حکم روزه در تمام ماه شعبان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ماه رمضان،
روزه،
واجب.
پرسش: برخی احادیث می‌گویند که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تنها در بعضی روزهای شعبان روزه می‌گرفت و بعضی حکایت از تمام آن دارد. چگونه این تعارض قابل حل است؟
با مفروض گرفتن اعتبار هر دو سوی تعارض می‌توان گفت: احادیث دلالت کننده بر وصل کردن روزه ماه شعبان به رمضان، ناظر به یک دوره از عمر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و احادیث دیگر، ناظر به دوره دیگری از عمر شریف ایشان‌اند. این سخن بر این پایه استوار است که به استناد چند حدیث، شیوه روزه‌داری پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در طول زندگی ایشان، متفاوت بوده، هر چند در سال‌های پایانی، بر یک شیوه باقی مانده است.
در حدیثی صحیح السند آمده است: پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آغاز، چندان پی در پی روزه می‌گرفت که گفته می‌شد دیگر افطار نمی‌کند و همیشه روزه‌دار خواهد بود و گاه عکس آن، رفتار می‌نمود. پس از مدّتی، به شیوه
حضرت داوود (علیه السلام)، یک روز در میان، روزه می‌گرفت. پس از آن، سه روز میانیِ ماه را روزه می‌داشت و در پایان، یک روز از هر ده روز را یعنی دو پنجشنبه ابتدا و انتهای ماه و نیز چهارشنبه میانی را روزه می‌گرفت و بر همین سیره تا هنگام وفات باقی ماند.
گزارش زیر که
شیخ کلینی آن را از عَنبَسه عابد نقل می‌کند، می‌تواند مؤیّد و مکمّل این سخن باشد:
«قُبِضَ النَّبِیُّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عَلی صَومِ شَعبانَ وَ رَمضانَ وَ ثَلاثَةِ ایّامٍ فی کُلِّ شَهرٍ؛ اوَّلِ خَمیسٍ وَ اَوسَطِ اربِعاءَ وَ آخِرِ خَمیسٍ؛
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از
دنیا رفت در حالیکه ماه شعبان و ماه رمضان و سه روز هر ماه یعنی: پنجشنبه اوّل، چهارشنبه وسط و پنجشنبه آخر ماه را روزه می‌گرفت.»
این گزارش تأیید می‌کند که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پایان عمر شریف خود، سه روز از هر ماه را روزه می‌گرفت و برای ماه شعبان، منزلتی ویژه قائل بود و آن را ماه خود خواند
و روزه آن را سنّت نهاد. (وَ فَرَضَ اللّه فِی السَّنَةِ صَومَ شَهرِ رَمَضانَ، وَ سَنَّ رَسولُ اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) صَومَ شَعبانَ وَ ثَلاثَ ایّامٍ فی کُلِّ شَهرٍ مِثلَیِ الفَریضَةِ، فَاَجازَ اللّه (عزّوجلّ) لَهُ ذلِکَ؛
خداوند در سال، روزه ماه رمضان را واجب کرد و پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روزه ماه شعبان و سه روز در هر ماه را (که دو برابر روزه واجب می‌شود)، مستحب قرار داد و خداوند هم این کار ایشان را امضاء کرد»)
می توان تصوّر کرد که حدیث امام علی
و دیگر احادیثی که بر روزه‌داری پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در برخی از روزهای شعبان دلالت می‌کنند،
ناظر به دوره ابتدایی یا میانی روزه‌داری پیامبراند که ایشان تنها برخی از روزهای ماه شعبان را روزه می‌داشته و همه آن را روزه نمی‌گرفته است. (
شیخ حرّ عاملی نیز بر این‌باور است و می‌گوید: «هذا محمول علی انّه کان یفصل بینهما فی بعض السنین؛ این روایت
[حمل
] می‌شود بر این که او (پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)) بین شعبان و رمضان را در برخی سال‌ها، فاصله‌انداخت
[و روزه نمی‌گرفت
]». او به احادیث و نیز سخن
شیخ صدوق استدلال کرده است)
برخی احادیث دیگر
نیز ناظر به دوره پایانی‌اند که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با تغییر شیوه روزه‌داری، از روزه ماه‌های دیگر، کاسته و بر روزه داری شعبان افزوده است. همین توجیه را می‌توان برای ذیل حدیث
نیز ارائه داد و چنین گفت که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در اواخر عمر، چندان بر روزه ماه شعبان افزوده که گویی آن را به ماه رمضان متّصل کرده است. احادیث فراوانی، وصل کردن روزه این دو ماه را از سوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تأیید می‌کنند.
روایت
دعائم الاسلام،
مؤیّد دیگری برای پذیرش وصل کردن روزه دو ماه شعبان و رمضان است. این روایت می‌گوید: گاه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به روزه شعبان و رمضان بسنده نمی‌کرد و رجب را نیز می‌افزود و سه ماه پیاپی را روزه می‌گرفت.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «وصل کردن روزه شعبان به ماه رمضان» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۷/۱۷.
