تکلیف انسان در برابر کارهای خلاف دیگران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کارهای خلاف، شغل حرام، تکلیف.
پرسش: در جامعه اسلامی افرادی اقدام به فروش نوارهای کاست و ویدئویی مستهجن و طاغوتی، خوانندگان زن فراری رژیم شاه می‌نمایند، تکلیف ما چیست؟ از طرفی فروشنده برای امرار معاش خانواده این کار را انجام می‌دهد.
پاسخ: تکلیف و وظیفه ما در قبال افرادی که در جامعه اقدام به کارهای خلاف می‌کنند، یکسان نیست؛ بلکه در موقعیت‌های مختلف و نسبت به افراد، وظیفه ما فرق می‌کند که در ذیل آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
تکلیف و وظیفه ما در قبال افرادی که در جامعه اقدام به کارهای خلاف می‌کنند، یکسان نیست؛ بلکه در موقعیت‌های مختلف و نسبت به افراد، وظیفه ما فرق می‌کند. در قدم اول باید ببینیم چرا افراد مرتکب کار خلاف می‌شوند.
برخی افراد مرتکب کارهای خلاف می‌شوند؛ اما در‌عین‌حال کار خلاف
شغل آن‌ها نیست؛ بلکه
عادت کرده‌اند کار خلاف انجام دهند؛ مثلاً ممکن است شغلش نانوایی باشد، ولی اخلاق اجتماعی‌اش
فاسد باشد، یا شغلش رانندگی است، اما به طور
قاچاق،
مواد مخدر هم انتقال می‌دهد.
تکلیف ما در برابر این‌گونه افراد، این است که زمینه‌های مشکلش را شناسایی کنیم و اگر راه‌حلی به نظر ما می‌رسد یا کاری از ما ساخته است، نسبت به آن‌ها انجام دهیم.
گزارشی که در پی می‌آید، می‌تواند راه‌گشا باشد و آن این‌که:
در یکی از شهرهای
آمریکا دیدند که اکثر زن‌های خانه‌دار قمارباز شده‌اند، کشیش دست به کار شد، نهی از منکر کرد،
موعظه کرد، اما هیچ اثری نداشت؛ بلکه روز‌به‌روز هم بیش‌تر شد؛ تا این‌که یک شهردار متوجه شد مشکل اصلی این زن‌ها این است که
اوقات فراغت آن‌ها پر نشده؛ لذا به قمار روی آورده‌اند، این شهردار زمینه و امکاناتی را برای این‌که زن‌ها بتوانند در کلاس‌های خیاطی و گلدوزی و...شرکت کنند، فراهم آورد. در یک مدت بسیار کوتاهی، گرایش آن‌ها از قمار قطع شد و بعد از آن اوقات فراغتشان را با کارهای مفید و مورد علاقه‌شان پُر کردند»،
این
تجربه نشان می‌دهد که بسیاری از افرادی که کار خلاف شُغل و راه درآمد آن‌ها نیست، می‌توان با ایجاد زمینه‌های مناسب برای گذراندن اوقات فراغت آنان، از انجام کار خلاف بازداشت؛ و این در قدم اول وظیفه مسئولان و سیاست‌گذاران جامعه و بعد از آن، وظیفه یکایک ماست که زمینه
رشد و بالندگی افراد را در جامعه فراهم کنیم.
برخی از افراد، کار خلاف را به عنوان
شغل و
حرفه خود قرار داده و از آن راه، مخارج زندگی خود را تأمین می‌کند؛ مثلاً شغلش قاچاق مواد مخدر است، شغلش تهیه و فروش نوارهای کاست و ویدیویی مستهجن خوانندگان زن فراری رژیم شاه است، یا عکس‌ها و نوارهای مبتذل وارد می‌کند.
تکلیف ما در برابر این‌گونه افراد که کار خلاف را به عنوان شغل و راه درآمد خود قرار داده است، نسبت به افرادی که صرفاً به خاطر
فساد اخلاقی اقدام به کارهای خلاف می‌کنند، اما قصد استمرار ندارند و شغل و راه درآمد خود قرار نداده‌اند، بسیار متفاوت است.
در این‌جا وظیفه ما این است که امر به معروف و نهی از منکر کنیم؛ اما از آن‌جا که
امر به معروف و
نهی از منکر گستره وسیعی دارد و متناسب با شرایط مختلف، برخوردهای متفاوتی را می‌طلبد، باید دید این‌گونه افراد را با کدام مرتبه از مراتب امر به معروف و نهی از منکر می‌توان اصلاح کرد.
برای این‌که تکلیف و وظیفه ما در قبال این‌گونه افراد مشخص شود، مراتب امر به معروف و نهی از منکر را به اختصار یادآور می‌شویم.
مرتبه اول: یکی از مراتب امر به معروف و نهی از منکر، انکار قلبی است. باید
تنفر و انزجار خودمان را از این‌گونه افراد نشان دهیم؛ یعنی برخوردمان، برخورد محبت‌آمیز نباشد، برخوردی باشد که بفهمند از کارشان بیزار و متنفریم، امرار معاش
خانواده، نمی‌تواند مجوز فعل
حرام باشد. از میان این همه شغل حلال، چرا شغل حرام را انتخاب کرده است؟!
مرتبه دوم: نوبت می‌رسد به امر به معروف و نهی از منکر به صورت زبانی و شفاهی، شاید متوجه نیست که فعل حرام انجام می‌دهد یا فکر می‌کند که هدفش امرار معاش خانواده است، می‌تواند هر کاری را انجام بدهد؛ لذا باید توضیح داد که شغلش حرام است، در این‌که چگونه باید توضیح داد و چه برخوردی باید داشته باشیم تا مؤثر واقع شود، لازم است نسبت به روحیات طرف مقابل آشنایی داشته باشیم.
مرتبه سوم: اگر تبلیغ کلامی هم مؤثر واقع نشد، نوبت می‌رسد به اقدام عملی، که شدیدترین مرتبه او امر به معروف و نهی از منکر است و افراد هر کدام به اندازه توان و در گستره مسئولیت اجتماعی خود می‌تواند اقدام کنند؛ لذا وظیفه یک فرد عادی با یک مأمور نیروی انتظامی فرق می‌کند، افراد عادی نمی‌توانند وارد حریم خصوصی افراد شوند؛ چون خود این کار نیز حرام است؛ اما نیروی انتظامی چون مجوز دارد و حافظ
نظم و
امنیت در جامعه است، می‌تواند در صورت لزوم اقدام کند و فردی را که شغلش فروش نوارهای منحرف‌کننده است، مورد ضرب و شتم و حتی زندان کند.
برای این‌که امر به معروف و
نهی از منکر مؤثر واقع شود و افرادی که اقدام به فروش نوارهای کاست ویدیویی مستهجن می‌کنند، از این کار دست بردارند، رعایت چند نکته لازم و ضروری است که باید خود ما رعایت کنیم:
خود ما به آنچه می‌گوییم
عمل کنیم؛ یعنی فقط دیگران را امر به معروف و نهی از منکر نکنیم؛ بلکه در قدم اول خودمان را بسازیم.
خداوند در
قرآن مجید می‌فرماید: «
لِمَ تَقُولُونَ مَا لا تَفْعَلُونَ»؛
چرا می‌گویید چیزی را که خود شما به آن عمل نمی‌کنید؟
پس چه خوب است ما اول خودمان را اصلاح کنیم، خودمان را به عنوان الگوهای صالحی در معرض دید آن‌هایی که می‌خواهند از ما حرف‌شنوی داشته باشند، قرار بدهیم، آن وقت
انتظار داشته باشیم، که حرف ما تأثیر بکند.
در هنگام
ارشاد و هدایتگری، از خوش‌رویی و
محبت دریغ نکنیم.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: خوش‌رویی، ریسمان محبت و
دوستی است.
خود
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) گاهی این کار را می‌کرد. مرد یهودی بسیار به پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) اهانت می‌کرد، خانه‌اش سر راه پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) بود، جلوی راه می‌ایستاد و پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) را اذیت می‌نمود، یک
روز پیامبر متوجه شد که مرد یهودی نیست، سراغش را گرفت. گفتند: مریض شده و در بستر خوابیده است. فرمود: به عیادتش برویم، وقتی یهودی حضرت پیامبر را دید، یک‌باره منقلب شد؛ یعنی رفتار محبت‌آمیز پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) او را نرم کرد.
ما هم اگر می‌خواهیم در دیگران، خویشان و دوستا‌نمان و حتی تک‌تک افراد جامعه نفوذ
کلام داشته باشیم، بهترین راه این است که کاری کنیم که
جاذبه به وجود بیاورد و این با رفتار نیکو و اخلاق شایسته امکان‌پذیر است.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: کامل‌ترین مردم از نظر
ایمان، خوش‌خُلق‌ترین آن‌هاست.
مثلاً افرادی که فروش نوار کاست یا ویدیویی مستهجن را شغل خویش قرار داده، اگر برای ما مقدور است، شُغل مناسبی برای آن‌ها فراهم کنیم یا کمک مادی نماییم.
البته وظیفه مسئولین جامعه است که با سیاست‌گذاری‌های معقول و حساب‌شده، زمینه اشتغال جوانان را فراهم نمایند تا از شغل‌های کاذب و چه‌بسا
حرام مانند آنچه در سؤالتان یادآور شده‌اید یا مواردی از این قبیل، دست برداشته و شغل مناسبی برگزینند.
۱. امور تربیتی منطقه یک قم، نظارت صالحان (شیوه‌های عملی امر به معروف و نهی از منکر)، معاونت آموزش و پرورش، ۱۳۷۱ ش.
۲. دادسرای انقلاب اسلامی، شیوه‌های صحیح به معروف و نهی از منکر، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تکلیف انسان در برابر کارهای خلاف دیگران»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۲۲.
