تکلیف دینی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تکلیف دینی، واجبات، مستحبات، محرمات، مباهات.
پرسش: تکلیف از لحاظ دینی چند قسم است؟
پاسخ: تکلیف از لحاظ شرعی، واجبات، محرمات، مکروهات و مباحات را دربر می‌گیرد. تقسیم دیگر تکلیف، عبارت‌اند از: ۱. تکالیف در مقابل خداوند متعال؛ ۲. تکالیف در مقابل اجتماع؛ ۳. تکالیف نسبت به خودمان.
تکلیف یعنی چیزی یا کاری از کسی خواستن که در آن رنج و زحمت باشد و این اصطلاح از کلفت مأخوذ است؛ مثلاً امر و نهی
خداوند به بندگان برای انجام چیزی، تکلیف گفته می‌شود.
تکالیفی که از نظر شرعی بر عهده
انسان نهاده شده، به دو لحاظ می‌تواند مطرح باشد. لحاظ اول این‌که این
تکالیف از حیث مرتبه چند نوع هستند:
واجبات (مثل
نماز،
روزه،
حج،
جهاد و غیره) که بر انسان لازم است آن‌ها را انجام دهد و اگر انجام ندهد، گناه بوده و
کیفر در پی دارد.
محرمات (مانند دزدی،
رشوه‌خواری،
حرام‌خواری و
دروغ و غیره) که اگر انسان انجام دهد،
گناه کرده و سزاوار
عذاب می‌شود.
مستحبات (مانند نمازهای نافله یا روزه‌های
ماه رجب یا
شعبان یا غیره) که اگر انجام دهد،
ثواب و
پاداش دارد و اگر انجام ندهد، گناهی بر او نیست.
مکروهات (مانند لباس سیاه در نماز پوشیدن، یا غذای داغ خوردن و غیره) که این مکروهات در
عبادات یک معنا دارد و آن، کم کردن ثواب
عبادت است و در غیر عبادات معنایش این است که آثار وضعی (یعنی آثار جسمی، روحی و معنوی) دارد و مثلاً
قساوت قلب می‌آورد و
انسان را به سوی گناه می‌کشد. ترک مکروهات مطلوب و سفارش شده است؛ ولی اگر انجام بدهد، عقاب ندارد.
مباحات (مثل خوابیدن در
روز، آب خوردن و غیره) که ترک یا انجام آن مساوی است و نه عذابی دارد و نه ثوابی.
اعتبار دیگری که برای
تکالیف می‌توان فرض کرد این است که:
۱. تکالیف یا در مقابل
خداوند متعال است، یعنی وظایفی که نسبت به خدای متعال باید انجام داد: مثل نماز، روزه، حج که به این‌ها حقوق الهی می‌گویند.
۲. و یا تکالیفی که در مقابل اجتماع داریم: مثل رعایت
حقوق پدر و مادر و حقوق همسایه، حقوق دوست و حقوق همسر و غیره که به این‌ها حقوق اجتماعی می‌گویند.
۳. یا تکالیفی که نسبت به خودمان داریم: مثل پرهیز از
شهوت‌پرستی، شکم‌بارگی، ایذای بدن خود و غیره که به این‌ها حقوق فردی اطلاق می‌شود که خداوند متعال و شرع
مقدس این‌ها را
واجب کرده است و برای انجام آن‌ها
ثواب و ترک آن‌ها
عقاب معین کرده است.
۱. مصباح یزدی، محمدتقی، حقوق و سیاست در قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۷ش.
۲. مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، ج۱، ۲ و ۳، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۶ش.
۳. سپهری، محمد، ترجمه شرح رساله الحقوق امام سجاد (علیه‌السلام)، دارالعلم، ۱۳۸۰ش.
۴. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، درآمدی بر حقوق اسلامی، سمر، ۱۳۶۸ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تکلیف دینی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۱۱.
