شنیدن غیبت و وظیفه انسان در برابر غیبت‌کنندگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غیبت، خانواده، آثار منفی غیبت.
پرسش: من دوست ندارم غیبت کنم؛ اما خانواده‌ام غیبت می‌کنند. هر چه می‌گویم از دیگران غیبت نکنند، نمی‌پذیرند. مجبور می‌شوم از اتاق بیرون بروم؛ اما سخنان آن‌ها را می‌شنوم، آیا این هم برای من گناه نوشته می‌شود؟
پاسخ: ۱. این‌که
خانواده عادت دارند غیبت کنند، باعث نمی‌شود که ما دید منفی نسبت به آن‌ها داشته باشیم و برخورد نامناسب با آن‌ها انجام دهیم. شاید حرام بودن
غیبت را نمی‌دانند یا بلد نیستند که چگونه این عادت ناپسند را ترک کنند. به‌هرحال وظیفه این است که برخورد شایسته و مناسب با آن‌ها داشته باشید، احترام یکایک آن‌ها را حفظ کنیم. وقتی برخورد مناسب و شایسته از خود نشان دادیم، آن‌ها نیز به ما احترام می‌گذارند و در مرور زمان حرف و نظر ما را نیز می‌پذیرند. ۲. وقتی مطمئن شدیم که رابطه ما با خانواده صمیمی شده و حرف و نظرمان مورد تأیید و قبول آن‌هاست، در آن صورت می‌توانیم درباره مسائل اسلامی (از جمله حرام بودن غیبت) با آن‌ها صحبت کنیم. ۳. هنگامی که زمینه فراهم شد و مطمئن شدیم که حرف ما را گوش می‌دهند، در زمینه حرام بودن غیبت به این موضوعات اشاره کنیم:
الف.
غیبت کردن از
گناهان کبیره است و هر کسی مرتکب آن شود، جایگاه او
جهنم است.
ب. غیبت آثار منفی (از جمله از بین رفتن اعمال نیک، از بین رفتن
دین و
ایمان انسان و مانع قبولی اعمال) دارد.
ج. غیبت‌کننده از
بهشت محروم است. کارهای زشتی که انسان انجام می‌دهد، به‌خودی‌خود انسان را از رحمت خدا و بهشت ابدی دور و دورتر می‌کند.
در جلسه غیبت یکی از کارهای مهم که می‌شود انجام داد، تغییر دادن موضع بحث است. در خانه اگر بین افراد خانواده خود نشسته‌ایم و آن‌ها دارند از کسی غیبت می‌کنند، با ظرافت و زیرکی موضوع را تغییر دهیم و برای مثال موضوع دانشگاه برادر یا خواهر خود را پیش بکشیم یا حادثه‌ای که به تازگی رخ داده را بیان کنیم. مطلب خوب و جالبی را که تازه آموخته‌ایم، مطرح کنیم و صدها موضوع دیگر که راهی به سوی غیبت پیدا نمی‌کنند؛ از‌این‌رو لزوماً با برخورد منفی جلوی غیبت گرفته نمی‌شود و با موضع‌گیری برای غیبت نکردن هم به نتیجه‌ای نمی‌رسیم و لازم است از این شیوه‌ها بهره بجوییم.
در پاسخ به سؤال لازم است دو مسئله مورد توجه واقع شود: ۱. این‌که آیا فرد با شنیدن غیبت،
گناه‌کار محسوب می‌شود یا نه؟ ۲. در چنین مواقعی چه وظیفه‌ای نسبت به خانواده داریم.
در مسئله نخست باید عرض کرد که اگر واقعاً شما راضی به شنیدن غیبت نیستید، و در‌عین‌حال نمی‌توانید به کلی از منزل دور شوید تا صدای آن‌ها را نشنوید، از نظر شرعی برای شما
گناه شمرده نمی‌شود؛
ولی باید سعی کنید تا آن‌جا که ممکن است از مجلس غیبت دوری کنید. اگر هیچ راهی وجود ندارد، می‌توانید در موقعی که آن‌ها مشغول غیبت هستند، شما فکر و
ذهن خود را مشغول موضوعی دیگری کنید تا کمتر توجه شما به گفته‌های آنان باشد.
این‌که وظیفه ما در قبال
خانواده که عادت به غیبت کردن دارند، چیست، باید کاملاً حساب شده
عمل کرد. وظیفه اصلی در این خلاصه نمی‌شود که سعی کنیم خود را از مجلس
غیبت آن‌ها دور کنیم؛ زیرا این کار مشکل را حل نمی‌کند؛ بلکه باعث ایجاد تنش و حساسیت و
بدبینی آن‌ها می‌شود و از طرفی امکان ندارد همیشه در اتاق جداگانه و دور از پدر و مادر
زندگی کنیم، باید روش معقولانه‌تری را انتخاب کنیم تا آن‌ها متوجه اشتباه خود شوند.
این‌که خانواده عادت دارند غیبت کنند، باعث نمی‌شود که ما دید منفی نسبت به آن‌ها داشته باشیم و برخورد نامناسب با آن‌ها انجام دهیم. شاید حرام بودن غیبت را نمی‌دانند یا بلد نیستند که چگونه این
عادت ناپسند را ترک کنند. به‌هرحال وظیفه این است که برخورد شایسته و مناسب با آن‌ها داشته باشید، احترام یکایک آن‌ها را حفظ کنیم. وقتی برخورد مناسب و شایسته از خود نشان دادیم، آن‌ها نیز به ما احترام می‌گذارند و در مرور زمان حرف و نظر ما را نیز می‌پذیرند.
لازم نیست که فوراً و به صورت صریح و مستقیم عمل آن‌ها را مورد نکوهش قرار داد.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
اِنَّ اَکْمَلَ اَلْمُؤْمِنِینَ اِیمَاناً اَحْسَنُهُمْ خُلُقاً؛
کامل‌ترین مردم از لحاظ ایمان، خوش خلق‌ترین آن‌هاست».
یکی از شرایط تأثیرگذاری امر به معروف و نهی از منکر، داشتن برخورد مناسب و شایسته است. رهبران دینی ما نیز با اخلاق شایسته با مردم برخورد می‌کردند و رمز موفقیت آنان در امر به معروف و نهی از منکر همین مسئله بوده است.
خداوند در قرآن خطاب به پیامبرش می‌فرماید: «
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ»؛
«از رحمت‌های خداوند نسبت به تو این است که تو را نرم‌خو و مهربان گردانید، اگر تندخو و سخت‌دل بودی، مردم از گرد تو پراکنده می‌شدند و تبلیغ و راهنمایی تو اثرگذار واقع نمی‌شد».
مرحله دوم: وقتی مطمئن شدیم که رابطه ما با خانواده صمیمی شده و حرف و نظرمان مورد تأیید و قبول آن‌هاست، در آن صورت می‌توانیم درباره مسائل اسلامی (از جمله حرام بودن غیبت) با آن‌ها صحبت کنیم، هیچ وقت اصرار نکنیم که نظر خود را بر آن‌ها تحمیل کنیم. سعی شود روشی را به کار گیریم که مورد تأیید آن‌ها باشد. ما نیز جداً از غیبت دیگران بپرهیزیم. این می‌تواند الگوی خوبی برای دیگران باشد.
مرحله سوم: هنگامی که زمینه فراهم شد و مطمئن شدیم که حرف ما را گوش می‌دهند، در زمینه حرام بودن غیبت به این موضوعات اشاره کنیم:
غیبت کردن از گناهان کبیره است و هر کسی مرتکب آن شود، جایگاه او
جهنم است.
خداوند در این باره می‌فرماید: «
وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً اَ یُحِبُّ اَحَدُکُمْ اَنْ یَاْکُلَ لَحْمَ اَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ»؛
«هیچ‌یک از شما از دیگری غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ به
یقین هم شما از این کار کراهت دارید».
غیبت کردن مانند خوردن گوشت مرده برادر دینی است، از آن سخت بپرهیزید. در
روایات نیز غیبت شدیداً مورد نکوهش قرار گرفته. که ما می‌توانیم به آن‌ها اشاره کنیم و بگوییم: پدرم! مادرم! و ... بسیاری از مردم مرتکب غیبت می‌شوند و گویا آن را
گناه نمی‌دانند و از این نکته غافل‌اند که کارهای دیگری که انجام می‌دهند و حسناتی که کسب می‌کنند با یک غیبت تمام آن‌ها را از بین می‌برند. حتماً این موضوعات را به آن‌ها بگویید:
برخی آثار منفی غیبت بدین شرح است:
غیبت اعمال نیک را از بین می‌برد.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «
اَلغیبَةُ حَرامٌ عَلی کلِّ مُسلمٍ وَ انَّها لتاکُلُ الحَسَناتِ کَما تَاکُلُ النَّارُ غیبت کردن برای هر مسلمانی
حرام است و همان‌گونه که
آتش هیزم را می‌سوزاند و از بین می‌برد، غیبت نیز کارهای نیک
انسان را از بین می‌برد».
غیبت،
دین و
ایمان انسان را از بین می‌برد.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «تأثیر غیبت در دین و ایمان انسان، از خوره در جسم او سریع‌تر است».
غیبت مانع قبولی اعمال است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در ضمن حدیثی فرمود: «مأمورانی که از سوی خداوند مقرر شده تا مراقب اعمال انسان باشند، اعمال نیک بندگان را به
آسمان بالا می‌برند؛ ولی فرشته‌ای که باید
اعمال را قبول کند و مورد تأیید قرار دهد، می‌گوید: این عمل نیک را به صورت صاحبش بزنید؛ زیرا من از طرف پروردگارم مأموریت یافته‌ام که نگذارم عمل نیک غیبت‌کنندگان از من بگذرد و به سوی پروردگارم برود».
غیبت‌کننده از
بهشت محروم است.
کارهای زشتی که انسان انجام می‌دهد، به‌خودی‌خود انسان را از
رحمت خدا و بهشت ابدی دور و دورتر می‌کند.
و دیگر مطالبی که درباره غیبت وجود دارد. اگر
خانواده با این مسائل آشنا شوند و آثار و پیامدهای غیبت کردن را بدانند، علاوه بر آن روش و نحوه برخورد ما نیز عاقلانه و منطقی باشد، قطعاً از عمل زشت غیبت کردن دست‌بردار می‌شوند.
در جلسه غیبت یکی از کارهای مهم که می‌شود انجام داد، تغییر دادن موضع بحث است. در خانه اگر بین افراد خانواده خود نشسته‌ایم و آن‌ها دارند از کسی غیبت می‌کنند، با ظرافت و زیرکی موضوع را تغییر دهیم و برای مثال موضوع دانشگاه برادر یا خواهر خود را پیش بکشیم یا حادثه‌ای که به تازگی رخ داده را بیان کنیم. مطلب خوب و جالبی را که تازه آموخته‌ایم، مطرح کنیم و صدها موضوع دیگر که راهی به سوی غیبت پیدا نمی‌کنند؛ از‌این‌رو لزوماً با برخورد منفی جلوی غیبت گرفته نمی‌شود و با موضع‌گیری برای غیبت نکردن هم به نتیجه‌ای نمی‌رسیم و لازم است از این شیوه‌ها بهره بجوییم.
۱. مهدی فقیه ایمانی، نقش زبان در سرنوشت انسان، اسماعیلیان، چ۳، ۱۳۷۵ش.
۲. جمعی از نویسندگان، شیوه‌های صحیح امر به معروف و نهی از منکر، سازمان تبلیغات اسلامی، چ۱، ۱۳۶۹ش.
۳. آفات زبان، محسن غفاری، تهران، پیام آزادی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شنیدن غیبت و وظیفه انسان در برابر غیبت‌کنندگان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۱۹.
