شأن نزول
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شأن نزول.
پرسش: آیا تمام آیات
قرآن دارای شأن نزول است یا نه؟ و جایگاه شأن نزول در فهم قرآن کریم به چه میزان است؟
پاسخ: آیات و سوره‌های قرآن کریم بر دو قسم است:
دسته‌ای از آنها بدون این‌که رویدادی رخ داده و پرسشی مطرح شده باشد، نازل شده‌اند؛ مانند برخی از آیاتی که مردم را به
اندیشه توحیدی و
اعتقاد به
مبدأ و
معاد و
نبوت و
اصول عالی اخلاقی و رفتار مطبوع انسانی
دعوت می‌کند یا از
تفاصیل و جزئیات عالم پس از
مرگ و
برزخ و
قیامت و احوال نیکان و بدان گزارش می‌دهد و یا برخی از آیاتی که
تاریخ و قصص پند‌آموز امت‌های گذشته و فرجام کار هر گروه را نام می‌برد.
دسته دیگری از آ
یات در پی حادثه و یا واقعه‌ای که رخ داده و یا پرسشی که مطرح شده نازل شده‌اند.
در اصطلاح
مفسران و
دانشمندان علوم قرآنی، آن رویداد یا پرسشی که به‌اقتضای آن، قسمتی از یک آیه یا بخشی از آن و یا چند آیه و یا یک سوره از قرآن کریم هم‌زمان یا در پی آن نازل شده است، سبب و
شأن نزول می‌گویند.
در مورد جایگاه شأن نزول در فهم
قرآن کریم چند دیدگاه وجود دارد:
برخی از
دانشمندان اسلامی هر‌گونه
تفسیر ی را بدون شناخت شأن نزول آیات، ناممکن می‌دانند. واحدی می‌گوید:آگاهی از سبب نزول آیات، مهم‌ترین امری است که شناخت صحیح
آیات قرآن بدون اطلاع از آن ممتنع است.
جلال‌الدین سیوطی نیز همین سخن را مورد توجه قرار می‌دهد.
برخی دیگر بر این تصورند که جست‌وجو در
اسباب نزول آیات صرفاً یک موضوع تاریخی و کشف رخدادهای زمان گذشته است که ارزش علمی چندانی ندارد.
حق این است که از یک‌سو شأن نزول در فهم آیات قرآنی و تفسیر آن نقش بسزایی دارد. هر‌کس با سبک و اسلوب بیان
قرآن آشنا باشد، متوجه می‌شود بسیاری از آیات با اکتفای به قراین موجود در جو و فضای زمان
نزول ، بیان شده‌اند. بنابرین آگاهی نسبت به زمان و مکان و اشخاص و شرایط و مقتضیات و اسباب نزول نقش عمده‌ای در رفع ابهام از چهره
آیات و فهم مدلول آنها دارد.
علامه طباطبایی می‌نویسد: حوادث و وقایعی که در روزهای
دعوت برای
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ رخ داد و نیاز‌های ضروری نسبت به
احکام و
قوانین اسلامی ، سبب نزول بسیاری از سور و آیات گردیده است و شناخت این اسباب تا حد زیادی در فهم آیه و معانی و
اسرار آن کمک می‌کند.
ولی از سوی دیگر باید توجه داشت روایاتی که در
شأن نزول آیات قرآن وارد شده‌اند، اگر مستند و معتبر باشند، هر‌چند در فهم آیات کمک فراوانی می‌کند، اما مفهوم آیات را تخصیص نمی‌زند و معنا را منحصر در همان مصداق و مورد خاصی نمی‌کند؛ بلکه محتوای
قرآن برای همیشه دوران است.
پایگاه اسلام کوئیست.
