علل سخنرانی حضرت زهرا بین نامحرمان در مسجد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت زهرا،
نامحرم،
دفاع،
مسجد.
پرسش: چه ضرورتی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را بر آن داشت تا با مردان نامحرم برای دفاع از حقوق خود گفتگو و در مسجد سخنرانی کند؟
پاسخ اجمالی: با توجه به اینکه دفاع انسان از حقوق خود از آموزه‌های دینی به شمار می‌رود، بنابراین بر هر کس لازم است که از حقوق خود دفاع کند، حتی اگر این شخص دختر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) باشد. حضور حضرت در مسجد علاوه بر اینکه ایشان ذی‌حق بودند دلایلی نیز دارد از جمله: جدا کردن
حق از
باطل، مقاومت در برابر
استبداد، مطالبه حقوق
اهل بیت و مردم، مطالبه
فدک، حق‌طلبی، مقابله با خطر سکوت. در مورد سخنرانی کردن حضرت در بین نامحرمان نیز باید گفت: حضرت برای گرفتن حق خویش با حجاب کامل و از پشت پرده، حق خویش را مطالبه کردند. حضرت در امور اجتماعی مشارکت داشتند و این حضور منافاتی با
عصمت ایشان ندارد چرا که در این صورت پیامبر سزاوارترین انسان بود تا حضرت را نسبت به آن آگاه کند.
با توجه به این که دفاع انسان از حقوق خود از آموزه‌های دینی به شمار می‌رود، بنابراین بر هر کس لازم است که از حقوق خود دفاع کند، حتی اینکه این شخص دختر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) باشد.
علاوه بر ذی‌حق بودن، لزوم دفاع کردن از حقوق خود، از جهاتی حائز اهمیت بوده و حضور حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را در مسجد ضروری می‌نمود؛ که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
اگرحضرت زهرا آن خطبه‌ی آتشین را در مقابل حاکمیت ایراد نمی‌کرد؛ تشخیص حق از باطل برای آیندگان با ابهامی بزرگ مواجه بود و عده‌ای می‌گفتند فاطمه سکوت کرده پس اینان حاکمان واقعی هستند. بر این اساس امروز امامت هچ جایگاهی نداشت. بنابراین، بر فاطمه (سلام‌الله‌علیها) لازم بود که با این خطر و استبداد مبارزه کند.
یکی از اساسی‌ترین برنامه‌های
دین، این است که انسان خردمند و دین‌باور باید، همواره در اندیشه ساختن خود و جامعه و تامین
حقوق بشر باشد و با برنامه‌ریزی درست در برابر پیدایش و گسترش استبداد به مقاومت و مبارزه برخیزد و با همه وجود و امکان بکوشد که مردم را به مبارزه و مقاومت برانگیزد و با کنار زدن پرده‌های فریب و نیرنگ از چهره‌ی زشت خودکامگان، ماهیت آنان را به مردم نشان دهد و مردم را بدین وسیله بیدار سازد و به حرکت در آورد، و در این راه و آن شرایط چه کسی بهتر و برتر از دختر سر افراز پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در ضمن مطالبه‌ی این حق مصادره شده‌ی خویش، در حقیقت در اندیشه مطالبه حقوق اساسی و آسمانی اهل بیت (علیهم‌السّلام) و در پس مطالبه‌ی خلافت و دفاع از پیشوای
عدالت (
علی (علیه‌السلام)) و حقوق و آزادی مردم بود و نیز دفاع و حمایت از اندیشه‌ی شایسته‌سالاری که پیامبر بارها بر آن تاکید فرموده بود؛ همان حکومت عادلانه که از سوی خدا به پدرش ارزانی شد و از سوی او، به فرمان خدا به نام علی (علیه‌السّلام) رقم خورد. دراین مورد
ابن ابی الحدید می‌نویسد: من از استاد «
علی فارقی» پرسیدم آیا فاطمه در مطالبه فدک راستگو بود؟ پاسخ داد: آری. پرسیدم، چرا
ابوبکر فدک را به او باز نگردانید؟ او گفت: اگر آن روز ابوبکر در برابر ادعای فاطمه، حق مصادره شده او را باز می‌گرداند، بی تردید، فردای آن روز او می‌آمد و با صراحت و راستی و در پرتو آیات و
روایات،
خلافت و حکومتی را می‌خواست که بر اساس اصل خرد‌پسند و شایسته‌سالاری، از آن علی (علیه‌السّلام) بود و ابوبکر هم ناگزیر از پذیرش سخن فاطمه (علیه‌السّلام) و کناره‌گیری از
قدرت بود.
افزون بر خطر سهمگین واپس‌گرایی و استبداد، که دختر ژرف‌نگر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای مبارزه با آن بلای بزرگ، به پا خواست، مطالبه فدک نیز خدا‌پسندانه و خردمندانه بود، چرا که محصولات سالانه‌ی زمین‌های فدک اندک و ناچیز نبود، بلکه درآمد آن قابل توجه بود، تا جایی که ابن ابی الحدید بر این اندیشه است که درختان خرمای آن بسان نخلستان‌های
کوفه در عصر او بوده است.
دلیل دیگر پافشاری فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بر باز پس گرفتن حق خویش، این بود که حق را باید خواست و از پی آن رفت چرا که حق، گرفتنی است و به خودی خود به صاحبش باز نمی‌گردد، روشن است که حق‌جویی و حق‌طلبی و مطالبه حقوق مادی و انسانی، هرگز با مقام پارسایی و بردباری مورد نظر
قرآن و عترت نه تنها ناسازگار نیست بلکه بایسته و مورد سفارش است چرا که سکوت در برابر
غصب حقوق و پذیرش بیداد، زیبنده نیست و ظالم‌پروری و
گناه است.
سکوت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) اینجا خطر‌آفرین بود و آیندگان چنین
قضاوت می‌کردند که فاطمه (سلام‌الله‌علیها) آن را به ناحق در
تصرف داشته است که وقتی از او گرفته شد، هیچ دفاعی از حق خویش نکرد. به خصوص دشمنان ایشان در پی این گونه نقطه ضعف‌ها بودند تا از منزلت و عظمت این خاندان در نزد مردم بکاهند و لذا ایشان برای اثبات حقانیت، خویش، افشاگری کردند.
در مورد سخنرانی کردن حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در بین نامحرمان باید گفت:
اولاً حضرت برای گرفتن حق خویش چادر به سر کردند و در میان جمعی از زنان فامیل و خویشان خویش به مسجد رفتند و در آن وقت پرده‌ای سفید میان زنان و مردان افکندند و آن‌گاه فاطمه از پشت پرده حق خویش را مطالبه کرد.
ثانیاً حضرت زهرا در امور اجتماعی مشارکت داشتند حتی در برخی از غزوات با پیامبر بودند و به مجروحان می‌رسیدند و در فتح مکه و نیز در قضیه مباهله حضور داشتند، و این حضور اجتماعی منافاتی با عصمت ایشان ندارد. اگر منافات داشت پیامبر سزاوارترین انسان بود تا حضرت را نسبت به آن آگاه کند.
۱ـ آیت الله سید محمدحسن قزوینی، ترجمه علم الهدی، فدک.
۲ـ سید احمد فالی، ماجرای فدک.
۳ـ آیت الله سید عزالدین زنجانی، شرح خطبه حضرت زهرا.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "علل سخنرانی حضرت زهرا بین نامحرمان در مسجد"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۲۳.
