• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دلالت حدیث منزلت بر جانشینی حضرت علی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: غزوه تبوک، امام علی، مدینه، پیامبر، حضرت موسی.

پرسش: حدیث منزلت در غزوه تبوک گفته شده آن هم هنگامی که علی (علیه‌السّلام) از ماندن در مدینه در میان زنان و کودکان ناراحت بود و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای دلداری او این جمله را بیان کرد و منظور این بوده که: تنها تو بر این گروه زنان و کودکان حکومت و رهبری داری. بنا‌بر‌این چگونه بر خلافت و جانشینی امام علی (علیه‌السّلام) دلالت دارد؟
چگونه مفاد حدیث منزلت بر جانشینی امام علی (علیه‌السّلام) حکایت دارد؟



متن حدیث چنین است:
انتَ مِنِّی بِمَنزِلَةِ‌ هارونَ مِن موسی، الَّا انَّهُ لا نَبِیَّ بَعدی؛ تو برای من، به منزله‌هارون برای موسی هستی، جز آن که پس از من، پیامبری نیست‌.»
حدیث منزلت تنها در واقعه تبوک
[۱] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۴، ص۱۶۰۲، ح ۴۱۵۴.
صادر نشده بلکه در موارد متعدد به عنوان یک قانون کلی ذکر شده است:

۱.۱ - موارد ذکر حدیث منزلت

حدیث منزلت موارد متعددی ذکر شده است از جمله در:
یوم الانذار؛
[۱۵] کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج۲، ص۱۷۷.
[۱۸] حسینی استرآبادی، علی، تاویل الآیات الظاهرة، ج۱، ص۳۹۳، ح ۱۹

روز پیمان برادری؛
[۲۵] ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۲، ص۱۸۶.

قضیه سد ابواب؛
[۳۱] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۲، ص۳۱۰، ح ۲۵۸.

فتح خیبر؛
[۳۷] کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج۲، ص۱۷۹.


[۴۳] کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب، ج۱، ص۲۴۹، ح ۱۶۷.
[۴۴] کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب، ج۱، ص ۴۵۹، ح ۳۶۰.

هنگام تعیین سرپرست برای دختر حمزه؛
حجةالوداع؛
[۴۹] اربلی، محمد بن عیسی، کشف الغمة، ج۲، ص۳۵.
[۵۱] طبری، عمادالدین، بشاره المصطفی، ص۱۴۷.
و...
از این گذشته ماندن علی (علیه‌السّلام) در مدینه یک کار ساده به منظور نگه‌داری زنان و کودکان نبود بلکه اگر هدف این بود از بسیاری از افراد دیگر این کار ساخته بود. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بزرگ‌ترین قهرمان شجاع سپاهش را برای هدف کوچکی آن هم در زمانی که به مبارزه یک امپراطوری بزرگ (امپراطوری روم شرقی) می‌رفت نمی‌گذاشت. پیداست هدف این بوده که در غیبت طولانی او دشمنان فراوانی که در اطراف مدینه بودند و منافقان در خود مدینه، از فرصت برای درهم کوبیدن مدینه، کانون اسلام استفاده نکنند، تنها کسی که می‌توانست این مرکز حساس را حفظ و نگه‌داری کند، علی (علیه‌السّلام) بود.


طبق این حدیث همه آنچه‌ هارون در عصر موسی (علیه‌السّلام) داشته است، بجز نبوّت، برای علی (علیه‌السّلام) قرار داده شده است. قرآن کریم، مقام‌های‌ هارون را چنین بیان داشته است:
«وَ اجْعَل لّی وَزِیراً مّنْ اَهْلِی• هَرُونَ اَخِی• اشْدُدْ بِهِ اَزْرِی• وَ اَشْرِکهُ فِی اَمْرِی؛ و از میان خاندانم، وزیری برای من قرار بده؛ ‌هارون، برادرم را. پشتم را به او محکم بدار و او را در کار [رسالت با] من شریک کن.»

۲.۱ - احادیث پیامبر

در احادیث پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این مقام‌ها برای علی (علیه‌السّلام) به صراحت، تعیین شده است.

۲.۲ - مقام‌های‌هارون

قرآن کریم، بخش دیگری از مقام‌های‌هارون را بدین شکل، ذکر کرده است:
«اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَاَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ؛ در میان قومم، به جای من بنشین و اصلاح کن و از راه تباهکاران، پیروی مکن.»


۱. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۴، ص۱۶۰۲، ح ۴۱۵۴.
۲. نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۱، ح ۳۰.    
۳. ابن‌حنبل شیبانی، احمد، مسند احمد، ج۲، ص۲۶۸، ح ۱۵۸۳.    
۴. ابن‌حنبل شیبانی، احمد، مسند احمد، ج۳، ص۱۵۵، ح ۱۶۰۰.    
۵. ابن حبّان، محمد، صحیح ابن حبّان، ج۱۵، ص۳۷۰، ح ۶۹۲۷.    
۶. ابن‌حنبل شیبانی، احمد، فضائل الصحابة لابن حنبل، ج۲، ص۵۶۹، ح ۹۶۰.    
۷. ابن‌حنبل شیبانی، احمد، فضائل الصحابة لابن حنبل، ج۲، ص۶۱۰، ح ۱۰۴۱.    
۸. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۴.    
۹. نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۱۷، ح ۴۵۷۵.    
۱۰. بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۹، ص۶۸، ح ۱۷۸۹۳.    
۱۱. ابن ابی‌عاصم، احمد بن عمرو، السنّة، ج۲، ص۶۰۰، ح ۱۳۳۴.    
۱۲. ابن ابی‌عاصم، احمد بن عمرو، السنّة، ج۲، ص۶۲۴، ح ۱۴۵۴.    
۱۳. نسائی، احمد بن شعیب، خصائص علی، ص۷۴، ح ۵۶.    
۱۴. نسائی، احمد بن شعیب، خصائص علی، ص۷۶، ح ۵۹.    
۱۵. کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج۲، ص۱۷۷.
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۳.    
۱۷. کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، ص۳۰۳، ح ۴۰۸.    
۱۸. حسینی استرآبادی، علی، تاویل الآیات الظاهرة، ج۱، ص۳۹۳، ح ۱۹
۱۹. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۲۵۱.    
۲۰. ابن‌حنبل، احمد بن محمد، فضائل الصحابة لابن حنبل، ج۲، ص۶۶۳، ح ۱۱۳۱.    
۲۱. ابن‌عساکر، علی‌ بن حسن، تاریخ دمشق، ج۴۲، ص۵۳، ح ۸۳۸۹.    
۲۲. خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب للخوارزمی، ص۱۴۱، ح۱۵۹.    
۲۳. ابن‌مغازلی، علی بن محمد، مناقب امام علی بن ابی‌طالب، ص۹۴، ح ۶۵.    
۲۴. صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۰۲، ح۵۲۰.    
۲۵. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۲، ص۱۸۶.
۲۶. ابن‌مغازلی، علی بن محمد، مناقب امام علی بن ابی‌طالب، ص۲۵۵، ح۳۰۳.    
۲۷. صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ص۲۰۲، ح ۲.    
۲۸. صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ص۲۰۲، ح۳.    
۲۹. عیاشی سمرقندی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۲۷، ح ۳۹.    
۳۰. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۲، ص۱۹۴.    
۳۱. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۲، ص۳۱۰، ح ۲۵۸.
۳۲. ابن‌مغازلی، علی بن محمد، مناقب امام علی بن ابی‌طالب، ص۳۰۵، ح ۲۸۵.    
۳۳. خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۱۵۹، ح ۱۸۸.    
۳۴. خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب للخوارزمی، ص۱۲۹، ح ۱۴۳.    
۳۵. گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب، ص۲۶۴.    
۳۶. صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۱۵۶، ح ۱۵۰.    
۳۷. کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج۲، ص۱۷۹.
۳۸. طبری، عمادالدین، بشارة المصطفی، ص۲۴۶.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۶۶.    
۴۰. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، ج۲، ص۳۸۱، ح۷۴۰.    
۴۱. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین، ص۱۲۷.    
۴۲. طبری، محمد بن جریر، المسترشد، ص۶۳۳، ح۲۹۸.    
۴۳. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب، ج۱، ص۲۴۹، ح ۱۶۷.
۴۴. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب، ج۱، ص ۴۵۹، ح ۳۶۰.
۴۵. ابن‌عساکر، علی‌ بن حسن، تاریخ دمشق، ج۴۲، ص۱۷۰.    
۴۶. نسائی، احمد بن شعیب، خصائص امیرالمؤمنین، ص۱۳۹، ح ۷۱.    
۴۷. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، ج۳، ص۲۰۱، ح ۱۱۳۰.    
۴۸. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۵۲۰، ح ۱۱۴۷.    
۴۹. اربلی، محمد بن عیسی، کشف الغمة، ج۲، ص۳۵.
۵۰. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۳۲، ح ۱۵۳.    
۵۱. طبری، عمادالدین، بشاره المصطفی، ص۱۴۷.
۵۲. بحرانی،‌ هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القران، ج۲، ص۲۲۶، ح ۲۹۰۹.    
۵۳. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۳۷، ص۲۵۶، ح ۱۱.    
۵۴. طه/سوره۲۰، آیه۲۹-۳۲.    
۵۵. اعراف/سوره۷، آیه۱۴۲.    



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «دلالت حدیث منزلت بر جانشینی حضرت علی» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۵/۱۵.    
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «دلالت حدیث منزلت بر جانشینی حضرت علی» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۵/۳۰.    


رده‌های این صفحه : حدیث منزلت | خلافت | مقالات حدیث‌نت




جعبه ابزار