مقتسمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مقتسمین.
پرسش: منظور از مقتسمین در آیات ۸۹ تا ۹۱
سوره حجر چه کسانی هستند؟
پاسخ: از مجموع نظریات مفسران در تفسیر آیه "
کَما أَنْزَلْنا عَلَی الْمُقْتَسِمِینَ " استفاده می‌شود که در معنای این آیه سه احتمال وجود دارد:
۱. ممکن است منظور از مقتسمین سران کفار باشند که نیروهایی را در ایام حج بر سر جاده‌ها و ورودی‌های مکه تقسیم می‌کردند، تا به مسافران بگویند که شخصی به نام
محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ادعاهایی دارد، مبادا به سخنان او گوش فرا دهید. آنان
پیامبر را کاهن و
ساحر و مجنون معرفی می‌کردند.
۲. گروهی که قرآن را در میان خود تقسیم کردند، تا هر یک مشابه بخشی از
قرآن را بیاورند.
۳. کسانی که به بخشی از قرآن
عمل و بخشی را رها می‌کردند.
"
کَما أَنْزَلْنا عَلَی الْمُقْتَسِمِینَ• الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ "؛ (ما بر آنها عذابی می‌فرستیم) همان‌گونه که بر تجزیه‌گران (آیات الهی) فرستادیم! همان‌ها که قرآن را تقسیم کردند (آنچه را به سودشان بود پذیرفتند و آنچه را برخلاف هوس‌هایشان بود، رها نمودند)!
کلمه "عضین" جمع "عضه" است و اصل عضه "عضوه" بوده "واو" آن را انداخته‌اند و به همین جهت جمع آن با نون آمده است؛ همچنان‌که در "عزه" گفته شده است عزون، چون اصل عزه نیز عزوه بوده و" تعضیه" به معنای تفریق است و از "اعضاء" گرفته شده که هر یک از دیگری جداست؛ پس اگر بگوییم "عضیت الشی‌ء" معنایش این است که من فلان چیز را متفرق و عضو عضو کردم.
درباره معنای آیه:"
کَما أَنْزَلْنا عَلَی الْمُقْتَسِمِینَ " و بیان مقصود از "
مقتسمین " و وجه تسمیه آنان به این نام، در میان
مفسران اختلاف نظر وجود دارد.
"سیاق کلام بی‌اشاره به این معنا نیست که این جمله "
کَما أَنْزَلْنا عَلَی الْمُقْتَسِمِینَ " متعلق به جمله مقدر باشد که جمله "
وَ قُلْ إِنِّی أَنَا النَّذِیرُ الْمُبِینُ " بدان اشاره دارد؛ پس معنای جمله مورد بحث این می‌شود که من ترساننده‌ای هستم که شما را از آن عذابی که قبلاً بر مقتسمین نازل شده بود، می‌ترسانم و مقصود از مقتسمین کسانی هستند که خدای تعالی در جمله "
الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ " توصیفشان کرده و به‌طوری که در روایات آمده، طایفه‌ای از
قریش بودند که قرآن را قسمت قسمت کرده، عده‌ای گفتند سحر است، عده‌ای دیگر گفتند افسانه‌های گذشتگان است، جمعی گفتند ساختگی است.
بعضی هم گفته‌اند: جمله "
کَما أَنْزَلْنا عَلَی الْمُقْتَسِمِینَ " متعلق به قبل است؛ آن‌جا که می‌فرمود:"
وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی " و معنایش این است که ما قرآن را بر تو نازل کردیم؛ آن‌طور که بر مقتسمین نازل کردیم. طبق این معنا، مقصود از مقتسمین،
یهود و
نصارا هستند که قرآن را قسمت قسمت نموده و گفتند به بعض آن
ایمان داریم؛ ولی به بعضی دیگرش ایمان نداریم.
سیوطی در الدر المنثور است به نقل از طبرانی در کتاب اوسط، از
ابن عباس روایت کرده:"مردی از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ پرسید به من خبر ده از کلام خدا که می‌فرماید:"
کَما أَنْزَلْنا عَلَی الْمُقْتَسِمِینَ " فرمود: یعنی یهود و نصاری، گفت:خبر ده از جمله"
الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ "، فرمود:آنهایی که به بعض کتاب ایمان آورده و نسبت به بعض دیگرش
کفر ورزیدند".
طبرسی صاحب
تفسیر مجمع البیان می‌گوید:در این باره، دو قول است:
قتاده در معنای آیه می‌گوید:یعنی قرآن را بر تو نازل کردیم؛ همان‌طوری که بر
یهودیان و
مسیحیان که قرآن را قسمت قسمت کرده، میان اجزای آن
تفرقه افکندند و بعضی را قبول و بعضی را رد کردند، نیز نازل کرده‌ایم. اینان در قرآن کریم، هر چه با
کتاب خودشان موافق بود، می‌پذیرفتند و هر چه مخالف بود، رد می‌کردند. ابن عباس می‌گوید: علت این‌که آنان را «مقتسمین» نامیده، این است که آنها کتاب‌های آسمانی را قسمت قسمت کرده، به قسمتی ایمان می‌آوردند و به قسمتی (کفر می‌ورزند).
شما را از عذابی می‌ترسانم که بر آنهایی که راه‌های
مکه را قسمت کردند ـ تا از ایمان به
پیامبر گرامی مانع شوند ـ نازل کردم. مقاتل می‌گوید:آنها شانزده نفر بودند که ولید بن مغیره، آنها را در موسم
حج ، مأموریت داده بود تا سر راه مسافران مکه بایستند و به آنها بگویند که تحت تأثیر جاذبه معنوی
محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ قرار نگیرند و فریب او را نخورند! خداوند بر آنها
عذاب نازل کرد و به خواری و سختی جان سپردند. این گروه، قرآن را به اجزایی تقسیم کردند: قسمتی را سحر، قسمتی را "اساطیر اولین" و قسمتی را افترا نامیدند.
صاحب تفسیر المیزان می‌گوید:ظاهر این است که دو آیه مورد بحث، قومی را یادآوری می‌کنند که در اوایل
بعثت علیه بعثت و برای خاموشی
نور قرآن
قیام کرده بودند و آن را قسمت قسمت کردند، تا به این وسیله مردم را از راه خدا بازدارند و خداوند هم عذاب را بر ایشان نازل کرده و هلاکشان نموده است.
از مجموع نظریات مفسران استفاده می‌شود، مقتسمین کسانی بودند که در مقابل پیامبر صف‌آرایی کرده، قرآن را قسمت قسمت کرده، آنچه را که به نفعشان بود پذیرفتند و آنچه را که به ضررشان بود، گفتند
دروغ ،
افسانه و ... است. البته گفتنی است که این صفت اختصاص به همان گروه صدر
اسلام نداشته، بلکه هر کس و هر گروهی در هر زمان این خصوصیت را داشته باشد، این آیه بر آنها قابل انطباق است.
پایگاه اسلام کوئست.
