رفتار پیامبر با فاطمه قبل از خواب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، فاطمه (علیه‌السّلام)، بوسیدن، سینه، بوسه،
آیه،
سوره احزاب، بوییدن.
پرسش: آیا این حدیث صحیح است:
امام جعفر بن محمد فرمود: «پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قبل از خواب صورتش را بین سینه‌های دخترش فاطمه قرار می‌داد.
پاسخ: حدیث مورد سؤال در کتاب
المناقب ابن شهر آشوب آمده و
بحار الانوار هم آن‌را از آن‌جا نقل کرد و چون مأخذ و سندی ندارد، بر حسب ظاهر قابل اعتماد نیست. اما بر فرض صحیح بودن آن حدیث، توجه به چند نکته مشکل را حل می‌کند:
توجه به جایگاه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
اهل‌بیت (علیه‌السّلام) و گواهی
قرآن بر
طهارت و پاکیزگی آنان و
آیه تطهیر که حاکی از
عصمت آنان است.
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در میان دختران پیامبر و اهل‌بیت، از ویژگی خاصی برخوردار بود. در بدو خلقت او، شرایط ویژه‌ای برای پیامبر رخ می‌دهد و خداوند این دختر را به پیامبر عنایت می‌فرماید.
برخوردهای محبت‌آمیز و توأم با لطف و مهربانی در میان خانواده‌ها، یک امر طبیعی است، مانند این‌که انسان مادر یا خواهر یا دخترش را به جهت برگشتن از سفر زیارتی و یا کسب اجر معنوی، ببوسد. این نوع از ابراز محبت از روی شهوت نیست و جنبه انسانی و عاطفی دارد.
به نظر می‌رسد منشأ اصلی سؤال این است که از این عبارات، این‌گونه توهم و خیال شده است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سینه حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را در حالی که پوششی نداشت می‌بوسید، در صورتی که این توهم و خیال باطل است. در میان انسان‌های معمولی نگه‌داشتن این‌گونه حریم‌ها و پوشش‌ها امر عادی است و رعایت نکردن این امور را خلاف آداب اجتماعی و خانوادگی می‌دانند؛ چرا باید نسبت به ساحت اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیه‌السّلام) چنین تصور و خیال باطلی داشته باشیم.
در جمع‌بندی به این‌جا می‌رسیم که وقتی در بین خانواده‌ای معمولی و افراد عادی برخورد ملاطفت‌آمیز ایرادی ندارد، در میان معصومان با یکدیگر به ویژه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با دخترش، نیز هیچ‌گونه مشکلی وجود نخواهد داشت، مخصوصاً که آن بزرگواران
معصوم بودند و تصور
گناه در مورد آنان جایگاهی ندارد.
نخست باید گفت؛ در یک نگاه کلی روایات ما به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته روایاتی که قابل اعتماد و استنادند و به عنوان حدیث صحیح، قوی و... از آنها یاد می‌شود، و دسته دوم روایاتی که قابل اعتماد نیستند و به عنوان ضعیف، مجهول و... از آنها یاد می‌گردد.
فقیهان و کارشناسان علوم اسلامی برای عمل کردن به روایات، سند آنها را بررسی می‌کنند تا از وضع و حال رجال سند با خبر شوند که آیا آنان که واسطه نقل حدیث‌اند، شرایط لازم را دارند یا ندارند. هر جا پس از فحص و جست‌وجو به این نتیجه برسند که سند حدیث مشکل ندارد و از اعتبار برخوردار است، به آن حدیث توجه نموده و آن‌را به‌کار می‌گیرند و در استنباط حکم شرعی به آن استدلال می‌کنند. اما در جایی که روایتی سند نداشته و
مرسل باشد، یا سند آن ضعیف باشد، آن روایت را قابل اعتماد ندانسته و به آن استدلال نمی‌کنند.
پس از بیان این مقدمه باید گفت؛ روایتی که در پرسش مطرح شده و در
بحارالانوار آمده است، مصدر اصلی آن کتاب مناقب آل ابی طالب، تالیف ابن شهر آشوب است.
متن حدیث در مناقب چنین است:
«عن الباقر و الصادق (علیه‌السّلام): انه کان النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) لاینام حتی یقبل عرض وجه فاطمة و یضع وجهه بین ثدیی فاطمة و یدعولها، و فی روایة: حتی یقبل عرض وجنة فاطمة او بین ثدییها؛
امام باقر (علیه‌السّلام) و
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نمی‌خوابید تا این‌که وسط چهره فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را می‌بوسید و صورت خویش را بین سینه‌های او می‌گذاشت و برایش دعا می‌کرد.
در روایتی دیگر هم چنین آمده است: «تا این‌که کنار یا وسط گونه فاطمه یا بین سینه‌های او را می‌بوسید».
ابن شهر آشوب در مقدمۀ کتابش می‌نویسد: من این روایات را از جماعتی از اصحاب خود، یا از
اهل‌سنت گرفته و یک سند و طریق کلی نیز برای بیشتر کتاب‌هایی که از آنها نقل کرده (چه آن کتاب‌ها از عامه و چه از خاصه) آورده است.
البته ابن شهر آشوب روایت مورد بحث را به صورت
مرسل و بدون سند ذکره است. بنابراین مورد اعتماد و استناد صد در صد نیست و با فرض صحیح بودن این قبیل روایات، توجه به نکاتی می‌تواند راه‌گشا باشد:
پیامبر و اهل‌بیت (علیه‌السّلام) از شان و مقام خاصی برخوردار بوده و ویژگی‌هایی از نظر روحی و معنوی دارند که نمی‌توان دیگران را با آنان مقایسه کرد. از باب نمونه، کتاب آسمانی
قرآن کریم بر طهارت و پاکیزگی فوق العاده آنان گواهی داد که به آیه تطهیر معروف است. آن‌جا که می‌فرماید: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً؛
خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل‌بیت دور کند و شما را به‌طور کامل پاک سازد.»
تعبیر به "انما" که معمولاً در زبان عرب برای منحصر کردن در موضوع و مورد خاصی است، دلیل بر این است که این موهبت ویژه خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. بنابراین معصومان (علیه‌السّلام) با تایید و
اراده تکوینی پروردگار و اعمال پاک خویش، با این که می‌توانند گناه کنند، هرگز به سراغ گناه نمی‌روند.
واژه «رجس» به معنای چیز ناپاک است، خواه ناپاک از نظر طبع آدمی باشد یا به حکم
عقل یا
شرع و یا همه اینها.
واژه «تطهیر» به معنای پاک ساختن و در حقیقت تاکیدی بر از بین بردن «
رجس» و دوری از پلیدی‌ها است.
تعبیر به «اهل‌بیت» بر اساس نظر همه علمای اسلام و مفسران، اشاره به اهل‌بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است و بسیاری از روایات در منابع اهل‌سنت و شیعه، دلالت بر این دارد که مقصود از آن فقط پنج نفرند: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)،
علی (علیه‌السّلام)،
فاطمه (سلام‌الله‌علیها)،
حسن و
حسین (علیه‌السّلام) که به «خسمه طیبه» یا «اصحاب کساء» معروف‌اند.
آیه تطهیر برهانی روشن بر عصمت پیامبر و اهل‌بیت (علیه‌السّلام) است؛ زیرا همه گناهان رجس و پلیدی‌اند.
در زیارت «
زیارت جامعه» نیز می‌خوانیم: «عصمکم الله من الزلل و آمنکم من الفتن و طهرکم من الدنس و اذهب عنکم الرجس و طهرکم تطهیراً؛
خداوند شما را از لغزش‌ها نگه‌داشت و از فتنه انحرافات در امان قرار داد و از آلودگی‌ها پاک ساخت و پلیدی را از شما دور کرد و به‌طور کامل پاک نمود.»
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در میان دختران و اهل‌بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جایگاه ویژه‌ای دارد و یک دختر استثنایی است. وی از نظر خلقت و آغاز نشو و نمایش فوق العاده و برجسته است.
به حدیثی که با چند سند ابن شهر آشوب آورده است توجه می‌کنیم:
«
ابوعبیده حذاء و غیر او از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فاطمه را زیاد می‌بوسید، بعضی از همسران حضرت این کار را ناپسند شمرده و اعتراض کردند. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: وقتی که مرا به
معراج بردند،
جبرئیل دستم را گرفت و به
بهشت وارد کرد، خرمایی در اختیار من قرار داد که آن‌را خوردم (در روایتی آمده است:) سیبی را به من داد و خوردم. این میوه تبدیل به نطفه‌ای در صلب من شد، همین که به زمین فرود آمدم با
خدیجه همبستر شدم و او به فاطمه باردار شد. بنابراین فاطمه
حوری بهشتی است که در جمع آدمیان قرار گرفت، هرگاه به بوی
بهشت مشتاق شوم دخترم را می‌بویم.»
آری رابطۀ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با دخترش زهرا (سلام‌الله‌علیها) بسیار عمیق و پرمعنا است و علاقۀ شدید او نسبت به این دختر آشکار و نمایان است.
در زندگی انسان‌های سالم به‌طور طبیعی، ارتباط بین اعضای یک خانواده به صورت صمیمی مشاهده می‌شود که خالی از ریبه و شهوت است، خواه نگاه کردن آنان به یکدیگر باشد، یا دست دادن به
محارم یا بوسیدن آنان، مثلاً انسان وقتی که مادر، خواهر و یا دخترش از سفر زیارتی برمی‌گردند، آنان را می‌بوسد؛ چون که از
خانه خدا یا زیارت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یا امامان (علیه‌السّلام) برگشته است، این بوسیدن به جهت تبرک و اجر معنوی است و بس.
گاهی اتفاق می‌افتد که خداوند فرزندی زیباروی و با ادب و شایسته به پدر و مادر عنایت می‌کند. اگر این پدر یا مادر فرزند پر جاذبه خود را به‌طور مکرر می‌بوسند و با او انس و علاقه خاصی دارند، این نشانگر یک رابطۀ پدر و فرزندی یا مادر با فرزند است و به‌طور طبیعی در میان بعضی از خانواده‌ها دیده می‌شود و کسی هم آن پدر یا مادر را سرزنش و نکوهش نمی‌کند.
به نظر می‌رسد منشا اصلی سؤال این است که از این عبارات، این‌گونه توهم و خیال شده است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سینه حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیهه) را در حالی که پوششی نداشت می‌بوسید، در صورتی که این توهم و خیال باطل است؛ چون در میان انسان‌های معمولی نگه‌داشتن این‌گونه حریم‌ها و پوشش‌ها امر عادی است و رعایت نکردن این امور را خلاف آداب اجتماعی و خانوادگی می‌دانند؛ چرا باید نسبت به ساحت اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیه‌السّلام) چنین تصور و خیال باطلی داشته باشیم.
بنابراین، وقتی که در بین انسان‌های عادی این انس و علاقه‌ها دیده شود و ایرادی نداشته باشد، برای انسان‌های معصوم و پاک و برجسته‌ای مانند پیامبر و اهل‌بیت (علیه‌السّلام) چگونه خواهد بود؟!
آری، آنان که از هر نوع آلودگی و گناه پاک و منزه هستند، این قبیل کارها در زندگی آنها به دلیل مصلحت و حکمتی است که در این موارد وجود دارد، و احادیثی که مضمون آن مورد پرسش قرار گرفته، مشکلی نخواهد داشت.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «رفتار پیامبر با فاطمه قبل از خواب»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۶/۸.
