صله رحم و مال حرام اقوام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صله رحم، رزق حرام، قطع رحم.
پرسش: من خیلی دوست دارم از مال حرام اجتناب کنم، ولی رزق حرام به سفره خانواده‌ام راه یافته است و اگر صله ارحام نکنم، خانواده‌ام ناراحت می‌شوند، چه باید کرد تا هم قطع صله رحم نشود و هم از مال حرام استفاده نشود و بر فرض اگر استفاده شود، چه حکم و شرایطی دارد؟
پاسخ: صله رحم یکی از اهمّ
واجبات اسلام است و تارک آن به‌شدت مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته و در هر شرایطی باید به جا آورده شود، ولی می‌توان آن را در شرایط خاص محدودتر کرد و تا حد یک
سلام و رد سلام و یا یک تلفن و یا یک دیدار سرپایی تقلیل داد.
قطع صله رحم به هیچ وجه جایز نیست؛ هم‌چنان اجتناب از مال دیگران به صرف این احتمال که مال حرام است، کار نادرستی است. بنابراین رابطه خود را با فامیل و دوستان نباید قطع کنیم و اگر بتوانیم نقش هدایت‌کننده برای آن‌ها داشته باشیم، آن‌چه وظیفه ماست این است که در رفت‌و‌آمدها و مواقع ارتباط تحت تاثیر افکار و اندیشه‌های آن‌ها قرار نگرفته، بلکه نقش تأثیرگذار و هدایتگر داشته باشیم.
قبل از پرداختن به پاسخ سؤال به عنوان مقدمه باید که
صله رحم از نظر
اسلام یکی از
اعمال پسندیده و شایسته است که در
آیات و
روایات به آن توصیه شده
و آثار بسیاری در پی دارد؛
هم‌چنان اجتناب از مال حرام نیز یکی از وظایف اسلامی است؛ چون خداوند، انسان را از خوردن مال حرام نهی کرده است
و اگر انسان لقمه حرامی بخورد، در رفتار و عملکرد و وضعیت ظاهری فرد، آثار آن قطعاً ظاهر می‌شود.
در این زمینه
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «مال حرام آثارش در نسل
آشکار می‌شود».
با حفظ این مقدمه، در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که: درست است که اجتناب از مال حرام،
واجب است، ولی اگر
یقین نداریم غذایی را که فامیل و ارحام تهیه می‌کنند، از مال حرام است، اجتناب لازم نیست، مگر آن‌ها چه کاری می‌کنند که اموال آن‌ها حرام می‌شود؟ اگر مطمئن نیستیم همه
اموال و کسب و درآمد آن‌ها حرام است. قطعاً به اندازه غذایی که می‌خوریم،
مال حلال در بین اموال آن‌ها وجود دارد.
اگر فکر می‌کنیم که آن‌ها خمس نمی‌دهند، در این باره باید عرض کرد که بر هر مالی
خمس واجب نیست، واجب شدن خمس شرایط خاصی دارد. یکی از آن شرایط این است که یک سال از زمان کسب آن مال گذشته باشد. (حکم مذکور از احکامی است که تمام
مراجع تقلید آن را قبول دارند. می‌توانید در رساله
مرجع تقلید خود رجوع کنید).
بنابراین اگر یقین نداریم که بر اموال آن‌ها قطعاً خمس واجب شده و خمس آن را پرداخت نکرده‌اند، نمی‌توانیم مال آن‌ها را حرام بدانیم. گذشته از همه، آن‌چه وظیفه ماست، توجه به ظواهر افراد است، لازم نیست در
زندگی و مال و
اموال دیگران بیش از حد
تجسس و
کنجکاوی کنید تا یقین پیدا کنید که مال حرام در میان آن وجود ندارد.
بنابراین صرف این‌که
شک کنیم، مال آن‌ها مخلوط به حرام است، دلیل نمی‌شود رفت و آمد و صله رحم را قطع کنیم.
بر فرض این‌که شما یقین هم داشته باشید که مال آن‌ها مخلوط به حرام و شبهه‌ناک است، باز هم قطع صله رحم به صلاح نیست.
ابوبصیر می‌گوید از امام صادق (علیه‌السلام) درباره کسی که می‌خواهد با بستگانش که جزء مخالفان
ائمه (علیهم‌السلام) هستند قطع رابطه کند، سؤال کردم چه وظیفه‌ای دارد؟ امام فرمود: این کار سزاوار نیست.
و نیز فرموده است: «حق رحم را چیزی قطع نمی‌کند».
در
روایات دیگر نیز شدیداً از قطع صله رحم نهی شده است و هیچ نوع استثنایی وجود ندارد.
امیرمؤمنان
علی (علیه‌السّلام) فرمود: «
أقبَحُ المَعاصِي قَطيعَةُ الرَّحِمِ و العُقوقُ»؛
زشت‌ترین
گناهان،
قطع رحم و عاق
پدر و مادر شدن است.
خلاصه آن‌که به هیچ وجه نباید رفت و آمد با دوستان و صله رحم را به این احتمال که مال آن‌ها مخلوط به حرام است، ترک کرد.
حال که
حکم شرعی این مسئله روشن شد و معلوم شد که صله رحم را نباید قطع کرد، لازم است به دو نکته اشاره کنیم و این همان راه‌حلی است که سراغ آن می‌گردید:
هر یک از
دوستان و فامیل که فکر می‌کنیم مسائل اسلامی را رعایت نمی‌کنند، می‌شود آن‌ها را با برخورد شایسته و منطقی به مسائل اسلامی آشنا سازیم، شاید
حکم مسئله را نمی‌دانند یا توجهی ندارند، اگر برخورد ما درست باشد و در عین این‌که مسائل اسلام را به آن‌ها بیان می‌کنیم، به شخصیت آن‌ها احترام بگذاریم، قطعاً حرف و کلام ما مؤثر واقع می‌شود و یا لااقل می‌توانیم وظیفه خود را که
امر به معروف است، انجام دهیم، یعنی احکام الهی را برای آن‌ها بیان کنیم و یا
نهی از منکر کنیم.
صله رحم مفهومی است عام و گسترده، هر نوع ارتباط و اظهار صمیمِیت و دوستی با دوستان و فامیل را شامل می‌شود. بنابراین رعایت صله رحم هیچ ملازمه‌ای با خوردن غذای آن‌ها ندارد. ما می‌توانیم به صورت تلفنی احوال آن‌ها را بپرسیم، یا در مواقعی منزل آن‌ها برویم که موقع
غذا نباشد. گذشته از همه اینها چنان‌چه بیان شد، ما که
یقین نداریم این غذایی را که برای ما می‌آورند، از مال حرام است، پس با خوردن آن هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.
راه حل دیگر آن است که به میزان مصرف شده،
صدقه بدهیم یا اگر متعلق
خمس است، از مرجع تقلید خود اجازه مصرف بگیریم و یا خمس مقدار مصرفی را بپردازیم.
قطع
صله رحم به هیچ وجه جایز نیست، هم‌چنان اجتناب از مال دیگران به صرف این احتمال که مال حرام است، کار نادرستی است. بنابراین رابطه خود را با فامیل و دوستان نباید قطع کنیم و اگر بتوانیم نقش هدایت‌کننده برای آن‌ها داشته باشیم، آن‌چه وظیفه ما می‌باشد این است که در رفت و آمدها و مواقع ارتباط تحت تأثیر افکار و‌اندیشه‌های آن‌ها قرار نگرفته، بلکه نقش تأثیرگذار و هدایتگر داشته باشیم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صله رحم و مال حرام اقوام»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۲۰.
