مستکبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلدواژه: استکبار، مستکبر، ویژگی مستکبران، خودبزرگبینی
پرسش: از نگاه قرآن مستکبران چه نشانه هایی دارند؟
پاسخ:
استکبار به معنای برتری‌خواهی، امتناع از پذیرش حق از روی عناد، بزرگ‌بینی و خودبزرگبینی دروغین است. و از نگاه
قرآن کریم، مستکبران دارای این ویژگی‌ها هستند:
مغرور،
لجوج، پیمان شکن، اغواگر و گمراه کننده، مخالف
حق، قاتل
پیامبران، و...
یکی از زشت ترین خصلت‌های آدمی و از رذایل اخلاقی، روحیه استکبار و خودبزرگبینی است. این صفت در آموزه‌های
دینی ما به شدت مورد نکوهش قرار گرفته است. قرآن کریم در آیات متعدد از خطر استکبار افکار،
عقاید و عملکردهای باطل مستکبران سخن به میان آورده است. از نگاه قرآن مستکبران به دلیل داشتن صفت زشت و خطرناک احساس علو و برتری و خودبزرگبینی، از اطاعت و پرستش خداوند متعال امتناع می ورزند.
«استکبار» به معنای برتری‌خواهی، امتناع از پذیرش حق از روی عناد، بزرگ بینی و خودبزرگبینی دروغین است.
استکبار آن است که فرد اظهار بزرگی و تکبّر کند، با آن که بزرگ نیست.
بنابر این، استکبار خویی را می گویند که موجب می‌شود تا شخص خود را بزرگ شمارد؛ و از این رو، از قانون و یا هر امر معقول و عرفی، گردن کشی و سرپیچی می‌کند.
واژه استکبار و مشتقات آن در قرآن کریم ۴۸ بار به کار رفته، و از تمام موارد کاربرد این واژه، استفاده می‌شود که استکبارورزی، خوی و
منش غیر اخلاقی و امری ناپسند و زشت است.
در قرآن کریم، ویژگی‌هایی را برای مستکبران ذکر کرده‌اند که در این جا به اختصار به آن‌ها می‌پردازیم.
۱.
مغرور و قدرت طلب بودن:
مستکبر در خود احساس
غرور و قدرت می کند و کسی را در جهان
بنده نیست. روحیه خودبرتربینی در
آفرینش،
عقل و هوش موجب می شود که خود را چنان پندارد که بر همه موجودات و یا هم‌نوعان خود سرآمد است و می‌بایست دیگران، در مقابل او
تسلیم باشند. این احساس غرور و قدرت است که وی را از پذیرش دیگری و هم‌ردیف بودن باز می‌دارد. کسی که از چنین روحیه و خویی برخوردار است هرگز خود را با دیگران در یک سطح نمی‌بیند و خواهان اطاعت دیگری از خود است.
۲.
نشنیدن حرف حق:
قرآن کریم می‌فرماید مستکبران گوششان بدهکار حرف حق نیست. آنان هرگاه که دعوت به حق شدند، در مقابل دعوت الهی استکبار ورزیدند و به سخنان حق گوش فرا ندادند.
۳.
پیمان شکنی:
افراد مستکبر به هیچ
عهد و پیمانی پای‌بند نیستند و به جهت خودبرتربینی، حاضر نمی‌شوند که با دیگران، برخوردی که از آنان انتظار دارند را داشته باشند. در قرآن به صراحت و روشنی بیان شده است که علت پیمان شکنی
یهودیان با آن همه
سوگند، جز خو و خصلت استکباری ایشان نبود.
۴.
دروغگو پنداشتن دیگران:
از دیگر نشانه های مستکبران این است که تنها خود را
راستگو و درستکار می‌دانند و دیگران را
دروغگو می‌شمارند؛ از این رو، اگر از زبان دیگری مطالب حق و درستی را بشنوند؛ با آن که آن را حق و درست می‌یابند، آنان را متهم به دروغگویی می‌کنند و به تکذیبشان می‌پردازند. قرآن کریم می‌فرماید که این خصلت مستکبران موجب شد که نه تنها زمینه برای پذیرش حق در ایشان فراهم نشود، بلکه
اهل حق را دروغگو پنداشته و آنان را به همین عنوان از خود می‌رانند. قرآن می فرماید: هنگامی که آیات ما بر ایشان خوانده شود، با خودبرتربینی و خودپسندی روی بر می‌گردانند. قرآن این روش ایشان را برخاسته پیروی از هوا و هوس دانسته می‌فرماید: هرگاه رسولی می آید که با خواسته های نفسانی ایشان همراه نیست استکبار می ورزند و در پی همین بزرگ بینی گروهی از پیامبران را تکذیب و گروهی را می کشند.
۵.
کشتن مخالفان و پیامبران:
این خصلت همه مستکبران در طول
تاریخ بوده که هر کسی را که مخالف
هوا و هوس‌های ایشان بوده به شیوه‌های گوناگون(ترور
شخصیت یا ترور فیزیکی) از صحنه
اجتماع خارج کنند.
۶.
مخالفت با حق:
قرآن کریم تأکید می کند که مستکبران به جهت همین خصلت استکباری، از
توحید و
عبادت خدای یگانه سر باز می زنند؛ زیرا آن را مخالف خواسته‌های خود می‌بینند.
۷.
لجاجت:
نیتجه طبیعی خودبرتربینی این است که انسان از جاده حق و حقیقت دور شود و در برابر حق به
لجاجت پردازد. کسی که برای دیگری
ارزش انسانی و یا اجتماعی قایل نیست و دیگری را در حد و اندازه خود نمی‌یابد، چنین شخصی هر گز سخن دیگری را نمی‌ذیرد و با او از سر گفت و گو وارد نمی شود؛ زیرا
باور ندارد که دیگری بر عقل و روش
معقول باشد و یا بهتر از او بفهمد و
درک کند. بنابر این، یافته‌ای دیگری هرچه باشد امری
غیر مقعول و
باطل است و می‌ایست با آن
مبارزه و
مخالفت ورزید. همین روحیه استکباری موجب می‌ود تا با حقی که در نزد دیگری است، به لجاجت بپردازد و آن را نپذیرد.
۸.
اغواگری و گمراه کردن مردم:
در آیات قرآن می‌خوانیم که مستکبران گمراه و اغواگر هستند، آنان هم بار
گناهان خویش را بر دوش می‌کشند و هم سهمی از بار گناهان پیروانشان را.
۹.
محبوب خدا واقع نشدن:
به یقین خداوند از آنچه پنهان می‌دارند و آنچه آشکار می‌سازند با خبر است و او مستکبران را دوست نمی دارد.
۱۰. و در نهایت
وارد نشدن به بهشت:
از آن جا که روحیه استکباری باعث می‌شود که مستکبران به حرف حق گوش فرا ندهند؛ و در مقابل آن لجاجت ورزند؛ و در مقابل دعوت انبیا و آیات الهى گردنکشى کنند؛ سفیران
هدایت را به ناحق بکشند، بدیهی است که راه
رشد و هدایت را نخواهند پیمود، و کسی که چشمش به حق و حقیقت باز نشد، راه
ضلالت و
گمراهی را در پیش خواهد گرفت و سرانجامش
جهنم خواهد بود.
اسلام کوئست
