فلسفه عبادت فرشتگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عبادت،
فرشتگان،
قرآن کریم.
پرسش: انسان‌ها برای رسیدن به کمال عبادت می‌کنند. دلیل عبادت فرشتگان چیست که مقامی ثابت و معلوم دارند؟!
پاسخ اجمالی: قرآن کریم بارها به عبادت فرشتگان اشاره کرده و به عنوان نمونه در وصف آنها می‌فرماید: «وَ مَنْ عِنْدَهُ لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِه... ؛
و آنها که نزد اویند
[فرشتگان
] هیچ‌گاه از عبادتش استکبار نمی‌ورزند» و در نگاهی تکوینی و کلی‌تر، تمام موجودات عالم را در حال
بندگی خدا اعلام می‌کند: «اِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ اِلاَّ آتِی الرَّحْمنِ عَبْدا؛
تمام ساکنان زمین و آسمان در حال بندگی و عبادت پروردگار رحمان می‌باشند.»
در مورد عبادت فرشتگان باید گفت:
اولاً: عبادت و تسبیح خدا فقط برای رسیدن به مقام قرب و بهشت و نجات از جهنم نیست بلکه موجودات به اقتضای وجودشان دائماً در تسبیح‌اند و گاهی اختیاری هم نیست.
ثانیاً: رابطه عبودیت که در بین خدا و فرشتگان است مثل مولی و بندگان متداول نیست؛ چون مالک فرشتگان بی‌نیاز مطلق از مملوک و مملوک او در حاجت مطلق به مالک است؛ لذا عبادت فرشتگان نیز متفاوت است.
ثالثاً: چون عالم فرشتگان، عالم عقل محض است و تمایلات و شهوات در آنان وجود ندارد، بدون مانع به عظمت و جبروت حق عارف گشته، در نتیجه به عبادت خداوند مشغول هستند؛ لذا عبادت فرشتگان ناشی از هویت آنان و برخاسته از مرتبه وجودی آنان است.
این‌گونه نیست که عبادت و
تسبیح خدا فقط برای رسیدن به
مقام قرب و
بهشت و نجات از
جهنم باشد؛ به دلیل آیاتی که می‌فرماید تمام موجودات نظام هستی
خداوند را
سجده می‌کنند و تسبیح او می‌گویند؛ مانند تمام موجودات آسمانی و زمینی و روشن است که تمام موجودات تسبیح و سجودشان سرانجامش بهشت نیست؛ چرا که سجده و تسبیح آنها نه شبیه تسبیح انسان‌ها است، و نه در مواردی از سر اختیار است.
سنت حاکم میان ارباب و برده در ملک‌های اعتباری این است که برده هر قدر به درگاه مولایش مقرب‌تر شود، مولایش از بسیاری تکالیف و وظایف او چشم‌پوشی کرده و آنچه از سایر بردگان می‌خواهد از او نمی‌خواهد و او از حساب و مؤاخذه بخشیده می‌شود، و این بدان جهت است که اساس اجتماع مدنی انسان بر تعاون و مبادله منافع، و رفع حوایج بر پا شده است؛ و چون احتیاج همیشه و برای همه است و مولی از هر کس دیگری به برده مقرب خود محتاج‌تر است. چنان‌که یک پادشاه احتیاجش به مقربان دربار از هر کس دیگری بیشتر است؛ لذا باید آنچه به برده مقرب خود می‌دهد، به قدر خدمتی باشد که برده‌اش به او می‌کند؛ و به همین جهت می‌بینیم بسیاری از تکالیف و وظایف و رسومی که از سایر بردگان می‌خواهد از او بر می‌دارد و این خود یک نحوه مبادله و معامله است، اما در خدای متعال این‌گونه نیست؛ زیرا او خدا و مالک حقیقی بندگان و بندگان ملک حقیقی او هستند؛ چون مالک آنها بی‌نیاز مطلق از مملوک و مملوک او در حاجت مطلق به مالک است و در این مسئله هیچ فرقی میان مقرب و غیر مقرب، دور و نزدیک و عالی و دانی نیست، بلکه هر قدر بنده او تقرب بیشتری پیدا کند بیشتر به عظمت و کبریا و عزت و جایگاه مولایش پی می‌برد و بیشتر در خود ذلت و مسکنت و حاجت احساس می‌کند، پس در نتیجه کارش به جایی می‌رسد که به غیر از
عبودیت و
خضوع، کار دیگری نکند؛ لذا گویا این‌که فرمود: «وَ مَنْ عِنْدَهُ لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ لا یَسْتَحْسِرُونَ...»
اشاره به این است که ملک خدای تعالی بر خلاف ملکیت متداول در ظرف اجتماع انسانی است، پس نباید کسی انتظار داشته باشد که از انجام وظیفه مستثنا، و از حساب و جزا بخشیده شده است.
چون عالم فرشتگان، عالم عقل محض است و تمایلات و شهوات در آنان وجود ندارد، بدون مانع به عظمت و جبروت حق عارف گشته، در نتیجه به عبادت خداوند مشغول هستند؛ لذا عبادت فرشتگان ناشی از هویت آنان و برخاسته از مرتبه وجودی آنان است.
البته این مقام مختص فرشتگان نیست، بلکه
اولیای الهی؛ مانند
پیامبران (علیهم‌السّلام) بویژه
پیامبران اولو العزم، خاصه
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه (علیه‌السّلام) این‌گونه هستند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فلسفه عبادت فرشتگان» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۱۳.
