ریاضت نفس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ریاضت، نفس، گناه، سلامتی.
پرسش: اگر انسان به نفس خود ریاضت بدهد، مثلاً فقط یک وعده شبانه‌روز غذا بخورد، آیا گناه کرده است؟
پاسخ: فرد پس از احراز
سلامت و اطمینان از ضرر نرسیدن به جسم و فیزیک بدنی خود می‌تواند نفس را
ریاضت دهد؛ اما اگر این ریاضت به فعالیت اجتماعی او ـ به ویژه در برخورد با اعضای
خانواده ـ اختلال ایجاد می‌کند، نیازی به تحمل این ریاضت نیست. او می‌تواند به جای سه وعده
غذا دو وعده غذایی داشته باشد، یا اگر
عادت به صرف چاشت و عصرانه دارد، آن‌ها را از برنامه غذایی خود حذف کند؛ زیرا هیچ ظرفی در پری به پری شکم سرزنش نشده است.
در منابع دینی در مورد
پرخوری و شکم‌بارگی، سفارش به
کم‌خوری، نقش تغذیه در تأمین
سعادت یا
شقاوت انسان، برخورداری از صحت و
سلامت جسم و
روح با مراعات برنامه غذایی خاص و ... بیانات گوناگونی مطرح شده است.
چند نمونه از روایات را بیان می‌کنیم:
۱.
امام معصوم (علیه‌السلام) فرمود: کم‌خوری سبب لذت بردن از
طعام است، برخلاف پرخوری.
۲. کم خوردن مصونیت روان آدمی را از نفوذ
شیطان به دنبال دارد.
۳. شیطان در درون
فرزند آدم مانند خون در رگ‌ها به جریان می‌افتد، پس راه‌های او را با
گرسنگی ببندید.
۴. هیچ چیز نزد
خداوند مبغوض‌تر از شکم پر نیست.
در روایتی دیگر فرمود: هنگامی که شکم کسی پر شود، در این لحظه دورترین مخلوق به خداوند است.
۵. کم‌خوری به
رقت قلب و تأثیر
موعظه در آن می‌انجامد.
۶. میانه‌روی در خوردن به صحت و سلامتی جسم و فکر و
اندیشه فرد منجر می‌شود.
معنای آن این است که کم‌خوری سبب اندیشه و فکر صحیح، و پرخوری باعث حماقت و نادانی فرد می‌شود.
بعد از توجه به این
روایات در پاسخ بیان می‌دارم که بدون تردید یکی از راه‌های رشد انسان و دست‌یابی او به کمال انسانی، تمرین و ریاضت دادن به نفس است. انسان نمی‌تواند بدون آمادگی قبلی و تمرین مناسب به موفقیت دست یابد.
یک رزمی‌کار در ابتدای امر از پس یک نفر مثل خود برنمی‌آید؛ اما بعد از آشنایی با فنون رزمی و
شناخت راهکارهای مبارزه با دیگران، ممکن است چندین نفر را از میدان بیرون کند.
یک وزنه‌بردار در روزهای نخست تمرین قادر به بلند کردن یک وزنه سنگین نیست؛ اما با تمرین، کارش به جایی می‌رسد که چند برابر وزن خود را بالای سر می‌برد. این‌ها همه نتیجه تمرین است.
در مسائل دینی نیز یکی از راه‌های مبارزه با نفس، تمرین و ریاضت کشیدن است.به این صورت که با شکم‌بارگی مبارزه کند، هر چه می‌یابد و هر چه می‌بیند، درخواست نکند. با توجه به تمایل انسان به طبیعت، خداوند برنامه ریاضتی برای بندگان خود فراهم کرده است و جالب‌تر آن‌که به این ریاضت دستور اکید (واجب) داده است. انتخاب ماهی به نام
ماه مبارک رمضان، سفارش به کم خوردن، پرهیز از شکم‌بارگی، توصیه به گرفتن روزه اول، وسط و آخر هر ماه قمری، روزهای یک‌شنبه و پنج‌شنبه و دعوت به
گرفتن روزه به مناسبت‌های مختلف همه نشان‌دهنده اهمیت این امر در
کمال انسانی است.
ناگفته روشن است که این سفارش‌ها و توصیه‌ها تا جایی است که ضرر جسمانی متوجه فرد نشود، در غیر این صورت حتی
روزه واجب نیز ساقط است.
بنابراین فرد پس از احراز
سلامت و اطمینان از ضرر نرسیدن به جسم و فیزیک بدنی خود می‌تواند نفس را
ریاضت دهد؛ اما اگر این ریاضت به فعالیت اجتماعی او ـ به ویژه در برخورد با اعضای
خانواده ـ اختلال ایجاد می‌کند، نیازی به تحمل این ریاضت نیست. او می‌تواند به جای سه وعده
غذا دو وعده غذایی داشته باشد، یا اگر
عادت به صرف چاشت و عصرانه دارد، آن‌ها را از برنامه غذایی خود حذف کند؛ زیرا هیچ ظرفی در پری به پری شکم سرزنش نشده است.
۱. مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ج۱.
۲. سیداحمد نجفی قوچانی، روزه عارفان.
۳. مکارم شیرازی و جمعی از همکاران، تفسیر نمونه، ج۱.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ریاضت نفس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۵.
