سواد امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سواد، خواندن، نوشتن،
حضرت علی علیه‌السلام.
پرسش: آیا در مورد داشتن سواد خواندن و نوشتن امام علی ـ علیه‌السلام ـ در
تاریخ سند معتبری وجود دارد؟
پاسخ:
آری، امام علی ـ علیه‌السلام ـ سواد خواندن و نوشتن داشت.
او
کاتب وحی بود و زمانی که
وحی بر
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل می‌شد و ایشان در کنار آن حضرت حضور داشت، پیامبر اکرم آیات
قرآن را بر او املا می‌فرمود و ایشان آن را مکتوب می‌کردند. به همین علت است که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار می‌آورند.
هم‌چنین تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامه‌های تبلیغی و دعوتی، از کارهای حساس و پرارج امام علی ـ علیه‌السلام ـ بود.
و نامه‌هایی که خود
امام علی علیه‌السلام به مناسبت‌های مختلف به نگارش درآوردند که بسیاری از این نامه‌ها در نهج‌البلاغه در بخش نامه‌های حضرت گردآوری شده است؛ مانند نامه آن حضرت به
مالک اشتر استان‌دار
مصر که فرمان حکومتی و در واقع قانون اساسی برای اداره کشور برای هر حاکم و زمام‌دار است و ... .
در این‌جا به چند نمونه از
روایات و نقل‌های تاریخی اشاره می‌شود که سواد خواندن و نوشتن امام علی ـ علیه‌السلام ـ را ثابت می‌کنند.
علقمة بن قیس نخعی می‌گوید: علی هنگام نوشتن صلح‌نامه، بدان
روز که با
معاویه مصالحه کرد، اشتر را برای نگارش بخواست. کسی گفت: خود، صلح‌نامه میان خویشتن و معاویه را بنویس. (علی) گفت: به خدا سوگند که من خود به دست خویش صلح‌نامه حدیبیه را نگاشتم و نوشتم «
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و سهیل گفت: من بدین راضی نیستم، بنویس: «باسمک اللّهمّ ـ به نام تو، بار پروردگارا». و سپس نوشته شد: «این صلح‌نامه ایست که محمد، پیامبر خدا و سهیل بن عمرو بر آن اتفاق کردند»، (ولی سهیل به پیامبر) گفت: اگر من گواهی می‌دادم که تو پیامبر خدایی، دیگر با تو نمی‌جنگیدم. علی (به دنبال این نقل افزود و) گفت: من از این سخن به خشم آمدم و گفتم: آری به خدا سوگند که هرچند تو را ناخوش آید، او به‌راستی پیامبر خداست. آن‌گاه پیامبر
خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ (خطاب به من) فرمود: «همان را که (او می‌خواهد و) دستورت می‌دهد بنویس، بی‌گمان تو را نیز چنین وضعی پیش آید و چنین گذشتی خواهی کرد و مظلوم واقع خواهی شد». نصر، از
عمر بن سعد که گفت: ابواسحق شیبانی به من گفت: من آن پیمان‌نامه
صلح را که بر کاغذی زرد نگاشته شده و دو مهر، یکی بر بالا و دیگری بر پایین آن زده شده بود، نزد سعید بن ابی‌برده دیدم و خواندم. در مُهر علی «
محمد رسول الله» و در مُهر معاویه نیز «محمد
رسول الله» نقش بسته بود.
بلاذری در بحث «أمر الخط» از کتاب «فتوح البلدان» به نقل از واقدی آورده است که هنگام ظهور
اسلام، در میان قریش، هفده نفر نوشتن را می‌دانستند؛ سپس امام علی ـ علیه‌السلام ـ را به‌عنوان یکی از آن هفده نفر نام می‌برد.
ابن ابی‌الحدید می‌گوید: «محققان سیره‌نویس برآنند که وحی را،
علی بن ابی طالب، زید بن ثابت و زید بن ارقم می‌نوشتند».
امام علی ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «هیچ آیه‌ای بر
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرود نیامد، جز آن‌که آن را بر من خوانده و املا نمود و من به خط خود می‌نوشتم».
نامه‌هایی که امام علی ـ علیه‌السلام ـ برای معاویه می‌فرستاد، با دست خط خود می‌نوشت و مورخان اسلامی هر جا بحث از این نامه‌ها می‌شود؛ به این امر با عباراتی همچون «کتب علی بن ابی‌طالب»
تصریح کرده‌اند.
هم‌چنین نامه‌هایی که آن حضرت برای دعوت و
تبلیغ به اشخاص یا به مردم مناطق مختلف نوشته‌اند.
بنابراین امام علی ـ علیه‌السلام ـ توانایی خواندن و نوشتن داشته‌اند و در این امر میان
شیعه و
اهل سنت اتفاق نظر وجود دارد.
پایگاه اسلام کوئست.
