جنگ روانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جنگ روانی.
پرسش: مهم‌ترین راه مقابله با جنگ روانی چیست؟
پاسخ: یکی از روش‌های به زانو در آوردن و تسلط بر دشمن
جنگ روانی است که کارآیی و تأثیر آن به مراتب از جنگ‌های نظامی و فیزیکی بالاتر است. رسول گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در ابتدای بعثت، هدف شدیدترین هجمه‌های روانی و تبلیغاتی کفار قرار گرفتند. آن حضرت نیز با حفظ اصول اخلاقی و انسانی و اسلامی مبتکر بهترین تاکتیک‌های جنگ روانی در دو بعد تقویت روحیه رزمندگان
اسلام و تضعیف روحیه دشمنان بودند. با
پیشرفت جوامع و پیچیده‌تر شدن صورت‌های نبرد، جنگ روانی بیش از جنگ نظامی اهمیت پیدا کرد و جزئی از فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی کشورها قرار گرفت.
قبل از پاسخ لازم است برای آشنایی با جنگ روانی مطالبی را یادآوری کنیم؛ زیرا مبارزه صحیح و مؤثر با هر پدیده‌ای متوقف بر شناخت دقیق آن است. البته
شناخت دقیق همه ابعاد و اشکال جنگ روانی یک کار تخصصی وسیع است و در این مختصر نمی‌گنجد. اما به‌اختصار می‌گوییم یکی از روش‌های به زانو در آوردن و تسلط بر دشمن جنگ روانی است که کارآیی و تأثیر آن به مراتب از جنگ‌های نظامی و فیزیکی بالاتر است. این شیوه مانند دیگر شکل‌های نبرد از دیر باز در بین جوامع و اقوام و ملت‌های مختلف اعم از
مؤمن و
کافر رایج بوده و هر قدرتی سعی در استفاده از آن در مقابله با دشمن داشته است. پس اصل
جنگ و نبرد روانی خود‌به‌خود ناپسند و مذموم نیست؛ بلکه اگر در خدمت
ظلم و استعمار انسان‌ها قرار گیرد و یا از شیوه‌های غیر اخلاقی و غیر انسانی بهره گیرد، ناپسند و محکوم خواهد شد.
رسول گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در ابتدای بعثت، هدف شدیدترین هجمه‌های روانی و تبلیغاتی
کفار قرار گرفتند. آن حضرت نیز همواره مبتکر بهترین تاکتیک‌ها و تکنیک‌های جنگ روانی در دو بعد تقویت
روحیه رزمندگان اسلام و تضعیف روحیه دشمنان بودند. البته هیچ‌یک از این ابتکارات منافی اصول اخلاقی و انسانی و اسلامی نبودند.
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با توجه به این‌که می‌دانستند مسلمانان از رومیان بیمناک هستند، گاهی دسته‌هایی از لشکریان اسلام را برای انجام عملیات ایذایی به مرز
روم می‌فرستادند و با این کار آسیب‌پذیری رومیان را آشکار کرده و روحیه مسلمانان را تقویت می‌کردند.
در شب فتح مکه
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله دستور فرمودند لشکریان اسلام
آتش فراوانی در ارتفاعات روشن کنند تا روحیه دشمن به تصور این‌که تعداد مسلمانان بسیار زیاد است، تضعیف گردد.
مسلمانان هنگام بر خورد با نیروهای دشمن شعارهایی کوبنده و مخصوص به خود داشتند که هم موجب شناخت خودی از غیر خودی بود و هم موجب تضعیف روحیه دشمنان می‌گردید. شعارهایی مانند شعار اَمِت، اَمِت (بمیران، بمیران)، احد احد و
شعار الله اکبر در جنگ‌ها داده می‌شد.
در
غزوه خندق پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فردی را به داخل
قوم یهود فرستادند تا آنها را از ادامه جنگ با مسلمانان منصرف سازد.
بی‌طرف ساختن نیروهای دیگر ـ سست کردن اطمینان دشمن در کسب پیروزی ـ و ترساندن و وارد کردن فشار روحی آنان بخشی از روش‌های تاکتیکی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و اصحاب ایشان در بعد جنگ روانی در صدر اسلام بود.
دشمنان اسلام نیز در موارد و مقاطع مختلف مقابله با اسلام از حربه جنگ روانی استفاده می‌کردند. در
جنگ احد مشرکان برای در هم شکستن روحیه سپاه اسلام به
دروغ فریاد سر دادند که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ کشته شده است.
قرآن کریم به کار گرفتن حیله جنگ روانی توسط منافقان را این‌گونه بیان می‌کند: "چون (منافقان) با اهل
ایمان برخورد کنند، می‌گویند ما ایمان آورده‌ایم و چون با شیطان‌های خود خلوت کنند، می‌گویند ما در
باطن با شماییم؛ جز این‌که مؤمنان را استهزا می‌کنیم".
در جنگ جهانی اول تبلیغات به‌عنوان حربه‌ای در راستای جنگ روانی مورد استفاده قرار گرفت. آنان برای توجیه
اعمال ناپسند خود، افکار عمومی کشورها را به بی‌راهه کشانده، فریب می‌دادند و این امر در طی جنگ جهانی دوم از چنان اهمیتی برخوردار شد که طرفین
جنگ در به کار بستن آن به رقابت برخاستند. به این ترتیب، جنگ روانی در مواردی بیش از جنگ نظامی اهمیت پیدا کرد و جزئی از فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی کشورها قرار گرفت.
امروزه نیز بخش مهمی از فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و تبلیغاتی کشورها در خدمت عملیات
جنگ روانی با مردم کشورهای مورد هدف آنان قرار دارد.
این فعالیت تحت پوشش سازمان‌های اطلاعاتی در سطح ملی و بین‌المللی دارای کارکردهای گوناگون است و هدف عمده آن،
تحریف عقاید، بی‌اعتبار کردن انگیزه‌ها، تخریب و تضعیف روحیه حریف و کاستن از اقتدار حکومت مخالف یا تغییر در نگرش و تصمیم آنها و در نهایت تسلط پنهانی و غیر ملموس بر آنان است. برای دست‌یابی به این هدف اساسی، بر دو امر مهم تأکید شده که عبارت‌اند از:
در شرایطی که فرد مصمم به تحقق شرایط مطلوب و مورد انتظار است، اگر در کوشش خود به هر دلیلی موفق نشود و این مسئله تکرار شود، باعث خواهد شد که فرد در این حالت، دچار یک بحران روحی و روانی شده که این حالت، با درماندگی و واماندگی همراه خواهد بود.
در این وضعیت، سعی می‌شود تا با ارائه شرایط نامطلوب، فرد را از ادامه کار، برای دست‌یابی به هدف‌های خود باز دارند و
اعتماد به نفس او را سلب کرده، یأس و ناامیدی را به او القا کنند.
ترس و ترساندن، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین ابزار، برای شکست روحی افراد یک جامعه است. این
عمل نیز با بهره‌گیری از وسایل ارتباط جمعی، محاصره اقتصادی و تحریم سیاسی صورت می‌پذیرد.
امروزه دشمنان اسلام و انقلاب با شیوه‌های غیر انسانی با داشتن امکانات وسیع تبلیغاتی و رسانه‌ای هر روز و شب در‌صدد جنگ روانی علیه کشور ما بوده و سعی دارند با بزرگ کردن موارد اختلافی بین مذاهب اسلامی (مانند اهل تسنن و اهل
تشیع) و بین قومیت‌ها (مانند ترک و فارس و بلوچ و کرد و...) صف‌های متحد را از هم جدا کنند.
مهم‌ترین ابزاری که در جنگ روانی از آنها استفاده می‌شود، «تبلیغات» از طریق نشریات، کتاب‌ها، سخنرانی‌ها و رسانه‌های گروهی ـ اعم از داخلی و خارجی است. هدف تبلیغات دشمن در این جنگ تغییر نگرش و باورهای افراد به سمت خود است.
کشورهای استعماری از روش‌های متفاوتی در جنگ روانی علیه ما استفاده می‌کنند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
شایعه ادعای مشخصی است که جهت برانگیختن باور مخاطبان به کار می‌رود و دهان‌به‌دهان از فردی به فرد دیگر منتقل می‌گردد و فاقد هر‌گونه
سند و مدرک مطمئن است. اهداف ایجاد شایعه، عبارت‌اند از:
أ. ایجاد بدبینی نسبت به نظام و مسئولان که می‌تواند آثار نامطلوبی را در پی داشته باشد؛
ب. افزایش نگرانی و
اضطراب در مردم؛
ج. ترور
شخصیت و لکه‌دار کردن قداست ارزش‌ها، مسئولان و نظام؛
د. ایجاد فضای ناسالم اجتماعی؛
و. ایجاد تفرقه در میان مردم، برای از بین بردن
وحدت و یگانگی که پیروزی هر ملتی تنها در سایه آن تحقق خواهد یافت.
تحریف واقعیات نیز یکی از روش‌هایی است که دشمن در آن سعی می‌کند اذهان عمومی را از حقایق و واقعیت‌ها منحرف کرده، باعث شود تا مسائل، طور دیگری جلوه‌گر شوند و به عبارتی، آنها باعث می‌شوند تا مردم از پیام‌ها و جریانات به‌گونه‌ای برداشت نمایند که آنها می‌خواهند و این نکته مهمی است که روش‌های دیگر، اغلب برای همین هدف به کار برده می‌شوند.
این روش ساده و در‌عین‌حال کارآمد، در جنگ روانی به دو طریق مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ دشمن، نقاط ضعف یا کمبودها و مشکلات موجود در طرف مقابل را بیش از اندازه بزرگ جلوه داده، بر آن تأکید می‌کند تا بر نگرانی مردم بیفزاید، و دیگر این‌که موارد مثبتی را که خود دارد، به جامعه معرفی کرده، آنها را در اذهان عمومی بزرگ جلوه داده تا از این طریق، افراد را به خود جذب کند. این دو حرکت، در کنار هم نتیجه بهتری را برای دشمن در برخواهد داشت.
از آن‌جایی که وحدت و یگانگی، عامل اصلی در موفقیت هر ملت و هر نظام حکومتی است، تفرقه نیز بر عکس، عامل اصلی ذلت و بدبختی هر ملتی است. این روش، تقریباً نتیجه تمام روش‌هایی است که دشمن در جنگ روانی به کار می‌برد و در حقیقت، دشمن در به راه انداختن جنگ روانی، در پی ایجاد
تفرقه میان مردم و حاکمان می‌باشد تا از این طریق، بتواند به منافع خود دست یابد.
جنگ روانی تلاشی در جهت ایجاد فضای ذهنی، فکری، فرهنگی و ایدئولوژیک است که مقابله با آن هوشیاری ذهنی و
اعمال مدیریت هنرمندانه در همه عرصه‌ها از جمله در بهره‌مندی از ابزار متناسب رسانه‌ای را می‌طلبد. باید با همان شیوه‌های دشمن و با پای‌بندی به ارزش‌ها و
فرهنگ و
اخلاق اسلامی با جنگ روانی دشمن مقابله کنیم و توطئه‌های
آشکار و پنهان آن را ناکام گذاریم.
مهم‌ترین راه‌های مقابله با این جنگ که کارآیی آنها به
تجربه ثابت شده است، عبارت‌اند از:
اتکال به
خداوند تبارک و تعالی و ایمان به یاری او در تقابل با دشمنان
اسلام، یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با جنگ روانی است.
از دیگر راه‌های مقابله،
بصیرت در شناخت دشمن از دوست و آگاهی از اشکال مختلف جنگ روانی و راه‌های مقابله با آن است.
اگر ملتی سرمایه‌ها، امکانات، توانایی‌ها، امتیازات و برتری‌های خود را باور کرد، هیچ‌گاه در مقابل بیگانگان احساس حقارت نخواهد کرد و کمتر تحت تأثیر جنگ‌های روانی قرار می‌گیرد.
بر عهده رهبران و زمام داران هر جامعه است که همواره مراقب افراط و تفریط‌های نیروهای خودی باشند و تعادل را بین آنان برقرار سازند؛ زیرا نا هماهنگی و اختلاف زمینه موفقیت جنگ روانی دشمن را فراهم می‌سازد.
با سعه صدر و بالا بردن قدرت تحمل سلیقه‌های مختلف باید از تفرقه و انشعاب نیروهای خودی که زمینه بی‌اعتمادی را فراهم کرده و به مقاصد دشمن کمک می‌کند، جلوگیری شود.
هرگاه مردم
اعتماد خود را به مسؤلان و دست‌اندر‌کاران کشور خود از دست داده و اعتقاد به عدم
صداقت آنان پیدا کنند، دشمن به هدف خود در جنگ روانی دست یافته است.
بهره‌گیری از ابزارها و توانمندی‌های داخلی در جهت عزت و اقتدار ملی، از دیگر راه‌های مقابله است.
آموزش شهروندان به‌گونه‌ای که بتوانند بین حقیقت و تبلیغات تفاوت قایل شوند. لذا باید آگاه بوده و با جلوگیری از انتشار و گسترش شایعات، دروغ‌پردازی‌های دشمن را خنثی کرده و از اظهار شنیده‌ها در اماکن مختلف خود‌داری کرد.
دشمن همواره سعی می‌کند با پنهان کردن نقاط ضعف خود، اقتداری کاذب در
ذهن مخاطبان برای خود ایجاد کند و از این طریق حریف را از مبارزه نا‌امید سازد که با روشن شدن نقاط ضعف او حربه را از دست خواهد داد.
کوتاهی در دفاع از ارزش‌ها و فرار از رویارویی با دشمن باعث تضعیف روحیه نیروها و تردید در اصالت ارزش‌ها خواهد شد؛ از‌این‌رو باید با
شجاعت و صلابت کامل همواره ارزش‌ها را در دل و جان افراد زنده نگهداریم.
در پایان باید یادآور شویم پایداری و مقاومت در مقابله با عملیات روانی دشمن، مقاومت در برابر
جنگ روانی بر عهده فرد فرد جامعه است که با هشیاری و بیداری راه حمله تبلیغاتی دشمن را سد نمایند.
پایگاه اسلام کوئست.
