سفر امام صادق به کوفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام صادق،
کوفه.
پرسش: آیا امام صادق (علیه‌السّلام) به کوفه مسافرت کرده است؟
پاسخ: مدت امامت امام جعفر صادق مصادف با سقوط
دولت اموی و ظهور
عباسیان می‌باشد. امام بیشتر با
منصور دوانیقی و
سفاح هم‌عصر بودند. بارها سفاح و منصور، آن حضرت را از
مدینه به کوفه احضار کردند تا آن حضرت را به
شهادت برسانند؛ ولی به خواست الهی موفق نشدند. این دو خلیفه تظاهر به دوستی و محبت امام صادق (علیه‌السّلام) می‌کردند ولی در باطن امام را مانع بزرگ در مقابل اهداف و تمایلات خود می‌دیدند؛ به همین جهت همیشه در پی نابود کردن و کشتن امام بودند. شواهدی نیز موجود است که دلالت بر سفر امام به کوفه دارد، ازجمله: وجود محرابی در
مسجد کوفه و
سهله به نام ایشان، معرفی و ساخت بنا بر سر مزار امام علی (علیه‌السّلام)، مسلمان شدن
هشام بن حکم بعد از صحبت کردن با امام در کوفه.
امام صادق (علیه‌السّلام) در سال ۸۳ ه.ق در مدینه چشم به جهان گشود و در سال ۱۴۸ه.ق در سن شصت و پنج سالگی به شهادت رسیدند.
مدت امامت ایشان حدود سی و یک سال و مصادف با سقوط دولت اموی و ظهور عباسیان می‌باشد. امام صادق (علیه‌السّلام) از حاکمان بنی امیه با:
هشام بن عبد الملک،
ولید بن یزید بن عبد الملک،
یزید بن ولید بن عبد الملک،
ابراهیم بن ولید بن عبد الملک و
مروان، و از بنی‌عباس با سفاح و منصور دوانیقی هم عصر بودند.
بیشترین برخوردهای امام صادق (علیه‌السّلام) در طول امامتشان با حاکمان بنی‌عباس بود. مقرّ حکومت سفاح و منصور کوفه بود. منصور به علت فعالیت‌های فرهنگی علمی و سیاسی امام صادق (علیه‌السّلام) و از محبوبیتی که در نزد مردم برخوردار بوده به شدت نگران و به همین خاطر دفعات متعدّدی، امام را از مدینه به کوفه احضار و نقشه قتل ایشان را طرح کرد؛ امّا به خواست خدای متعال هیچ آسیبی به امام نمی‌رسید.
سفاح بارها، امام را به کوفه احضار می‌کرد، ولی هر بار بعد از مشاهده معجزاتی از امام از تصمیم خود برای کشتن ایشان منصرف می‌گردید، بعد از سفاح، منصور نیز به قصد قتل امام، پنج مرتبه یا بیشتر، همین رویه را دنبال می‌کرد ولی به خواست الهی آسیبی به ایشان نمی‌رسید.
این دو خلیفه تظاهر به دوستی و محبت امام صادق (علیه‌السّلام) می‌کردند ولی در باطن امام را مانع بزرگ در مقابل اهداف و تمایلات خود می‌دیدند. به همین جهت همیشه در پی نابود کردن و کشتن امام بودند.
برخی برخوردها که بین امام صادق (علیه‌السّلام) و خلفای بنی‌عباس به ویژه منصور صورت گرفته، توسط
علامه مجلسی (رحمة‌الله‌علیه) نقل شده است. به یک مورد آن اشاره می‌گردد:
«
صفوان بن مهران جمّال نقل می‌کند: مردی از
قبیله بنی‌مخزم به منصور خبر داد که جعفر بن محمد (علیه‌السّلام)،
معلی بن خنیس را برای گرفتن
زکات و
خمس شیعیان در مدینه مامور کرده است. منصور با ناراحتی بسیار نامه‌ای به داود حاکم مدینه نوشت که هر چه زودتر جعفر بن محمد (علیه‌السّلام) را به کوفه جلب کند. صفوان می‌گوید من در مدینه بودم که امام فرمودند: برای سفر آماده شو که به سوی عراق خواهیم رفت...»
در
مناقب ابن شهر آشوب هم روایتی جالب نقل شده است:
«
ابوحازم عبدالغفار بن حسن می‌گوید: در زمان منصور (خلفیه عباسی) با
ابراهیم بن ادهم در کوفه بودیم که امام صادق (علیه‌السّلام) نیز به آنجا تشریف آوردند. بعد از مدتی امام صادق (علیه‌السّلام) همراه با عده‌ای از علماء شیعه و اهل فضل کوفه قصد بازگشت به مدینه را کردند. جمعی از یاران جلوتر از ایشان بودند که ناگهان با شیری روبرو شدند. همه از ترس ایستادند، تا اینکه امام صادق (علیه‌السّلام) بیاید. وقتی امام با این صحنه روبرو شدند، به راه خود ادامه دادند و شیر نیز بدون اینکه به کسی آسیبی بزند رفت. سپس امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: اگر مردم حق اطاعت الهی را به جا بیاورند، دشوارترین چیزها برایشان آسان می‌شود.»
امام صادق (علیه‌السّلام) در کوفه مدتی در قصر منصور اقامت کردند؛ استاد
مطهری در این‌باره می‌نویسد:
«منصور با امام صادق (علیه‌السّلام) به یک وضع عجیبی رفتار می‌کردند. گاهی بر حضرت سخت و گاهی آسان می‌گرفت. البته ظاهراً هیچ وقت حضرت را زندانی نکرده ولی خیلی اوقات، ایشان را تحت نظر قرار می‌داد و ظاهراً یک دفعه دو سال حضرت را در کوفه تحت نظر قرار داده است. چندین بار خودش امام را احضار کرد و فحاشی و هتاکی نمود که می‌کشمت، گردنت را می‌زنم. تو علیه من تبلیغ می‌کنی، مردم را بر من می‌شورانی، چنین می‌کنی، چنان می‌کنی، و امام خیلی با نرمش جواب می‌داد.»
قراین و شواهدی دیگری در دست است که می‌توان با مراجعه به آنها به مسلم بودن
مهاجرت ایشان به کوفه پی برد:
۱ـ محرابی در مسجد کوفه به نام آن حضرت وجود دارد.
۲ـ محراب دیگری در مسجد سهله که منسوب به ایشان است.
۳ـ در اکثر منابع آمده که امام صادق (علیه‌السّلام) محل دفن علی (علیه‌السّلام) را به شیعیان خاص معرفی کردند که به مرور زمان برای همه آشکار شد. حتی امام صادق (علیه‌السّلام) به صفوان دستور دادند که بنائی روی آرامگاه آن حضرت بسازد. در هر سفری که به کوفه می‌آمدند به مرقد امام علی (علیه‌السّلام) رفته و نماز می‌خواندند و به اطرافیان خویش می‌فرمودند اینجا قبر امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) است. مسعودی نیز به همین مطلب اشاره کرده است.
۴ـ هشام بن حکم که از فرقه ضاله جَهمیه در کوفه بود و بعد از گفتگوی امام در کوفه به سلک پیروان آن حضرت پیوست.
درنتیجه آن حضرت به کوفه مهاجرت نموده و مدتی در آنجا اقامت کرد؛ گفته شده علاوه بر شواهد مذکور، بارها سفاح و منصور عباسی، آن حضرت را از مدینه به کوفه احضار کردند تا آن حضرت را به شهادت برسانند ولی به خواست الهی هر بار ناموفق می‌شدند. بالاخره منصور در سال ۱۴۸ه ق با مسموم و شهید کردن حضرت به مقصود ناپاک خود رسید و جهان را از روشنایی این نور هدایت محروم کرد.
۱. کمپانی، زندگانی امام صادق.
۲. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان .
۳. عقیقی بخشایشی، زندگانی امام جعفر صادق.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "آیا امام صادق علیه السّلام به کوفه مسافرت کرده است؟"، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۱۴.
