ماه‌های حج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حج،
ذی‌الحجه،
ذی‌القعده،
شوال،
ماه،
اشهر معلومات،
سوره بقره.
پرسش: قرآن در
آیه «الحج اشهر معلومات» تصریح کرده که چند ماه مشخص به حج اختصاص دارد. پس چرا حج را فقط در ماه ذی‌الحجه انجام می‌دهند؟
پاسخ اجمالی: ماه‌های شناخته شده در بین اعراب برای حج، شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه است و چون بخشی از
مناسک حج (اعمال عمره تمتع) را در غیر این سه ماه انجام نمی‌شود، و بخشی را فقط در روزهای نهم تا دوازدهم ذی‌الحجه باید انجام داد.
جمله (الْحَجُّ اَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ) یکی از رسوم خرافی جاهلیت را نفی می‌کند که گاهی ماه‌های حج را که مشخص شده‌اند تغییر می‌دادند، و جلو و عقب می‌کردند.
«الْحَجُّ اَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ...؛
حج در ماه‌های معینی است.»
منظور از ماه‌های حج، شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه است.
این ماه‌ها را "اشهر حج" می‌نامند؛ چون بخشی از مناسک حج (اعمال عمره تمتع) را در غیر این سه ماه نمی‌توان انجام داد، و بخشی را منحصراً در روزهای نهم تا دوازدهم ماه ذی‌الحجه باید انجام داد. این‌که در قرآن تصریح به نام این ماه‌ها نشده؛ برای آن است که این ماه‌ها، برای همه شناخته شده بود، و قرآن با این عبارت بر آن تاکید می‌کند.
این جمله (الْحَجُّ اَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ)، یکی از رسوم خرافی جاهلیت را نفی می‌کند که گاه به دلیل درگیری‌هایی مانند جنگ، ماه‌های حج را تغییر می‌دادند، و جلو و عقب می‌کردند.
«جز این نیست که تأخیر‌انداختن (و جابجا نمودن
ماه‌های حرام) افزایشی در
کفر است (
بدعت عملی است، علاوه بر کفر اعتقادی) که کافران را به سبب آن گمراه می‌سازند، در یک سال آن را
حلال و در سال دیگر
حرام می‌شمرند (مثلا در یک سال
شعبان را به جای
رجب حرام و رجب را حلال می‌کنند) تا با شما و آنچه خدا حرام کرده موافقت کنند (که سالی چهار ماه حرام شود). اما در (نتیجه) آنچه را خدا حرام کرده حلال می‌نمایند. زشتی اعمالشان بر آنها آراسته شده، و خداوند گروه کافران را هدایت نمی‌کند». (قرآن کریم در رد آنها می‌گوید؛ این ماه‌ها معین و ثابت است، و تقدیم و تاخیر در آن جایز نیست.)
مراد از واژه «حج» در آیه، اعمال حج و عمره، با هم است.
عمره تمتّع در طول سه ماه شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجّه انجام می‌شود، ولی زمان مخصوص حج ماه ذی‌الحجّه است؛ یعنی انجام‌گرفتن عمره تمتّع در دو روز اوّل ماه شوّال تا روز نهّم ذی‌حجّه، و انجام گرفتن
حجّ تمتّع از روز نهّم تا سیزدهم ذی‌حجّه، و در صورت بروز برخی موانع، ممکن است، بعضی از مناسک و اعمال تا آخر ذی‌حجّه طول بکشد.
پس به این جهت این ماه‌ها را ماه حج می‌گویند؛ که در غیر این ماه‌ها،
احرام برای حج صحیح نیست. همچنین طبق نظر
شیعه، احرام برای عمره تمتع نیز، جز در این ماه‌ها صحیح نخواهد بود،
البته انجام
عمره مفرده در ماه‌های دیگر جایز است.
اشکال دیگری نیز به این عبارت وارد شده است که حتی طبق آنچه گفته شد، علاوه بر شوال و ذی‌القعده، تنها ده روز اول ماه ذی‌حجه را جزو ماه‌های حج می‌باشد. پس چگونه واژه «اشهر» (ماه‌ها) (که باید دست‌کم سه ماه باشد) بر مجموع دو ماه و ده روز اطلاق شده است؟
در پاسخ گفته شده است:
اولاً: در زبان عرب مشاهده شده است که لفظ جمع را به دو فرد هم اطلاق می‌کنند.
ثانیاً: کاری که در جزئی از یک زمان واقع شود، گاهی به همه آن زمان نسبت می‌دهند؛ پس چون حج در دهه اول ذی‌حجّه واقع می‌شود به همه آن ماه، ماه حجّ می‌گویند؛ از همین‌رو اطلاق شهر بر بعضی از شهر مانعی ندارد. چنانچه گفته می‌شود «صلوة الجمعه» و «صلوة العیدین» در صورتی که تمام
روز جمعه و تمام روز عیدین وقت
نماز نیست، بلکه بعض از آن روزها وقت نماز است.
با‌این‌حال، کسانی که معتقدند تمام ذی‌الحجه جزو ماه‌های حجّ است، می‌گویند؛ برخی از اعمال حج (مانند
وقوف در مشعر) در روزهای یازدهم و دوازدهم آن ماه انجام می‌شود. همچنین، در صورت معذور بودن، برخی اعمال (مانند سه روز
روزه و
ذبح قربانی) نیز تا پایان ماه ذی‌حجه قابل انجام است.
پس ما می‌فهمیم که تمام ذی‌الحجّه ماه حج است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ماه‌های حج»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۲/۱۳.
