را لمس کرده باشد.
در برخی منابع از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در
فضیلت امام علی (علیه‌السّلام) این روایت نقل شده است:
«لَا تَسُبُّوا عَلِیّاً فَاِنَّهُ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ تَعَالَی؛
به علی (علیه‌السّلام) دشنام نگویید؛ چرا که او در ذات خدا مسّ شده است.»
اگرچه این روایت در کتاب‌های معتبر نقل شده است؛ اما به دلیل ناشناس بودن راویانش، از دیدگاه دانش
رجال نمی‌توان آن‌را به عنوان حدیثی
صحیح و یا
موثق در نظر گرفت.
صرف نظر از سند، در ارزیابی معنایی و محتوایی این روایت (با فرض پذیرش آن) باید چند نکته را متذکر شویم:
مقصود از ذات خداوند، گاهی باطن و کنه ذات است که در این صورت باید گفته شود: باطن و کنه ذات خداوند بر همه پوشیده است و فردی جز خود خداوند از آن خبر ندارد. به بیان
امام باقر (علیه‌السّلام) هر آنچه انسان می‌اندیشد مخلوق انسان بوده و به خود او بر می‌گردد. «کلما میزتموه باوهامکم فی ادق معانیه مخلوق مصنوع مثلکم مردود الیکم».
اما گاهی منظور از ذات خداوند، اصل وجود و واقعیت داشتن خداوند است.
ظاهراً مقصود از ذات در این روایت معنای دومی است؛ زیرا ارتباط انسان با واقعیت خداوند ممکن است.
واژه «ممسوس» از ریشه «مسس»، به معنای لمس و
حس کردن است؛ از‌این‌رو و از باب
کنایه به فرد دیوانه و مجنون نیز ممسوس می‌گویند؛ زیرا اعتقاد داشتند که
جن او را لمس کرده است.
اما معنای این حدیث که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، علی (علیه‌السّلام) را ممسوس در ذات خدا معرفی کرده است؛ ممکن است به این معنا باشد که امام در شناخت خداوند به درجه‌ا‌ی از شهود رسیده که ذات خدا را با تمام وجود خود حس می‌کند، نه آن‌که با بدن مادی‌اش خدا را لمس کرده باشد.
و ممکن است به این معنا باشد که امام (علیه‌السّلام) شدیداً دوست‌دار، شیفته و دل‌داده ذات خداوند است و تمام سعی و تلاش خود را در کسب رضایت او انجام می‌دهد.
به عبارت دیگر، تمام گفتار و کردار علی (علیه‌السّلام) در جهت رسیدن به اوج معنویت و نزدیک‌شدن با
پروردگار است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ممسوس بودن در ذات الله»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۶/۱.
