طلوع خورشید از مغرب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نشانه‌های قیامت،
نشانه‌های ظهور، طلوع خورشید، مغرب.
پرسش: آیا این سخن درست است که طلوع خورشید از مغرب، از جمله نشانه‌های ظهور است؟
پاسخ: درباره طلوع خورشید از مغرب دو احتمال است:
احتمال اول: براساس برخی
روایات طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های قیامت است؛ زیرا تنها در آن زمان است که ایمان آوردن اشخاص سودی به حالشان ندارد، و گرنه در زمان
ظهور حضرت مهدی،
ایمان اشخاص قابل پذیرش است.
علامه طباطبایی می‌فرماید: براساس روایات، اموری از قبیل خروج مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)
نزول عیسی و
خروج دجال و غیر آن، از علایم
آخرالزمان به شمار آمده است؛ ولی این‌که از نشانه‌هایی باشد که با بروزش
توبه قبول نمی‌شود و ایمان سود نمی‌بخشد، روشن نیست.
احتمال دوم: براساس دیگر روایات، طلوع خورشید از مغرب مربوط به عصر ظهور است که در صورت پذیرش این احتمال نیز در مورد آن دو وجه بیان شده است: براساس یک وجه بایستی روایات را بر ظاهرشان حمل کرد و در نتیجه مراد آن است که خورشید از مغرب طلوع می‌کند و بنا بر وجه دوم که مرحوم صدر هم آن را پذیرفته است، مراد از خورشید، خود حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است که از مغرب طلوع و
قیام می‌کند.
به طور کلی نشانه‌های ظهور گوناگون هستند و ضرورت تحقق همه آن‌ها روشن نیست. برخی از آن‌ها در منابع ما به عنوان نشانه‌های حتمی و برخی دیگر نشانه‌های مشروط هستند؛ بعضی به عنوان نشانه‌های هم‌زمان با ظهور و بعضی نیز به عنوان نشانه‌های عمومی ذکر شده است.
روایات ما درباره این مسئله به دو دسته قابل تقسیم است:
دسته اول از روایات، طلوع خورشید از مغرب را از نشانه‌های قیامت می‌دانند.مردی از اعراب نزد
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمده و پرسید: تا چه زمانی توبه پذیرفته می‌شود؟ حضرت در جواب فرمودند: باب توبه برای
فرزندان آدم همیشه باز است و بسته نمی‌شود مگر زمانی که خورشید از مغرب طلوع کند و این
تفسیر آیه کریمه است که
خداوند می‌فرماید:
«
هَلْ یَنْظُرُونَ اِلا اَنْ تَاْتِیَهُمُ الْمَلائِکَةُ اَوْ یَاْتِیَ رَبُّکَ اَوْ یَاْتِیَ بَعْضُ آیَاتِ رَبِّکَ یَوْمَ یَاْتِی بَعْضُ آیَاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْسًا اِیمَانُهَا لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ اَوْ کَسَبَتْ فِی اِیمَانِهَا خَیْرًا»؛ «آیا جز این انتظار دارند که
فرشتگان (
مرگ) به سراغشان آیند، یا خداوند به سوی آن‌ها بیایند یا بعضی از آیات پروردگارت «و نشانه‌های رستاخیز» بیاید؟ اما آن روز ایمان آوردن افرادی که ایمان نیاورده‌اند یا در ایمانشان عمل نیکی انجام نداده‌اند سودی به حالشان نخواهد داشت».
علی بن ابراهیم قمی هم در
تفسیر خودش در تفسیر آیه «
یَوْمَ یَاْتِی بَعْضُ آیَاتِ رَبِّکَ»؛ «روزی که بعضی از نشانه‌های پروردگار بیاید»، از ابی‌بصیر و او از ا
مام باقر (علیه‌السلام) روایت می‌کند که حضرت فرمود: این آیت الهی عبارت است از طلوع آفتاب از مغرب، کسانی که در چنین روزی ایمان بیاورند، ایمانشان بی‌فایده است».
نظیر این روایت را
بخاری و
مسلم هم نقل کرده‌اند:
بخاری از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل می‌کند که ایشان فرمود: «
قیامت برپا نمی‌شود ... مگر زمانی که خورشید از مغرب طلوع کند. در این هنگام است که مردم با دیدن چنین صحنه‌ای همگی ایمان می‌آورند؛ اما دیگر ایمانشان نفعی ندارد، مگر آنکه از قبل ایمان آورده باشند».
علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) نیز می‌فرمایند: مسئله طلوع آفتاب از
مغرب در روایات بسیاری از طرق
شیعه و
اهل سنت وارد شده است و البته در مضمون آن‌ها اختلاف فاحشی وجود دارد.
نظریه‌های علمی امروز هم انکار نمی‌کند که ممکن است روزی کره زمین برخلاف حرکتی که تا آن روز شرقی بوده، حرکت غربی کند و یا دو قطب آن تغییر یافته، شمالی جنوبی شود و یا جنوبی شمالی شود، حال یا به طور تدریج هم‌چنان که رصدخانه‌ها آن را پیش‌بینی نموده‌اند و یا آنکه یک حادثه جوی این تحول را یک مرتبه به وجود بیاورد. البته همه این سخنان در جایی است که در روایات کلمه طلوع خورشید از مغرب، رمزی از اسرار حقایق نباشد ...
سیدمحمد صدر نیز در پایان بحث این‌گونه نتیجه‌گیری می‌کند: ظاهراً طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های قیامت است. به دلیل این‌که این نشانه در
احادیث ارتباط داده شده است به زمانی که ایمان سودی نمی‌بخشد و این زمان بنا بر تفسیر مشهور روز قیامت است.
دسته دوم از روایات، طلوع خورشید از مغرب را از نشانه‌های ظهور حضرت (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ذکر کرده‌اند؛ مانند:
ابی‌حمزه ثمالی از امام باقر (علیه‌السلام) سؤال می‌کند: آیا
خروج سفیانی حتمی است. حضرت در جواب می‌فرمایند: بله و
ندای آسمانی هم حتمی است و طلوع خورشید از مغرب هم حتمی است و... .
در
روایت طولانی دیگری از حضرت امیر (علیه‌السلام) نقل شده است که
صعصعة بن صوحان پرسیدند: در چه زمانی دجال خروج می‌کند؟ حضرت بعد از بیان نشانه‌هایی فرمودند: «
... بَعْدَ طُلُوع الشَّمْس من مغْرِبهَا ...» بعد از این‌که خورشید از مغرب طلوع کند.
علاوه بر این‌که این مسئله ممکن است از
علائم ظهور باشد، احتمال دیگری نیز در مسئله قابل طرح است و آن این است که بگوییم خورشید در این روایات کنایه از خود حضرت
ولی عصر (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است.
چنان‌که
ملامحسن فیض کاشانی در توضیح روایتی می‌نویسد:
«
و کانه کنی بطلوع الشمس من مغربها فی الحدیث عن ظهوره (علیه‌السلام) کما یظهر من بعض الاخبار»؛
گویا طلوع خورشید از مغرب، کنایه از ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است؛ همان‌گونه که از برخی اخبار هم استفاده می‌شود.
شاید منظور مرحوم فیض کاشانی از برخی اخبار مطلبی است که در ذیل خطبه امیرمؤمنان
علی (علیه‌السلام) صعصعة بن صوحان در جواب سائل از مقصود حضرت امیر (علیه‌السلام) از جمله «
لا تسالونی عما یکون بعد ذلک» گفت: کسی که
حضرت عیسی (علیه‌السلام) پشت سر وی
نماز می‌گذارد، دوازدهمین نفر از خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و نهمین نفر از فرزندان
حسین بن علی (علیه‌السلام) است و هم اوست خورشیدی که از غروبگاهش طلوع می‌کند.
بر این اساس، طلوع خورشید از مغرب معنای کنایی دارد و در حقیقت تشبیه شده است، ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به طلوع خورشید از غروبگاهش. همان‌گونه که خورشید پس از آنکه در شب چهره فرو می‌کشد، دوباره در سحرگاهان پرده‌های تاریکی و
ظلمت را می‌درد. حضرت بقیه الله (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نیز پس از طی دوران محنت و محرومیت و سپری شدن روزگار
غیبت و
انتظار ظهور می‌کنند؛ مثل خورشیدی که جهان را با پرتو حیات‌بخش خود زنده و روشن می‌کنند.
سیدمحمد صدر نیز همین احتمال و وجه را تقویت می‌کند.
بنابراین در مورد طلوع خورشید از مغرب دو احتمال است:
احتمال اول: براساس برخی روایات طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های قیامت است؛ زیرا تنها در آن زمان است که ایمان آوردن اشخاص سودی به حالشان ندارد، و گرنه در زمان ظهور حضرت مهدی، ایمان اشخاص قابل پذیرش است.
علامه طباطبایی می‌فرماید: براساس روایات، اموری از قبیل خروج مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نزول عیسی و خروج دجال و غیر آن، از علایم
آخر الزمان به شمار آمده است؛ ولی این‌که از نشانه‌هایی باشد که با بروزش
توبه قبول نمی‌شود و ایمان سود نمی‌بخشد، روشن نیست.
احتمال دوم: براساس دیگر روایات، طلوع خورشید از مغرب مربوط به عصر ظهور است که در صورت پذیرش این احتمال نیز در مورد آن دو وجه بیان شده است: براساس یک وجه بایستی روایات را بر ظاهرشان حمل کرد و در نتیجه مراد آن است که خورشید از مغرب طلوع می‌کند و بنا بر وجه دوم که مرحوم صدر هم آن را پذیرفته است، مراد از خورشید، خود حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است که از مغرب طلوع و قیام می‌کند.
تاریخ عصر ظهور، محمد صدر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «طلوع خورشید از مغرب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۹/۲۲.
