صیغه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صیغه، صیغه حلال، صیغه حرام، ازدواج موقت.
پرسش: منظور از صیغه چیست و چه صیغه‌ای حلال و چه صیغه‌ای حرام است؟
پاسخ: مراد از صیغه، همان
ازدواج موقت است که در مواردی با عقد دائمی مشترک است و در بعضی چیزها با آن فرق دارد و در هر موردی که ازدواج دائم
حلال است، ازدواج موقت نیز حلال است و در هر موردی که ازدواج دائم
حرام است، ازدواج موقت نیز حرام است.
ازدواج مشروع و معتبر از دیدگاه مکتب
اسلام، دو قسم است:
این قسم از
ازدواج که برای همه شناخته شده است، نیازی به توضیح ندارد. همان‌گونه که از
اسم آن پیداست، ازدواج دائم یک نوع زندگی مشترک
زناشویی بدون مدت است و اگر چنان‌چه طلاقی صورت نگیرد، زن و مرد تا پایان عمر همسر یک‌دیگر خواهند بود.
از این نوع ازدواج به «
ازدواج موقت»، «متعه» و «نکاح منقطع» تعبیر می‌شود که در بین عامه مردم معروف به صیغه است.
در اصل تشریع چنین ازدواجی و این‌که در زمان
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جایز دانسته شده است، هیچ اختلافی بین
مسلمانان نمی‌باشد و اهل تسنن معتقدند که آیه شریفه‌ای که ازدواج موقت را حلال کرده بود، نسخ شد؛ ولی
شیعه، به پیروی از مکتب
اهل بیت با ادله یقینی این نکته را پاسخ گفته‌اند.
برخی موارد در ازدواج دائم و موقت مشترک‌اند:
ازدواج چه دائم و چه غیر دائم نیاز به
صیغه عقد دارد.
زن در هر دو ازدواج مهریه دارد.
در هر دو ازدواج باید مانع شرعی از ازدواج وجود نداشته باشد.
هر دو زن ـ چه دائمی و چه موقت ـ بعد از
طلاق، تمام شدن وقت ازدواج موقت یا وفات شوهر باید عده نگهدارند و در حدود سه ماه یا سه ماه و‌اندی با کس دیگری حق ازدواج کردن را ندارد.
فرزندان ـ چه از زن دائمی باشد یا موقت ـ به پدرشان ملحق می‌شوند.
اگر چنان‌چه
پدر و مادر از هم‌دیگر جدا شوند، حق سرپرستی طفل در هر دو ازدواج تا مدتی با مادرشان است؛ البته
حضانت، جزئیات دیگری نیز دارد که باید به کتب مفصل مراجعه کنید.
سهم فرزندان حاصل از ازدواج موقت و دائم برابر است.
برخی موارد در ازدواج دائم و موقت، با هم متفاوت‌اند:
ازدواج دائم مدت ندارد؛ ولی در عقد موقت باید مدت ذکر شود.
بیش‌تر از چهار عدد زن دائمی از دیدگاه
اسلام جایز نیست؛ اما ازدواج موقت محدودیت عددی ندارد.
همسر موقت
طلاق ندارد؛ بلکه شوهرش می‌تواند مدت باقی مانده را که تعیین کرده بودند، به او ببخشد و بعد از تمام شدن مدت مذکور، رابطه زوجیت خود‌به‌خود به هم می‌خورد؛ ولی در ازدواج دائم با طلاق یا فسخ عقد جدا می‌شوند.
همسر دائمی حق
نفقهبر شوهرش دارد؛ ولی همسر موقت نفقه ندارد.
در ازدواج دائم مرد از هر چهار شب یک شب را باید در کنار همسرش بخوابد و در هر چهار ماه یک‌بار با او نزدیکی نماید؛ ولی در ازدواج موقت چنین حقی وجود ندارد.
زن دائمی با دیگر ورثه در میراث شوهرش شریک می‌باشد؛ ولی همسر موقت این حق را ندارد، مگر این‌که هنگام عقد کردن شرط کرده باشد که او هم از شوهرش ارث ببرد.
از بین آن‌چه که ذکر شد، چند چیز به عنوان رکن در ازدواج موقت می‌باشد:
مراد از صیغه عقد، الفاظی است که شارع مقدس دستور داده است که پیوند زناشویی را با آن الفاظ به وجود بیاوریم.
محلّ (طرف عقد ازدواج) هرگاه مرد
مسلمان باشد، باید زن موقت او نیز مسلمان یا از
اهل کتاب باشد؛ مراد از اهل کتاب،
مسیحی،
یهودی و
مجوسی (بنا بر قول معروف‌تر) است؛ اما در ازدواج دائم با اهل کتاب
اختلاف است که «مشهورتر»، «اقوی» و «احوط» ممنوعیت ازدواج دائم با زنان اهل کتاب است؛
اما زن مسلمان فقط می‌تواند به ازدواج مرد مسلمان درآید و
حق ندارد با مردان اهل کتاب
ازدواج نمایند.
یکی از ارکان و شرایط صحیح بودن ازدواج موقت وجود و تعیین
مهریه است که اگر چنان‌چه وجود نداشته باشد، یا تعیین نشود، عقد ازدواج از اساس
باطل است.
در عقد موقت باید زمان ازدواج معین شود؛ اگر چنان‌چه زمان یادآوری نشود، عقد مذکور دائمی می‌شود نه موقت.
این‌که پرسیده‌اید که چه صیغه‌ای حلال و چه صیغه‌ای حرام است؟ برای پاسخ به این قسمت از سؤال لازم است که موارد ازدواج حرام را بیان کنیم تا ملاک حرمت و جواز ازدواج موقت برایتان روشن شود:
۱. ازدواج
انسان با پدر و مادر و جد و جده و...
۲. ازدواج با فرزندان و فرزندانِ فرزندان.
۳. ازدواج با برادر و خواهر و فرزندان آن‌ها.
۴. ازدواج با عمو و عمه و دایی و خاله...
۵. ازدواج مرد با زن پدر و زن پدربزرگ.
۶. ازدواج مرد با همسر فرزندان و نوه‌هایش.
۷. ازدواج مرد با مادرزن و مادر مادرزن و...
۸. ازدواج مرد با دختر همسر و نوه او.
۹. فرزند
رضاعی با پدر و مادر رضاعی‌اش (از طریق شیر خوردن پدر و مادری و فرزندان اطلاق می‌شود.)
۱۰. فرزند رضاعی با جد و جده رضاعی.
۱۱. ازدواج فرزند رضاعی با برادران و خواهران پدر و مادر رضاعی.
۱۲. ازدواج فرزند رضاعی با برادران و خواهران رضاعی.
۱۳. ازدواج دختر رضاعی با صاحب شیر (پدر رضاعی).
۱۴. مادرزن رضاعی و جده آن.
۱۵. ازدواج با زنی که مرد با لعان از آن جدا شده است.
ـ
لعان در موردی است که مرد به همسرش نسبت
زنا بدهد و برای اثبات مدعایش به شکل خاصی
سوگند یاد می‌کند و هم‌چنین همسرش.
۱۶. ازدواج با زنی که مرد در حال
احرام حج با او ازدواج کرده است؛ البته با آگاهی از حرام بودن ازدواج در حال
احرام.
۱۷. ازدواج با زنی که در حال عده با او ازدواج کرده است.
۱۸. ازدواج با زنی که انسان (۹) مرتبه او را طلاق داده است.
۱۹. ازدواج با مادر، خواهر و دختری که نعوذ بالله، با او عمل زشت
لواط را مرتکب شده است.
۲۰. ازدواج با دختر عمه و دختر خاله در صورتی که نعوذ بالله، با مادر آن‌ها مرتکب عمل
فحشا شده است.
۲۱. زدواج با زنی که در زمان شوهردار بودن او یا در زمان عده رجعی با او مرتکب عمل زشت زنا شده است.
در همه موارد مذکور، حرام بودن ازدواج، همیشگی است و انسان هیچ وقت نمی‌تواند با اشخاص مذکور پیوند زناشویی برقرار نماید.
در مواردی که ذیلاً ذکر می‌شود نیز، ازدواج حرام است؛ ولی حرمت آن موقت است که بعد از رفع موانع می‌شود ازدواج نمود:
۱. جمع کردن بین دو خواهر، انسان نمی‌تواند هم‌زمان با دو تا خواهر ازدواج نماید.
۲. جمع بین زن و عمه یا خاله او؛ البته بدون اجازه عمه یا خاله ازدواج حرام است و با اجازه آن‌ها اشکال ندارد.
۳. جمع بین یک
زن آزاد و یک امه و
کنیز.
۴. ازدواج دائمی با بیش‌تر از چهار زن.
پس مراد از صیغه، همان ازدواج موقت است که در مواردی با عقد دائمی مشترک است و در بعضی چیزها با آن فرق دارد و در هر موردی که ازدواج دائم حلال است، ازدواج موقت نیز حلال است و در هر موردی که ازدواج دائم حرام است، ازدواج موقت نیز حرام است.
۱. توضیح المسائل و رساله‌های عملیه مراجع عظام تقلید، احکام نکاح.
۲. دکتر محسن فایی، متعه و آثار حقوقی و اجتماعی آن، هفتم، ثبت در کتاب‌خانه ملی، ۱۱۷۹، ۲/۸/۵۲، بیتا و بی‌نشر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صیغه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۷/۲۲.
