علل گرایش جوانان به فرهنگ غربی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جوانان، فرهنگ غرب.
پرسش: چرا جوانان ایران برای فرهنگ غربی بیش از فرهنگ خودی اهمیت قایل‌اند؟
پاسخ:
ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که مطلب ذکرشده درباره همه جوانان ایران صادق نیست. گرچه تعداد زیادی از
جوانان و نوجوانان ـ به خصوص در سال‌های اخیر ـ خواسته یا ناخواسته به
تقلید و الگوبرداری از
فرهنگ غربی پرداخته‌اند، اما برخی جوانان آن‌چنان مذهبی هستند که به هیچ وجه علاقه‌ای به فرهنگ غربی ندارند.
با این مقدمه کوتاه می‌پردازیم به تبیین این‌که چرا برخی جوانان و نوجوانان برای فرهنگ غربی بیش از فرهنگ خودی اهمیت قائل‌اند و از همه مهم‌تر این‌که وظیفه ما چیست؟
در یک نگاه کلی، گرایش جوانان و نوجوانان به فرهنگ غربی را می‌توان ناشی از عوامل و زیرساخت‌های تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روان‌شناختی دانست.
ریشه‌های تاریخی غرب‌گرایی به سال‌های بسیار دور بر‌می‌گردد. با نگاهی به
تاریخ ایران، در عصر سلطنت
فتحعلی‌شاه و
ناصرالدین‌شاه که پای
ایرانیان به فرنگ باز شد، تا عصر
رضاشاه که دوره حساسی را در تاریخ ایران رقم زد، فصل متفاوتی در گرایش جوانان به فرهنگ غربی آغاز شد. از آن زمان که
رضاشاه با سلطه سیاسی بر کشور، نحوه لباس پوشیدن و
فرهنگ مردم ایران را تغییر داد، تاکنون مدها و الگوهای مختلف غربی در ایران ـ و به خصوص در بین قشر جوان ـ رایج شده است.
عامل دیگری که باعث شده جوانان ایران به فرهنگ غربی بیش از فرهنگ خودی اهمیت قائل شوند، آن است که فرهنگ غربی را نماد
تمدن و
پیشرفت می‌دانند. بسیاری از افراد بر این باورند که باید خود و فرهنگشان را اروپایی کنند تا بدین ترتیب از ضعف و
عقب‌ماندگی رهایی یافته و در ردیف کشورهای پیشرفته قرار گیرند. در حال حاضر بیش‌ترین مدهایی که در جامعه ـ و به خصوص در بین جوانان ـ رایج می‌شود، با همین
انگیزه است و افراد فکر می‌کنند که با
تقلید از الگوهای غربی می‌توانند
شخصیت بهتری از خود به نمایش بگذارند.
همه ما به‌خوبی می‌دانیم که پیروی از الگوها و مدهای غربی و پوشیدن لباس‌هایی با آرم خارجی یا
تقلید از مدل موی فلان فوتبالیست، نمی‌تواند به ما
شخصیت اعطا کند و موجب پیشرفت و ترقی ما گردد. عوامل اصلی موفقیت در تمام زمینه‌ها،
خودباوری،
اعتماد به نفس، و پای‌بندی به اصول و ارزش‌های اخلاقی است. تا زمانی که
علم و دانش در وجود ما شکوفا نگردد و زیرساخت‌های شخصیت ما مبتنی بر الگوهای فرهنگ اصیل این مرزوبوم شکل نگیرد، آرایش ظاهر و تقلید از مُدها و الگوهای دیگران، جُز
بحران هویت و دور شدن از اصالت فرهنگی خویشتن نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت.
شاید درک این مطلب برای من و شما راحت باشد؛ اما برای افرادی که تحت تأثیر رسانه‌های غربی قرار گرفته و شناخت سطحی از مسائل دارند، پذیرش این واقعیت سخت باشد.
بنابراین نکته مهم این است که چه‌گونه باید روحیه خودباوری را در جوانان و نوجوانان شکوفا کرد.
چه‌گونه باید ارزش‌های فرهنگی و دینی را در رفتارهای جوانان نهادینه کرد؟
این وظیفه من و شما و همه نهادهای فرهنگی، خانواده‌ها و از همه مهم‌تر رسانه‌های گروهی است. برای رشد خودباوری در
جوانان نیاز به یک برنامه منظم و بلندمدت است. برنامه‌ریزی فرهنگی در جامعه باید متأثر از خط‌مشی‌ها و سیاست‌های فرهنگی کلان در راستای تحقق اهداف متعالی
اسلام باشد.
مهاجمان فرهنگی با درک قابلیت‌های فراوان هنر و برنامه‌های هنری و نیز با
شناخت نیازهای نوجوانان و جوانان سعی کرده‌اند پیام‌های زهرآگین خویش را در قالب‌های زیبا و جذاب هنری عرضه نمایند. آنان همان‌گونه که کالاها و تولیدات خود را با بهترین بسته‌بندی‌ها و جذاب‌ترین رنگ‌ها و فریبنده‌ترین تبلیغات ارائه می‌نمایند، هم‌چنین افکار و اندیشه‌های شیطانی و دنیاپرستانه خود را در قالب دل‌فریب و تحریک‌آمیز به فکر و جان مخاطبین القا می‌کنند و معمولاً برای پرجاذبه‌تر شدن آثار هنری خود، آن‌ها را با
مسائل جنسی و شهوانی همراه می‌کنند.
عامل دیگری که باعث می‌شود برخی جوانان، فرهنگ غرب را بر فرهنگ خودی ترجیح دهند این است که نسبت به فرهنگ و هویت خودی بی‌اطلاع یا کم‌اطلاع هستند، گرایش به فرهنگ بیگانه در صورتی امکان‌پذیر است که فرد احساس خلأ فرهنگی نماید؛ یا این‌که فرهنگ خویش را ناقص یا غلط بپندارد؛ بلکه اگر
جوانان، فرهنگ غنی و کامل اسلامی ایرانی را درک کنند، هیچ‌گاه سراغ فرهنگ‌های پوچ و ناقص غربی نمی‌روند.
پس اطلاع‌رسانی و رواج فرهنگ خودی باعث بیداری جوانان می‌گردد و آن‌ها را در مسیر فرهنگی درستی قرار می‌دهد.
برای مقابله با هجوم فرهنگی
دشمنان، همه نهادهای اجتماعی عهده‌دار مسئولیت‌ها و وظایفی مهم هستند. فرآیند عملکرد این نهادها، چگونگی حرکت و گرایش افراد جامعه را مشخص می‌سازد.
اگر هر یک از
نهادهای اجتماعی وظایف خویش را به‌خوبی و با دقت انجام داده و با هماهنگی سایر نهادها در حفظ و
حراست از فرهنگ خودی و
هویت اسلامی کوشا باشند، جوانان و نوجوانان به فرهنگ غربی دل‌بسته نخواهند شد.
آسیب‌پذیری زمانی آغاز می‌شود که هر یک از نهادها یا وظایف خویش را انجام ندهند یا همسو و هم‌راستا با اهداف کلی نظام اسلامی حرکت ننمایند.
اگر در جامعه انقلابی و اسلامی ما الگوهای مورد قبول نظیر
بسیج،
روحانیت، خانواده‌های شهدا، و از همه مهم‌تر دولت‌مردان نتوانند آرمان‌ها و باورهای اسلامی و انقلابی را در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی خویش پیاده نمایند، در نتیجه عملکرد آنان موجب دل‌سردی جوانان از اسلام و انقلاب شده و زمینه گرایش به فرهنگ غربی افزایش می‌یابد.
بنابراین باید تلاش نمود تا هماهنگ و منسجم در راستای اهداف انقلاب اسلامی حرکت نموده و روحیه خودباوری را در جوانان تقویت کرد. هر چند سالم‌سازی و پاک‌سازی محیط جامعه از ابزار و وسایل آلوده‌کننده و افراد منحرف یک ضرورت است، لیکن باید توجه داشت که رسالت اصلی ما مصون‌سازی افراد در برابر هجوم بیگانگان و بالا بردن قدرت مقاومت و مقابله با آنان است. جوانان و نوجوانان باید به‌گونه‌ای تربیت شوند که آگاهانه و با اختیار کامل از آلودگی و گناه و همانندسازی با رفتارها و هنجارهای متضاد با ارزش‌های دینی پرهیز نمایند. به عنوان مثال برخورد جدی با افرادی که
اخلاق و ارزش‌های اسلامی را رعایت نمی‌کنند، در شرایط فعلی لازم و ضروری است؛ اما کافی نیست. باید روحیه
تقوا و
خودباوری را در افراد ایجاد نمود تا در برابر هر ندای انحرافی مصون باشند.
امید است همه نهادهای فرهنگی و افراد مذهبی و دلسوز دست‌به‌دست هم داده، در جهت تحقق بخشیدن به این آرمان که همان آرمان امام راحل و شهداست، تلاش نمایند. نباید لحظه‌ای از خود و کسانی که به
هدایت نیاز دارند، غافل باشیم، اگر تقوای الهی پیشه کنیم و در فکر
سعادت خویشتن و جامعه باشیم،
خداوند راه نجات و خوش‌بختی را فراروی ما قرار خواهد داد؛ زیرا در قرآن می‌فرماید: «
وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً»؛
هر کس
تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه بیرون رفتن از
گناهان و شداید را برایش می‌گشاید.
۱. عبدالرضا حاجیلری، کنکاشی در تغییر ارزش‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۰ ش.
۲. حمید نگارش، هویت دینی و انقطاع فرهنگی، نمایندگی ولی فقیه در سپاه، ۱۳۸۰ ش.
۳. علی سلیمی و ...، جامعه‌شناسی کج‌روی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۰ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علل گرایش جوانان به فرهنگ غربی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۱۲.
