معنای صعود و نزول خدا در شب جمعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: روایت، جسم،
خدا، نزول،
شب جمعه، صعود.
پرسش: حدیثی می‌گوید که پروردگار هر شب به آسمان دنیا نزول می‌کند: «ینزل ربنا الی السماء الدنیا کل لیلة حین یبقی ثلث اللّیل الآخر، فیقول: من یدعونی فاستجیب له؟ من یسالنی فاعطیه؟ من یستغفرنی فاغفر له؟». این در حالی است که زمین و شب و روز در حال گردش‌اند. چنین چیزی خلاف آیات صریح
قرآن کریم و احادیث نبوی است که می‌فرماید: خداوند ما فوق
عرش است!
پاسخ: این روایت در منابع
اهل‌سنت و در منابع شیعی به این صورت و مستند نقل نشده است. از لحاظ محتوا نیز ظاهرش با عقاید شیعی همخوان نیست؛ چون مسلم است که خداوند جسم نیست تا هنگام شب و روز، صعود و نزول داشته باشد. بلکه در روایت شیعی آمده است که خداوند فرشته‌ای را با این کلمات به آسمان دنیا می‌فرستد.
همان‌گونه که در پرسش آمده، در برخی از منابع اهل‌سنت روایتی به این صورت ذکر شده است:
ابوهریره از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌کند که فرمود: خدا هر شب به آسمان دنیا نازل می‌شود، زمانی که تنها یک‌سوم از شب باقی مانده است. در آن زمان می‌گوید: چه کسی مرا می‌خواند که دعایش را اجابت کنم؟ چه کسی از من خواهشی دارد تا به او هدیه کنم؟ چه کسی که از من طلب
توبه می‌کند، تا او را ببخشم».
اگرچه موضوعاتی؛ مانند
تهجد،
دعا،
استغفار و... از توصیه‌های اکید
دین اسلام است، اما روایت بالا در منابع شیعی به صورت مستند نقل نشده تا بخواهیم آن‌را از لحاظ سندی بررسی کنیم، و از لحاظ محتوا نیز ظاهرش با عقاید شیعی همخوان نیست؛ چون مسلم است که خداوند جسم نیست تا هنگام شب و روز، صعود و نزول داشته باشد.
البته در منابع شیعی روایتی وجود دارد که روایت یاد شده را ناظر به نزول
فرشته الهی می‌داند.
در پاسخ پرسش
ابراهیم بن ابی‌محمود در مورد این حدیث،
امام رضا (علیه‌السّلام) فرمود: خدا آن کسانی که کلام (خدا) را تغییر می‌دهند لعنت کند! رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین نفرموده است؛ بلکه ایشان فرمود: خدا هر شب در قسمت آخر شب و از اول شب جمعه، فرشته‌ای را به آسمان دنیا می‌فرستد و به او دستور می‌دهد که بگوید: آیا سائلی هست که به او عطا کنم؟ توبه کننده‌ای هست که از او بپذیرم؟ استغفار کننده‌ای هست که او را بیامرزم؟ ای کسی که طالب خیر هستی بیا؛ ای کسی که طالب شر و بدی هستی، از بدی خود دست بکش. این دعوت را تا سپیده دم ادامه می‌دهد و چون سپیده بدمد، آن فرشته به جای خود در ملکوت آسمان برمی‌گردد».
با این وجود، حتی اگر روایت نزول پروردگار را پذیرفته شود، می‌توان برای آن معنایی باطنی در نظر گرفت، به‌این‌بیان که چنین امکانی وجود دارد که خدا در زمان‌های خاص از لحاظ معنوی به بندگان خود نزدیک‌تر شود و این
تقرّب و نزدیک‌شدن در نیمه شب و هنگام سحر بیشتر رخ می‌دهد و به‌طور طبیعی نیمه شب هر فرد و هر شهری با افراد دیگر نیز می‌تواند متفاوت باشد؛ از‌این‌رو منافاتی با گردش شب و روز ندارد. به عبارت دیگر؛ اگرچه شب در مناطق مختلف، در زمان‌های متفاوتی رخ می‌دهد، اما توصیه‌ها و مزایای ویژه شب‌ها در شبانگاهان هر منطقه‌ای به صورت مستقل مورد نظر قرار خواهد گرفت و حتی اگر معتقد باشیم که این روایات ناظر به همان معنای ظاهری‌شان می‌باشند، فرشته‌ای که این پیام معنوی را در منطقه‌ای اعلام می‌کند، دوازده ساعت بعد، همین پیام را در نقطه مقابلش اعلام خواهد نمود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «معنای صعود و نزول خدا در شب جمعه»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۵/۸.
