لقب زشت دادن به بیماران روانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: لقب زشت، تحقیر، بیماری روانی.
پرسش: در
قرآن و
روایات داریم که به
مؤمنان حرف‌های نیک بزنید، تحقیر نکنید، لقب زشت به کار نبرید و ... اما چرا به کسی که دچار بیماری روانی می‌شود، دیوانه، خل‌و‌چل و عقب‌مانده، ... می‌گویند. آیا آن‌ها و خانواده‌هایشان که این حرف‌ها را می‌شنوند و می‌سوزند، آدم نیستند، نظر اسلام و علما در این مورد چیست؟
پاسخ: مجنون و دیوانه در لغت به کسی می‌گویند که عقلش (به خاطر
بیماری و اختلال) پوشیده است و رفتار غیر عادی دارد؛ اما در
عرف، مجنون به بیماری می‌گویند که کارهای بیهوده و جاهلانه می‌کند و رفتار و گفتار او از هنجار‌ها فاصله گرفته است.
کلمات تحقیرآمیز باعث کاهش
عزت نفس و احساس ارزشمندی و در نتیجه کاهش
اعتماد به نفس می‌شود و اگر جای امیدی برای خوب شدن فرد مریض هم باشد، با کلمات تحقیرآمیز در درمان او تأخیر ایجاد می‌شود.
براساس روایاتی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم)، دیوانه کسی است که
دنیا را بر
آخرت برگزیند و دیوانه حقیقی کسی است که با
تکبر راه رود، خودپسند باشد و پهلو و شانه بجنباند (
کنایه از
غرور)، آن دیوانه است و این بیمار است.
انسان فرزند
آدم و اشرف مخلوقات است که همه نعمت‌ها (از جمله
عقل و
اختیار) در اختیار اوست و در مقابل این نعمت‌ها همه خوبی‌ها از او انتظار می‌رود. او
خلیفه خدا در روی زمین است، همه انسان‌ها مانند یک پیکرند که اگر عضوی از اعضای این پیکر دچار نقص یا مرضی شد، همه عضوهای دیگر باید به کمک عضو مریض برسند و او را کمک کنند و جز این
عمل، عمل دیگری از انسان نمی‌شود
انتظار داشت.
مجنون و
دیوانه در
لغت به کسی می‌گویند که عقلش (به خاطر بیماری و اختلال) پوشیده است و رفتار غیر عادی دارد.
اما در عرف، مجنون به بیماری می‌گویند که کارهای بیهوده و جاهلانه می‌کند و رفتار و گفتار او از هنجار‌ها فاصله گرفته است.
اول این‌که کلمات تحقیرآمیز باعث کاهش عزت نفس و احساس ارزشمندی و در نتیجه کاهش اعتماد به نفس می‌شود و اگر جای امیدی برای خوب شدن فرد مریض هم باشد، با کلمات تحقیرآمیز در درمان او تأخیر ایجاد می‌شود. این‌گونه کلمات و برچسب‌ها از نظر روان درمانگرها مخرب است و به بیمار صدمه می‌زند و از سوی دیگر این کلمات تحقیرآمیز باعث رنجش
اقوام و
والدین بیمار می‌شود که این کار از نظر
اسلام اذیت شمرده می‌شود و
حرام است.
این کلمات نارضایتی
خداوند را به دنبال دارد؛ یعنی خداوند همه را آفریده و همه مخلوق اویند. او از ما خواسته که در قبال نعمت‌هایی که به ما داده، شکرگزار (زبانی ـ عملی) باشیم و به همنوع خود
احسان (مالی، گفتاری و عاطفی) کنیم.
با کلمات تحقیرآمیز، زمینه تربیت نامناسب به وجود می‌آید؛ یعنی نه‌تنها در خانه مریض، بلکه در همه جامعه، محیط نامناسب تربیتی درست می‌شود. طبق نظر کارشناسان مسائل روحی و روانی، همه افراد احتمال دارد در برهه‌ای از زمان و در اثر استرس‌ها و سختی‌های زیاد گرفتار بیماری روانی شوند، پس باید همان کاری را کنیم که دوست داریم در صورت ابتلا، با ما یا نزدیکان ما انجام شود.
در سیره ائمه (علیهم‌السلام) مجنون به چه کسی می‌گویند؟در این باره به دو
روایت اشاره می‌کنیم:
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر دیوانه‌ای گذشت که مردم دور او حلقه زده بودند و پرسید چه خبر شده؟ عرض شد او دیوانه است. فرمود: نه، او آسیب دیده است. دیوانه کسی است که
دنیا را بر آخرت برگزیند.
نیز رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) به مردی مبتلا به بیماری روانی برخورد کرد که مردم دور او را گرفته بودند، ایشان خطاب به مردم فرمود: این دیوانه نیست. آیا شما را از دیوانه حقیقی آگاه نسازم؟ ... فرمود: دیوانه حقیقی کسی است که با
تکبر راه رود، خودپسند باشد و پهلو و شانه بجنباند (کنایه از
غرور)، آن دیوانه است و این بیمار است.
در
دین ما توصیه زیادی به احسان، تعاون، برخوردهای سنجیده و نیکو، گفتار مثبت و عاطفی شده است و باید نسبت به بیماران روانی که از نظر
محبت و عاطفه محتاج‌ترند، برخورد و رفتار و پندار ما دقیق‌تر باشد.
پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در حدیثی فرمودند: «
لا تدیموا النظر الی اهل البلاء و المجذومین فانه تحزنهم؛ به گرفتاران (روحی و جسمی) و جذامیان نگاه‌های تحقیرآمیز و طولانی نکنید؛ چون این نگاه‌های طولانی شما سبب حزن آن‌ها می‌شود».
از سوی دیگر، براساس قرآن شریف همه
مؤمنان با هم برادرند: «
اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ ».
پس برخوردها باید خیلی محترمانه و صمیمانه باشد.
۱. اخلاق الهی، استاد مجتبی تهرانی، ج۴، دانش و اندیشه معاصر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «لقب زشت دادن به بیماران روانی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۱۲.
